Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627 (1929)

De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

(1929)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

De Heerlyckheyd van Salomon.
Of Het tweede deel vande vierde dagh der tweeder weke.

 
Wat zydy zaligh! die ghy abel van verstand+1
 
Uw rymen mate stelt nae dat uw yver brand;2
 
Die moegeblockt, met uws ervaren breyns verschoonen,3
 
Uwe hers'nen niet verduft: die steeds met and're toonen4
5
Gaet uyten met een zangh, nu deftigh, nu we'er zoet5
 
Wat u voorvallen magh, en eerst loopt te gemoet:6
 
Die met opschriften nu, nu wederom met lieden7
 
Doet smoocken 't vuyr dat uw gemoeden brengt aen't zieden.8
 
Maer, mynen roem, mijn eed den Hemel eens gedaen,
10
In dit strengh werckhuys houd mijn voeten stadigh aen10
 
Gekluystert als een slaef; mijn geest blijft hier onledigh:11
 
Geen ander ieuckzel knaeght my dagh en nacht onvredigh:12
 
Ick veel te bezigh, slacht den meulesteen altoos13
 
Dien eenen waterval omwentelt eyndeloos.
15
Dus is 't dat ick zoo vaeck in spijt van Phebus zinge15
 
Naey veerzen langh van sleep uyt ernst te zonderlinge16
 
Die d'Hemel in my blaest, en ticktack even kloeck17
 
Van wol en zacht kattoen dit heerlijck gouden doeck.18
 
Ghy put 't vermogen van uw vleugh'len t'eenemalen19
20
Niet uyt, maer wispelsteert gelijck de Nachtegalen20
 
Gedurende uwe lent van d'een in d'ander haegh,21
 
Van stoffe in stof, van lied tot lied al even staegh:22
 
Maer ick de Zwaluw' nae te volgen niet en vruchte,23
 
Vind nergens nesteltack, passere met der vluchte24
25
Een veler eeuwen zee, die boom noch oever roert,25
 
Nu van het Zuyden, nu van 't Noorden weghgevoert.26
 
Uw loopbaen eyndight kort, is vol, is wonder lieflijck,+27
 
Elck veldweeghs ghy verpoost uw adem schept gerieflijck,28
 
Vind eenigh groen gestoelt', verfrischt u voor een tijd29
30
In lustprieelen braef met roozen getapijt:30
 
Maer eynd'loos is mijn loop; nu schure ick d'ijsgewelven;31
 
Nu sneuv'lende van 't steyl, verduyzelt, vind my zelven;32
 
Nu klaver ick om hoogh; nu kruysse ick 't bosch met ijl;33
 
Ick struyckel, ick verlies my zelf, ick val zomwijl:34
35
En als quaed mortel lymt den Melcksteen, de Porphieren,35
 
Den Iaspis, Serpentyn, en Marbel om te çieren,36
 
Om myn vertellingh gaer te hechten, dan en nu
 
Een kreupel veers insluypt slim, half gevijlt, en ruw.37-38
 
Daerom nochtans ick niet het aengevangen staecke,+
40
Is 't werck groot, grooter is de lust daer ick in blaecke.39-40
 
Noch is niet uytgeput myn hert van 't heyligh vuyr:41
 
Niet schoons men zonder zweet bekomt en arbeyd zuyr;42
 
De dalen leeren 't oogh de bergen onderscheyden,43-vlgg.
 
En 't kunstryck beelsel, dat de Kunstenaer laet weyden44
45
In een Mosaïsch werck, tot meerder çieraet, hy45
 
In verwen onderscheyd, hoeveelheyd, en waerdy.46
 
God geef dat in mijn rijm de merckelijcxste smette47
 
Zy als een mug die haer aen 't sneeuwit aenschijn zette48
 
Van een ontloken Maeghd, en luttel feylen thans
50
Meer luysters brengen toe mijns hoogen yvers glans.49-50
 
Al zwacker David wierd, en 't lemmet van zijn leven+51
 
(Wien 't olyachtigh sap des wortels gingh begeven)52
 
Allencx brande inde pijp, als hy op zijn versche'en53
 
Noch wacker met verstand gaet uyten deze re'en,54
55
Leeraren Salomon, en door 't Geheym gedreven55
 
In 't Koninghlijck gestoelte hem zetten hooghverheven.56
 
Mijn zoon, dien zonder twist, mevryer, of geweld57
 
Geluck, nature, en wet de kroon heeft opgestelt,58
 
In 'theerschen wijsheyd voegt, en goedheyd te doen blijcken,59
60
Wenscht hy te mennen langh den teugel van zijn Rijcken;
 
Maer die door hulpe van 't geluck het Koninghschap
 
Bereyckt, en daer toe komt langhs ongewoone trap,
 
Moet meer als mensche zijn, en inde Deughd ervaren,
 
D'ontziene tulband zich verzek'ren op zijn hayren.63-64
65
Maer Salomon ghy kent het bed daer af ghy daelt,65
 
Ghy ziet hoe Israël Adoniam onthaelt,66
 
Hoe om uw eer jeloers de zeden moeten wijcken,67
 
En om uw grootheyt wy Natuyr verongelijcken:68
 
Streeft nae volmaecktheyd dan, en dapper van gemoed69
70
't Gebreck verduystert van uw ondoorluchtigh bloed.70
 
Monarch van Iacobs Stam, dient's weerelds Koningh stadigh,+71
 
Op 't eenigh steunsel van zijn vrygeley beradigh72
 
Uw stoutste aenslagen grond, en altijd vroegh en spaed73
 
Uw ooge en uwen geest op zijn voorschriften slaet:
75
't Godslasterlijck geblaf der honden vlied verbolgen,75
 
