De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 318]

Abel.

HEB. 11.^*

Door het geloove offerde Abel Gode een beter offerhande als Cain, door de welcke hy betuygt^{Regel 1} is rechtveerdigh te zijn, dewyle God over zyne gaven getuyghenisse gegheven heeft: ende door dit zelve spreeckt hy noch hoewel hy ghestorven is.^{r. 3}

* Heb. 11: brief van de Apostel Paulus aan de Hebreeuwen, hfst. 11 (vs. 4).

Regel 1 door de welcke hy betuygt is: (door welke offerande) en door deze offerande kreeg hij 't getuigenis.

r. 3 door dit zelve: (door dit) hierdoor: door dit geloof.

[p. 319]

De eerste martelaer.^*

Onnoozel was myn hert, dies greetigh ick beschudde^{Vs. 1}
Voor 's bytwolfs achterkies myn macke onnos'le kudde,
Terwyle Kaïnbroer omwroete met den ploegh
Zyn acker, die hem noyt betaelde pachts genoegh.^{vs. 4}
En wetende dat ick verplicht was lof te geven
Hem die myn vliezen 't gras dede aen de ribben kleven:^{vs. 6}
Ick Kaïn voorhiel of, als ick myn lamm'ren dracht,^{vs. 7}
Hy d'eerst'lingen zyns oegsts oock t'off'ren was bedacht.
Ick had gehoor. wy twee eenmoedigh ons verspraecken,^{vs. 9}
En de'en ons giften op een tweeling heuvel blaecken.^{vs. 10}
Myn vuyr golfde hemelwaert, zo dede oock 's offers smoock,^{vs. 11}
Maer hem bedeckte een wolck van ne'ergeslagen roock,^{vs. 12}
Waerom van gramschaps brand in 't aengezicht ontsteken,^{vs. 13}
Hy met een stuurs gelaet schiet van my zonder spreken.^{vs. 14}
Ick zuchte, ick was begaen, en van veel weenens nat,^{vs. 15}
Om dat ick 's Broeders haet op my geladen had.
Ick bracht hem een geschenck van lamm'ren zonder smetten,
Op hope om zynen wrock, en pieck wat te verzetten.^{vs. 18}
Dan ach! 't was al vergeefs. een wyle tyds gele'en
Hy my gemoete op 't veld, geliet hem wel te vre'en,^{vs. 20}
Hy brachtme, ick volghde hem op een onbetre'en passagie,^{vs. 21}
Benoorden sloegen wy in 't droefst' van een bosschagie^{vs. 22}
Die vande vog'len noyt gegroet was noch bekent,^{vs. 23}
En daer tot noch toe oyt quam mensch noch vee ontrent:^{vs. 24}
Hy op zyn luym, als hy zyn tanden had doen knerssen,^{vs. 25}
Een groote keysteen greep, en blixemde myn herssen^{vs. 26}
Met zeen'wen uytgereckt: ick sneuvelde, en ick viel,^{vs. 27}
En zoo ick my noch repte, hy met zyn slincker hiel^{vs. 28}
Den krop my worghde toe. daer lagh ick zonder spraecke,
Het bloed ten monde uyt vlood, dat d'Hemel liet de wraecke^{vs. 30-31}
Van d'eerste Broedermoord bevolen. mynen geest
Ontschaeckelt van het lyf, was d'eerste die ter feest^{vs. 32}
In 't koor der zielen quam, en daer in grooter weerden^{vs. 33}
Den Broedermoorder hier liet ballingh op der eerden.

* Voor de inhoud: Schepping 4:1-16.

Vs. 1 Onnoozel: onschuldig, zacht; dies greetigh ick beschudde: derhalve beschermde ik graag (beschudden 'n ander woord als beschutten).

vs. 4 die hem noyt betaelde pachts genoegh: die hem nooit genoeg vruchten opleverde.

vs. 6 vliezen: schapen (oorspr. schapevacht); 't gras: 't vet van 't gras.

vs. 7 als ick...: evenals ik er op bedacht was mijn lammeren te offeren, hij ook....; lamm'ren dracht is 'n samenstelling: lammerevrucht, de drachten of vruchten die lammeren zijn, lammeren.

vs. 9 eenmoedigh ons verspraecken: spraken eensgezind met elkaar af.

vs. 10 tweeling heuvel: 'n heuvel met twee toppen; blaecken: branden.

vs. 11 smoock: rook.

vs. 12 hem: d.i. Kaïn.

vs. 13 Waerom: en hierom ('n Latinisme); ontsteken: ontstoken.

vs. 14 schiet: scheidde (ouwere vorm).

vs. 15 begaen: bedroefd.

vs. 18 pieck: stille haat, wrok (onder invloed van piek ontstond: de pik op [tegen] iemand hebben).

vs. 20 gemoete: ontmoette; geliet hem: hield zich.

vs. 21 volghde hem: lees volgd'em; passagie: weg (spreek uit passaadzje).

vs. 22 in 't droefst: in 't donkerst.

vs. 23 vande: door de; bekent: gekend.

vs. 24 oyt quam... ontrent: ooit in de buurt kwam.

vs. 25 op zyn luym: op de loer, loerend (op 'n gunstige gelegenheid)(zie Dl. 1, blz. 649 aant. op vs. 8).

vs. 26 blixemde: trof bliksemsnel.

vs. 27 Met zeen'wen uytgereckt: met gespannen spieren, met alle kracht.

vs. 28 zoo: toen; my noch repte: mij nog bewoog.

vs. 30-31 Het bloed... dat...: 't bloed dat aan de Hemel de straf overliet (liet bevolen).

vs. 32 Ontschaeckelt van het lyf: ontbonden van 't lichaam.

vs. 33 In 't koor der zielen: in 't (gezelschap) verblijf van de afgestorvenen; in grooter weerden: in grote eer (terwijl ik daar in grote eer was).