En onder Koningh, wilt uws Heeren zeden volgen.76
 
Denckt dat de dickte van uwe hooge muren zelfs,
 
Veel poorten zwaer van stael, veel hoffelijck gewelfs78
 
Niet hind'ren dat zijn oogh bekeurende achterhale
80
Uws herten Dedalus in uw geheymste zale.79-8080
 
Mijn zoon, zoo 't Noodgeheym, of de geboort' veel eer81
 
U Edomyter teelde, of Philistyner Heer,82
 
Zoo 't erflijck u gemaeckt had Pharoos tytels eygen,83
 
Zoo Meden aen uw knien quam zynen myter neygen,84
85
Zoo Persen waer uw leen, uw hoogheyd nochtans veught85
 
En eyscht alom te zijn geborstweert met de Deughd:
 
Maer om 't zaed Abrahams 't iuckdragen te gewennen,87
 
Gevoegelijck den toom van 't heyligh volck te mennen,88
 
Bezitten Iosuaes en Samsons stoel nae wensch,89
90
Een nazaet Gods te zijn, ghy meer moet zijn als mensch.90
 
Wilt boven d'ouwde knecht d'aenkomelingh niet achten:+
 
Gebiedens kunst bestaet in kunst min als 't betrachten,92
 
De most wijckt d'ouwde wijn in smaeck, en d'Hovenier93
 
Uyt 't hert zijns lusthofs niet roeyt met een dwaes bestier94
95
Een groeyzaem weeldigh hout, dat twintigh wintervlagen95
 
Met zoete vruchten heeft zijn leek're disch beslagen,96
 
Om pooten in zijn plaetse een loote of struyck, wiens vrucht97
 
Hy proefde met 't gebit alleen van valsch gerucht.98
 
De vleijers, Salomon, oorlingen zijn, die waerlijck+99
100
Den wijsten Koningh staen tot hindernis gevaerlijck,100
 
Wat rechten zy niet aen! vermids zy vinden haer101
 
Snoo weergade in ons herte, een erger huychelaer,102
 
De liefde van ons zelfs, een altijd woe'nde peste,103
 
Die aenspant met dees' vreemde, en haet'lijck rot op 't leste.104
105
Den bloon verbeelden zy dat hy is wijs altoos,105
 
Den dronckaerd bly van geest, d'ontrouwen ergh en loos,106
 
Rechtveerdig Vorst en Prins zy noemen 's volcx verdemper,107
 
Den dommen stemmigh Heer, Augustus den verslemper,108
 
En als doorsnuff'lend' zy zijn neygingh nu verstaen,
110
Zy als in hem veraerd zijn boosheyd bidden aen.109-110
 
Vlucht die gedrochten dan, ontslaet u om der boozen+111
 
Afgrijs'lijcke ommegangh, 't gezelschap der eerloozen:
 
Geen toegangh in uw Hof den roover toe en laet:
 
Geen moorders 't hoofd ophoud: de toovenaren haet,114
115
Uyt vreeze, datze met haers adems gift te gader
 
Niet smetten doodelijck Stads borrensprongh en ader:116
 
De zeden niet vergift, fonteyn daer d'Onderzaet117
 
Uytputten zal voortaen van beyds of goed of quaed:118
 
Beheerscht uw lusten, word uw toorne en ancxst te machtigh,+119
120
Die niet zich zelfs gebied geen Koningh is waerachtigh:120
 
Doet niet wat ghy vermooght, maer zulcx doet als u past:
 
Uw neck eerst onderwerpt der wetten iuck en last.
 
Den Onderzaet als hy tot Leydsman heeft zyn Koningh123
 
Door water, bergh, en bosch rent zonder lyfs verschooningh.124
125
Bewyst gespraeckzaem u, goed liefgetal myn zoon,+125
 
En volght vermetel niet de beelden dezer Goon
 
Die uyt haer gulde bus men jaerlycx eens verlochtight126-127127
 
Op dat den Hemel, nu verbe'en, het aerdryck vochtight.128
 
Zyn woord opeten past geen Koningh wys gezind,+129
130
Al wie zyn trouwe breeckt geloof, noch trouwe vind,
 
Bedriegend' polt zich zelf; het volck jeloers om schouwen131
 
't Gevaer zyns lichten aerds, zich wapent met wantrouwen:
 
En 't naegebuyrigh Ryck een Leeuw van sterckheyd groot133
 
Heeft liever, als een Vos tot zyn trouw Bondgenoot.
135
Zyt in 't beloonen mild, in 't straffen schaers en vrecke:+135
 
Maeckt dat Stantvastigheyd uw borst alsins bedecke.+136
 
't Uytstekenste is omringht van rampspo'en aldernaest,137
 
En d'alderfelste storm op hooge poorten raest.
 
Uyt eerzucht 't aerdryck niet met wapens gaet beroeren.+
140
Indien geweld, of eere u oorlogh pranght te voeren,140
 
Bewyst u Davids zoon, maeckt dat uw Kryghsmans erm
 
Zoo koud zy in 't bestaen, als in 't uytvoeren warm.142
 
Waeckt, zweet, en redeneert, en heldisch niet om temmen,+143
 
Vryt den gewonnen stroom te voet, en 't nat in 't zwemmen:144
145
Het schaduwende lof eens planebooms u frisch145
 
Een zonnehoed verstreck, een beuckelaer uw disch,146
 
Uw oefeninge uw vuyr, wat zoon uw bedstede ergen.147
 
Met lecker dischgerecht wilt uwen mond niet tergen:+148
 
Zware arbeyd zy uw sausse: in 't hol eens stormhoeds me'149
150
Zuypt 't water uyt een beeck vermenght met slym en snee.150
 
Laet trommel, laet trompet, laet omgewielde fluyten151
 
Uw Klaveçymb'len zyn, uw çyters, en uw luyten:152
 
Hardvochtigh eenen Bergh al dravende overschiet,+153
 
Al loopende een ruym veld, al springende eenen vliet:
155
Uw hoofd met stof en zweet zy wel doortrocken echter:155
 
Zijt overste en soldaet, een blixem is de vechter156
 
Als hy zijn Koningh heeft, die moedigh treed vooraen,
 
Gezelle in 't avontuur en Rechter van zijn da'en.158
 
Met lust tot leerzucht zoude ick uw gemoed ontsteken,+
160
Zage ick alreede niet de Godlijckheyd uytbreken
 
Van uw diepzinnigheyd: maeckt dat geleerdheyds çier161
 
Dien tot een hulp de kunst van 't Koninghlijck bestier,162
 
En gae slaet, dat gelijck natvochtigheyds vervelen163-vlgg.
 
Versmacht eens fruytbooms ziel haer groeyzaem leven telen,164
165
De veel te zware les, der kunsten weelde en lust
 
Zoo fraeije geesten niet haer geestigheyd uytblust.166
 
Noch maeckt uw zinnen niet door slaepzucht dom ellendigh,167
 
Noch van 't gemeene bests bevord'ren 't hert afwendigh.168
 
Met een gevlerckte geest den loop verzelschapt voorts169
170
Van 't nachtgeleydend' licht, den daghgeleyder toorts.170
 
d'Eys'lijcke ondiepten meld die d'Ocean bewegen.171
 
De gryze toppen meet der bergen hoogh gestegen.
 
Doorsnuffelt hoeck voor hoeck dit nederigh gesticht,173
 
Doch om verwond'ren, hoe in 't werck de Wijsheyd licht174
175
Des geens, die 't zoo wel schickte: en wilt voor al niet slachten175
 
D'arme Hovelingh, die dor en uytgeput van krachten177
 
In 't leeger hof verouwd, en die zijn oogen sterck178
 
Op 's pylers groeven slaet, op 't voet en heuvelwerck;
 
Die suf beschouwt 't vermael, medallien, beelden, standen,179
180
En d'hoofdçieraden van de Koninghlijcke wanden,180
 
Die hem vergapende, is nu by nu buyten zich,181
 
Terwijl zijn mackers zien den Koningh Scepterdrigh.182
 
De weegschael houd recht op, 'toogh toe, uwe handen reyne.+183
 
Wreeckt strengh 't bekende quaed en onrecht; 't uwe alleyne
185
Vergetenheyd beveelt. de tranen ziet, en hoort184-185
 
't Geschrey des geens die in een zee van droefheyd smoort.
 
Hoort d' oogen menighmael die op uw landen oogen:187
 
Die niet wil Rechter zijn, geen Vorst is om gedoogen:188
 
En inder eeuwigheyd scheyd nimmermeer, noch weert189
190
Van 't scepter des gerechts het schitt'rende oorloogszweerd.
 
Begunstigt grooten niet, noch druckt die 't qualijck hebben;+
 
Noch van uw wetten maeckt een ydel spinnewebben192
 
Waer in de mugh verwert, terwylen het gebeurt193
 
Dat ruysschende de wesp den inslagh rijt en scheurt.194
195
Verdrijft die Herders, die d'onnos'le kud' verteeren.195
 
Zulcke Overheden kiest die haren staet vereeren,196
 
Die d'Alderhooghste ontzien, die 't vonnis strijcken recht;197
 
Men oordeelt in 't gemeen den meester nae den knecht.198
 
Den vromen mild begaeft; maer wilt uw leen niet schiften;199
200
Hy stopt, die roert den grond, de borne van zijn giften.200
 
Voor al, mijn troetelkind! verdrenckt, om Gods wil, dy201
 
Niet in 't bedrieghlijck meyr van 's boels liefkoozery:
 
Helaes! Helaes! ick ducht, keert o alwyze algoede203
 
God, mijns gezichts gevolgh doch af van mynen bloede,204
205
Aenstaende is 't, ducht ick, dat dit zoet vergif, o kruys!
 
Noch met afgodery zal smetten Davids huys:206
 
Dat zoo 's deughds heyl'ge liefde u niet ontsteke t'elcken,207
 
Zoo een geduurzaemheyd van naems en faems verwelcken208
 
U niet te rugh doe zien, tracht dat u in die kamp
210
Noch tot een lesse dien de Vaderlijcke ramp.210
 
d' Almachtige, mijn kind, my roept u te begeven,+211
 
Vaert wel, ick wandel door den dood in 't eeuwigh leven,
 
Om hooger heerschen, vry van 't menschelijck gequel213
 
Uwe handen ick beveel den staf van Israël.214
215
Ghy die om 'tquaed eens Vorsts 'skroons glinsterende stralen
 
Van 't een in 't ander huys, van land tot land doet dwalen,
 
Verletze by de myne, en brenght van mijns zoons zoon217
 
Dien Grooten Koningh eens te voorschijn en ten toon218
 
Daer Israël op hoopt, daer nae ick zucht te voren,
220
Groot Koningh die het Rijck des Duyvels zal verstooren.220
 
Zoo sterft hy, en de zoon zyn voetspoor gade slaet,+221
 
En 's Hemels God met hert, en mond aenbidden gaet:
 
Door Godvruchts deure treed in 't rycke met verlangen,
 
En speelt tot 's Heeren lof veel lieden, veel gezangen,224
225
En smoockt te Gibeon, en inden geest aenschouwt,225
 
Terwyl zyn vleesch noch slaept, dien God dien hy vertrouwt,
 
Groot God, die ryck gekroont met flonckerende vyeren,227
 
Hem vier Ioffrouwen toont, en geeft hem keur van vieren.228
 
De Glori zwickt een schicht dieze in haer rechter vaet,+229
230
En treeter niet als maeghd, maer als een braef soldaet,230
 
In 't glinst'rende gesternt' verberghtze haer hoofd en kruyne,231
 
En in een sluijer draeghtze een heldere bazuyne,232
 
Wiens wind is enckel lof, trompet, wiens hel geruys233
 
Vult vande schoone Zon het een en 't ander huys:234
235
't Hooveerdigh weefsel van haer sleepkeurs die zoo gloryt235
 
Met 's vyands onderlage is bloedigh gehistoryt,236
 
Met benden, met tropheen, en ringen: met de voet237
 
Zy duyzend Koningen vertre'ende zuchten doet.
 
De Ryckdom magmen prat niet wyd van hier zien brommen,+239-vlgg.
240
Met Plutoos, Rheaes, en Vrouw Thetis haer ryckdommen:240
 
Eens laeckens held're glans bedeckt haer lichaem houd,241
 
Robynscherp, en gestyft van ingeslagen goud:242
 
Haer rechte en slincker stort een bus, waer uyt gestegen243
 
Komt neerwaerts een Pactol', een blonden Englenregen,244
245
Een glinsterende Taegh: haer knechts 't Geluck men heet,245
 
Het Waecken, Spaerzaemheyd, en d'Arbeyd nat bezweet.
 
Gezondheyd toont haer gins, geen rimp'len 't voorhoofd breken,+247
 
Haer oogh geen peerlen douwt, haer kaecken niet verbleecken;248
 
Bly, levend', poezeligh, vertoontze een kinds gelaet,249
250
Zy huppelt, danst, en springht, en vlieght waer datze gaet:
 
Des levens held're toorts blaeckt in haer vuyst ten toone,251
 
En d'heyl'ge vederbos des Phoenix overschoone252
 
't Begin haers keurs verstreckt. en ziet aen d'ander zy'+253
 
Komt ons de Wijsheyd met haer statigh aenzicht by;254
255
Die, op datze hoogh verzel de voetelooze vog'len
 
Van 't eeuwigh Paradijs, zijn aengehecht twee vlog'len:255-256
 
Stil isze van gebaer, haer gangh verzwaertze zeer,257
 
Men zietze oon regelmaet en passer nimmermeer:258
 
De spiegel van Nature, en haer zelf tot haer vordel259
260
Hanght aende ketenkens van haren rijcken gordel.260
 
De Vorst zijn oogen op haer schoonheyd slaende knap+261
 
Waent ingelijft te zijn in 's Hemels borgerschap:262
 
Hy vind zich met den glans eens Paradijs besloten,263
 
En twyfelt wat hy zal uyt zoo veel goed'ren loten:264
265
Ten lesten spreeckt hy dus: wat hebbe ick Heer gedaen
 
Om van uwe handen zoo veel eere, en goeds t'ontfa'en?266
 
Ghy voorkomt mijn verdienste, of liever bouwt uw eere,267
 
Als ghy mijn snoodheyd eert: o d'overhand is Heere268
 
Een Keyzerlijck geschenck, en niets en is zoo zoet
270
Dan datmen 's gramschaps brand maeckt droncken in het bloed;270
 
Maer laes! vaeck volgen haer veel woe'nde razernijen,
 
En d'ouw gewoonte van bebloede moorderijen
 
Maeckt metter tijd gelijck d' onstrenghste Koningh schier273
 
Een Tyger, felle Leeuw, Wildzwijn, of Pantherdier.
275
Die schijnt geluckigh die zijn vruchtb're kud' ziet zwillen,275
 
En stelen Carmelus zijn groenende achterbillen;276
 
Om wien een wijnrijck land en vruchtbaer korenaerd'277
 
Doorploeght met yzer scherp oneynd'lijck teelt en baert:278
 
Die vande Seres heeft de blonde en goudgeel ayren,279
280
Het dierbaer schoon gesteent' van d'Arabische baren,280
 
De Wouden Entidors, 't Ophirisch goud daer by,281
 
Van Sabba 't reuckwerck zoet, en Tyrus peltery.282
 
Maer hoe! men ziet alsins waer Rijckdom staet in 't bloeijen+283
 
't Opmercken sterven, en vermetelheyd meer groeijen:284
285
De rijcke slaeft om 't goud, en wie nae God geaert285
 
Zijn oogen en gemoed wil opslaen Hemelwaert
 
Moet arm zijn inder daed, of arm zich toe gaen stellen:287
 
En vreeze en rijckdom oock malkand'ren steeds verzellen.
 
Langh leven waer mijn wensch, mijns hertens lust en wit,+289
290
Dat ick mijn zonen zaegh in 't derde en vierde lit:290
 
Maer ick bezorgh my voor de rampspo'en, die verbolgen291
 
Gemeynelijcken dicht mijns levens langhheyd volgen:292
 
Wie wel leeft leeft genoegh, want 's levens loop die kort293
 
Is, nae der dagen tal niet afgemeten word,
295
Maer nae doorluchte da'en, en 't leven kort en sterflijck
 
Is maer een oogenblick, een niet by 't onbederflijck.296
 
Zulcx is de Wijsheyd niet, d' Eere acht zy als 't gespoock+297
 
Eens winds, die licht vervlieght, het leven enckel roock,
 
De scepter eenen tack van masthout kleyn van weerden,299
300
De peerlen zand en gruys, het goud maer slijm der eerden:300
 
Zy is een spiegel Gods, een blixem die ontgaet301
 
Den donderkogel van zijn Goddelijck gelaet:302
 
Een heyl'ge instortinge oock des milden Hemels, nimmer303
 
De schoonheyd is geblust haers voorhoofds klaer van schimmer,304
305
Altijd haer zelf gelijck, zy niet alleen zoo net305
 
Een zelfde spoor vervolght, maer houd een zelfde tred:306
 
Gezondheyd buyten haer, Eer, Rijckdom in 't gemeene307
 
My dry venynen waer. de Wijsheyd is 't alleene308
 
Die van alle and're goe'n magh strecken zonderlingh309
310
Haer leydsvrouw, wercktuygh, born, çieraet, en matigingh.310
 
Brenghtze o God! voor den dagh, laetze o God! my verstrecken+
 
Een bedgenoot altijd, op dat ick steeds mach lecken312
 
Den zoeten geur, die vloeyt uyt haren heyl'gen mond,
 
Datze in het vyerschaer my verzelschap t'allerstond,314
315
En ick noch kinds en teer, met haren staf beschudden315
 
In vette weyden magh d' Abrahamijtsche kudden,
 
Oneyndelijcke kud', iae kudde die gewis317
 
Een trouwen herder van den Hemel weeldigh is.
 
Heer geeftze my, ick quijn, ick flaeuwe, of zoo ick leve319
320
Ick heylge vuyrvliege in haer vlamme leve en zweve,320
 
En nieuwe zomeruyl, te stout in 't licht ghesmoock321
 
Van hare lampkens ick myn vlercxkens te'er verschroock.322
 
Houd daer, ick schenckze u, zeght d'onsterfelijcken Vorste+323
 
Vermids geen ander liefd brand in uw ed'le borste,324
325
Ick wil dat ghy bezit, als tot een toegift veyl325
 
Gezondheyd, Ryckdom, Eer, en overvloed van heyl,326
 
Terwijl ghy dient dees' Maegd, in mynen dienst u bouwe:327
 
Oon eersleep magh niet tre'en zoo welgeboren Vrouwe.328
 
Als Salomon ontwaeckt, hy merckelycken ziet+329
330
Dat de gematigheyd van s' lichaems dampen niet330
 
Veroorzaeckt in zyn geest een droom zoo wonderbaerlijck;
 
Maer 't afgezette beeld van d'hand eens Engels waerlyck:332
 
Want zaligh hem oon kunst de kunsten staen ter hand,333
 
Geleertheyd zonder moeyte; een ongemeyn verstand
335
Zijn doen verguld: hy vlieght om hoogh, en gaet doorzoecken335
 
Van 'sweerelds ingewand de diepte, en donckere hoecken.336
 
De raedzels van 't gewijd pampier zyn hem gemeyn,+337
 
En daeghlycx zyn gespraecke; en zyn diepzinnigh breyn338
 
Van weynigh woorden, die de Goddelycke veeren
340
Beschreven, zoude eerlangh veel boecken ons stofferen.338-340
 
Geleerd'lyck hy de Zon oon vreeze sterven ziet:341
 
De dwalinge onverdwaelt der sterren hy bespied:342
 
Hy weet of't is Nature, of Engel, die de ronde343-vlgg.
 
Met een dryvouwde Keer doet op een tyd en stonde:
345
Of Phebus licht van zijn, de Maen van anders vuyr:345
 
Of d' Herbst, de Zomer, Lent, en Winter koud en stuyr346
 
Der Zonnen kind'ren zijn: en van wat roock zoo verre347
 
Om hoogh de locht ontsteeckt een langhgehayrde sterre:347-348
 
Wat longen stijf van dreun wind teelen slincx en krom:349
350
Wat vuyr'ge pennen dat de blixems dragen om:350
 
Wat breydel d' Oceaen dwinght binnen zyne palen;351
 
Of hy gehoorzaemt 't licht met zyn gehoornde stralen?352
 
Of't zweet'righ kussen des verliefden Hemels frisch
 
Der peerlen Vader, en der oest'ren bruy'gom is:353-354
355
Of't waer is dat hy droef de slymige ons uytzondert,355
 
De blinckende als hy lacht, de bleecke teelt als 't dondert:356
 
Of't vochtigh Element't gryze Amber teelt gewis,357
 
Of datmen 't vette dreck zal achten van een visch.
 
Hy weet waeromme d'aerde is vast, rond, oon begintsel,+359-vlgg.
360
Des weerelds middelpunt, en der naturen bintzel:
 
Hy kanze meten, en verstaet noch, of hy 't zagh,361
 
Hoe doch de Coloquint met zulcken oordeel magh362
 
Uytpicken 't witte vocht in duyst're, en donckere ad'ren,363
 
't Elleborum het zwart, de Rha het groen vergad'ren:364
365
En of zulcx toegaet in ons zwack, en teeder lyf365
 
Of halende tot zich, of iagende uyt heel styf.366
 
Kort om, der planten kracht hy kent die groot en teeder367
 
Nature in wezen houd van d' Hysoop tot den Ceder.368
 
Hy weet waerom de tand des bytwolfs droef van aerd369
370
't Peerd groote snelheyd geeft, en oock zyn spoor verzwaert:370
 
Hoe in een oogenblick Hyena's Teven blaffen371
 
In 't naerd'ren met haer schaeuw behend weet af te schaffen:
 
Hoe 't komt dat d'Elephant verhit door 's gramschaps vlam
 
Getemt word, als hem naeckt de ruyghgevliesde Ram:374
375
Hoe 't komt dat d'Alderhoogst' vryt d'Adeler voor 't sling'ren375
 
Des blixems, die hy schiet met gloeijendige ving'ren:
 
Waerom de Zeegans oock haer eijers groot van schel377
 
Broeyt met haer pooten uyt heel heet en breed van vel,
 
En zonder tonge schreeuwt, geteugelt aen haer vlercken,379
380
Zoo zy nae wensch niet kan de zoute velden mercken.380
 
Hy weet of uyt een damp ontstaet de keyzelsteen,381
 
Of uyt gekoockte slym. geleerd'lyck geeft hy re'en382
 
Of van 't quickzilver, of van zwavel de Metalen
 
Ontstaen, of van een sap gedickt door's winters dralen,384
385
En reyn geveeght door d'hitte: of van een assigh vocht.385
 
Of dat hy die 'tgewoel der dicke baren wrocht,386
 
Het Hemels Keyzerryck, de bontgespickelde eerde387
 
Gelyckmenze uyttreckt nu, almachtigh die formeerde.388
 
Hy weet waerom de deughd des held'ren Iaspis helpt389
390
Den bloedenden, en 't bloed behendighlycken stelpt;
 
De Saphir heelt't gezicht. de Topaes zal bestrijen
 
Vrouw Venus; d'Amethist dien God wien 't veyl wil vlijen,392
 
En hoe 't zich toedraeght dat jeloers de Diamant
 
Zich tegen des Magneets behende diefstal kant.394
395
Getalen, maet, en toon zyn geest weet t'achterhalen,395
 
En d'effenmatigheyd der lyven met haer talen:396
 
En vanden Nectar zat die d'Hemel stort altyd
 
De bye heeft d'honigh op zyn lippen gekonfyt.397-398
 
Maer hy omhelst geensins des spieg'lings bloote aenmercking
400
Met zulcken yver als de nutzame bewerckingh,399-400
 
Noch draeght het snat'ren van een weetzucht zoo veel gunst,401
 
Noch d'hovaert eens Sophists, als deze brave kunst402
 
Die vestight eenen staet, het heyligh roer kan vaten,403
 
En met eenstemmigheyd voe'n hooge en leege staten.404
405
Voor al hy 't recht niet krenckt, der wetten kracht hy verght,+
 
En als d'uytstekenst' van 't hoogh Pyreneesch geberght'406
 
Zyn voorhoofd hy verklaert, en 't hoofd steeckt inde lochten,407
 
Versmaed slaghregens, 't ys, de winden, en de tochten:
 
De stormen hy belacht, en braef worpt boven dien409
410
Des donders hoovaerdy ter neder voor zyn knien.410
 
Oon vlecke draeght hy zich onbuyghlyck vonniswyzer;411
 
Noch niemands gunst ontruckt zyn vuyst het wrekende yzer,412
 
Noch haet en wettet niet; de gunsten hy vertreed;413
 
Met zyne voeten hy's volcx vreeze en tranen kneed.414
415
's Gouds stralen nimmermeer doen schemeren zyn oogen;415
 
Noch vind zich met een wolck van onkund niet betogen.416
 
Zyn spraeck word een geheym geacht van minst en meest,417
 
En uyt 's lands wetten hy scherpzinnigh treckt den geest.418
 
In zaeck van twyfel spitst hy zich op 's dingers perten419
420
Omzichtigh, en ontleed der loozer pleyters herten.420
 
Van zyn geboorten dagh geen vyftien oegsten noyt+421
 
Verschudden haer perruyck met goud schoon opgetoyt,422
 
Als hy geluckigh scheyde, en wijs'lijck uyt kost voeren423
 
't Vermaerde pleytgeschil van twee doorslepen hoeren.424-vlgg.
425
Laes aerde! d'eerste zeght, is 't mooghlijck dat gebelght425
 
Ghy berstende van spijt niet levendigh verzwelght
 
Dit vuyl afgrijs'lijck wijf? Heer Koningh, is het mooghlijck
 
Dat uytgaende om bestaen een stuck zoo ongedooghlijck428
 
Zy schaemt'loos uwen troon derf naed'ren met bedrogh,429
430
Niet om quijtscheldingh, maer om aen te klagen noch?
 
Die Stiefmoer vande slaep van spyze en wijn vertreden431
 
Heeft haren zoon versmacht den ioncxsten nacht geleden,432
 
Doen vindende hem yskoud oon pols en roeringh, let,433
 
Erghlistelijcken leght hem fijntjens in mijn bed,
435
Nam 't mijn we'er inde plaetse. houd daer, o ouw slaepbye!435
 
O meer als eerlooze! houd, o zaed van bastardye!
 
Uw prye neemt, houd daer, en geeft my mijn gerief,437
 
Mijn hoop, mijn tydverdrijf, mijn herteken, mijn lief.
 
O bitter avontuur! o zeldzaem kerckendiefte!439
440
Dit kleyn fraey Engelken ghy kussen nae beliefte!440
 
Hy zoetert lachen om uw staem'lende gebaer,441
 
En zich verwerren in uw vuyl uw luyzigh hayr:
 
Dit poppeken de vreughd doen in uw ziel opryzen,
 
En groot geworden uw wanschapen ouwdheyd spyzen:444
445
Maer ick ocharme! helaes! heb voor myn lot alleen
 
Den last van 't zwanger gaen, en 's barens herde ween,446
 
Het schudden van zyn wiegh, van 's waters musc' de luchten,447
 
En van zyn kinds geschrey de moey'lycke geruchten.
 
O onder sterflycke ick d'ellendighste in 't verdriet!
450
O kinderlooze moe'r! ach! dat uwe handen niet450
 
Zyn met een mes voorzien als 't hert met razernyen!
 
Neen eer ick zal dien smaed zoo wederweerdigh lyen452
 
Wil ick dees' teve doon, en fellyck eer bestaen453
 
Haer boezem woe'nde met myn hand te randen aen.454
455
Dus antwoord d'ander: ha wolvin! ha heetst' der teven!455
 
He! wie geloofde oyt dat een boosheyd zoo doordreven456
 
Den wyn verzelde: indien Gods ooge u niet vervaert,457
 
Vreest's Konings wack're geest noch die zyn plaets bewaert.458
 
't Vernoeght u niet dat ghy my aentyght door uw boosheyd,459
460
Doortraptheyd, dronckenschap, moord, meyneed, en eerloosheyd,459-460
 
Ghy wilt my, maer vergeefs, ontnemen noch myn kind:
 
Neen al te vast hem liefde in 's moeders ermen bind.
 
Hy rooft my 't leven die my rooft myn kind goedaerdigh.
 
Gerechten Davids zoon, die zyt als hy rechtvaerdigh,464
465
Ick bidde dat uyt gunst des gunsts die hy u eer465
 
Bewees, doen hy we'er kinds met toegeneyghd gebeer466
 
Uw tranen stilde, en met zijn tonge uyt groot begeeren
 
Van ionghs op u de spraeck gingh leeren fatzoeneren:468
 
Of als bebloed en warm, en kuchende en begaen,469
470
Hy keerde met den roof der Koningen verla'en,470
 
U in zyn beuck'laer wieghde, u vrund'lijck liep omermen,471
 
En schreijende hief u op zijn schouwder met zijn ermen:
 
Ghy greept zyn baerd en loeght, als ghy zaeght lachen stout473
 
Een ander Salomon in 't helder vlammend' goud
475
Van 't vaderlyck helmet, en bootsten honderd lachjes475
 
Ter zyden 't pluymdonst van zyn witte Reygerschachjes:476
 
En met de baren van een pluym bedeckt, ghy doen477
 
Een vogel scheent, die in een hage zinght in 't groen:478
 
O ick bezweere u by den naem des hooghberomde479
480
Bathseba, die des nachts haer duyzendmalen kromde480
 
Kout over uwe wiegh, en eer ghy d'uchtent kreeght481
 
Haer tepel van wit bloed had honderdmael geleeght:482
 
Die met 't bepeerlde goud uw hoofd gingh overwelven,483
 
En leeft zorghvuldigh meer by u als by haer zelven:484
485
O groote Koningh! ick bezweer u by al 't gunt485
 
Hier 't heylighst' word geschat dat ghy my recht vergunt:
 
Dat zoo uw goedheyd laes! te hinderlyck myn zaecke,
 
Van myn ontfangen leet vergunnen wil geen wraecke,487-488
 
Ten minsten neemt my niet 't geen my Natuyr met smert
490
Gaf buyten uwe ionst: ontruckt my niet myn hert:490
 
Ontvreemt, met oorlof, my myn bloed niet: daerbeneven491
 
Maeckt ons niet kinderloos gedurende 's kinds leven.
 
Terwyl met roepen zy 't den Koningh maecken moe,
 
Myn is het kind, 't is myn, ghy lieght, 't behoort my toe:
495
Het volck reede half geschift is; d'een nae 's herten oordeel495
 
Dees' Vrouw draegt, d'ander wyst het ander wyf te voordeel.496
 
Gelyck twee tuysschers op een speelberd, op goe hoop,497
 
Kasteelen, Wyngaerds, land vertrouwen 's teerlinghs loop:498
 
Een strydige begeerte ontroert al d'ommestand'ren,499
500
D'een d'eene gunstigh is, en d'ander draeght den and'ren,500
 
En elck door vreeze en hoop gedreven nae als voor,501
 
Ontstelt 't bewegen van 't bedriegelyck yvoor.502
 
De Koningh dut alleen, en zyn wyze ooren hoorden503
 
Geen ongelyckheyd in gehuyl, geklagh, en woorden.
505
'sKinds aenzicht aengemerckt, ten teeckent noch ten wroeght505
 
D'een meer als d'ander niet: noch 's Rechters geest vernoeght506
 
Word, zoomen overslaet haer iaren vergeleken;507
 
Duttende, vind hy zich van waertuygh oock versteken.508
 
Daernae spreeckt hy aldus: maer 't schynt een droomenpraet,509
510
Als 's Rechters vlytigheyd alle onderzoeck ontstaet,510
 
Moet yet aenmerck'lijcx uyt Naturens schoot behend'lijck511
 
Geput zyn toevlucht zyn, of zich behelpen end'lyck512
 
Met 's pijnbancx strengigheyd: nu 't moederlijck gemoed513
 
Een vast gezet is van Nature mild en goed,514
515
En nimmermeer Nature haer strenger stelt ten toone515
 
Dan in 't geen lydende is een Moeder in haer Zoone:
 
Daer op gelyck ontwaeckt: tsa, zeght hy, 't zweerd gewet!517
 
Tsa dat u 't kind nu toegedeylt werd juyst en net!518
 
'T recht en medoogentheyd verplaetst laet elders zwerven,519
520
De billijckheyd niet duld dat een 't zal heel be-erven.519-520520
 
O herd geschil! daer ziet de Rechter in 't besluyt521
 
Haers herten heym'lyckheen elck kenbaer breken uyt:522
 
'T momaenzicht is gelicht: haer tonge flaeuw van krachten523
 
Met een oprechte wensch geeft antwoord hun gedachten.524
525
De valsche Moeder zeght: 't geschiede, ick wilt, houd daer,525
 
Rechtveerdigh deylt 't gebeent', zyn nag'len, en zyn hayr.
 
Och deylet niet, ick geef, zeght d'ander, u te voren527
 
Mijn recht, vervloeckte vrouw! daer, neemt mijn uytverkoren
 
Kleyn kind in uw bezit, noch liever ick 't voor dy529
530
Houd levende, en geheel, als dood ontleed voor my.530
 
De Koningh zeght 't hoort u, die 't barende hebt verkregen,
 
'T hoort u toe door mijn recht, en 't moederlijck bewegen.532
 
Gelijck een zelve Mijn' nu voortbrenght met het goud+533
 
Veel goed Chrysocolon, en zilver menighvoud,534
535
Eens rijckdoms rijcke schat, een ongelooflijcke eere535
 
Verzelt van Davids zoon de wijsheyd meer en meere.
 
Te water hy gebied, hy heerscht te lande ontzien.
 
Wel hondert kroonen flucx zijn tulband manschap bien.537-538538
 
Sidon, de zee des Nijls naest aen zijn grenzen palen:539
540
Voor hem de vochte Euphraet zijn hoornen leegh laet dalen.540
 
Peru in zijn trezoor vloeyt rijck'lijck zoomen zeyt.541
 
Te Sion 't goud als zand gemeyn voor elck een leyt,542
 
De Peerle als Keyzelsteen, en heel Iudeen in vreden543
 
Alsins vloeyt in een zee zoo 't schijnt van zaligheden.544
545
Elck zonder afgunst leest, en zonder Krijghsgerucht545
 
Zijns wijnstocx trossen, en zyns vijghbooms zoete vrucht.
 
Hy overvloeyt van als, niet op dat hy nae wensche547
 
Van mensch worde een vuyl zwijn, maer Engel van een mensche,
 
D'onsterflycke tot lof, die, daer hy hier noch leeft,549
550
Van't Hemelsche vermaeck hem reede een voorsmaeck geeft.
 
'T welrieckende gerucht van 's Koninghs heerlyckheden,+551
 
Ryckdom, schoontaligheyd zich gaet alom verspreden.552
 
De Tyriers willigh hem als bondgenoot ontfa'en.553
 
Zijn zoonschap Pharo zoeckt. de nabuyr bid hem aen554
555
Niet min als d'onderzaet, en 't vuyr zyns ooghs met yle555
 
Ontsteeckt der Ionffren bloem op d'oev'ren vanden Nyle.556
 
Wat maeckty Salomon, ocharmen! ziet uw geest+557
 
Niet dat dees' bruyloft u een strick is en geen feest:
 
Een Hymen geschaeckeert van ongelycke willen,559
560
En voor 't onsterflyck zaed recht doodlycke geschillen:560
 
Dat d'os en d'ezel in een zelve iuck gepaert561
 
Niet voeghlyck ploegen om de korendragende aerd'.562
 
Wie met een heydens bloed zich echt'lyck gaet verzellen563
 
Doet eebreuck voor den Heer. 't geloof wil altyd hellen,564
565
't Vereyscht een hulpe, en geen bekoorster meer om haer
 
Het eerste wercktuygh van den ouden Logenaer,565-566
 
Noch gift dat dood'lyck in uw bed light heet van minne,567
 
En d'ongodvruchtigheyd u blaest ten lippen inne.568
 
Groot Koningh die ghy van den vloed des Nyls ontleent569
570
Geen vleesch is van uw vleesch, geen been van uw gebeent',570
 
't Is een uytheemsch gebeente, een ribb' van woeste onvrije,571
 
Een lid geheel verrot van Pharoos lazerije.572
 
Maer zuldy zeggen: hoe? alree de schoone Bruyt+
 
Van d'Afgodische Nyl 't bevleckt gewaed trock uyt,573-574
575
In 't wit haer çieren gaet, d'onnoozelheyd omgorden,575
 
En door 't geloove is nu Abrahams zaed geworden:
 
Zulcx stemmen wy licht toe, en d'heyl'ge schoonheyds çier577
 
Waer van zy 't beelde draeght, my lichtelycken hier
 
Doet hellen aen die kant: maer ducht ick of verslimde579
580
Haer eersleep al uw hof, dat God op u vergrimde,580
 
D'onsterflijcke die niet wil dulden datmen slincx581
 
Gaet mengen Isacx bloed met 't bloed eens vreemdelincx.
 
Recht onder d'Evenaer d'aenminnige Nature+583
 
Besprenght een aerdigh bosch dat boomgroent t'aller ure,584
585
Daer door het gantsche iaer de Mey in 't groene staet,585
 
Die met zijn verwe alom 't schoon veld tapyten gaet.586
 
d'Aerd' lacht hier overal, en hoemen meer wil buygen
 
De bloemen schoon gesternt te meer zy levend' iuygen.587-588
 
't Groeyt hier al zonder moeyte, of is 't door arbeyds pijn,589
590
De zoete Zephyr zal alleen de bouwheer zijn.590
 
De Zuydwind botster niet, en d'hagel nae langh dreygen591
 
't Onsterflijck woud niet snoeyt. de rechte Palm in 't neygen592
 
Kust vrundelijck zyn bruyt. de Planeboom aldaer593
 
Al schuyfelende vrijt zijn Weergae 't gantsche iaer.594
595
De Popelier aenbied zijn dienst den Popelieren.
 
De kromme Olm word omhelst van Wijngaerd goedertieren.596
 
't Veyl kleeft aen d'Eycken dicht, en 't groeyt en 't leefter al,597
 
En 't worter al geteelt Vrouw Cypris te geval.598
 
De Waen poortwachtersse is, en hoed met groote stoutheyd599
600
De poort voor Gierigheyd, Zorge, en verstorven Oudheyd,600
 
Zooze op 't gebloeyt poortael van 't groenende huys niet heen601
 
Uyt achteloosheyd werpt het pacxken vande re'en:601-602
 
Doch wel onthaeltze hier in de bloode stoutigheden,603
 
Schoontaligheyds gebaer, de vleijende gebeden,604
605
De gramschap haest geblust, de tranen haest we'er droogh,605
 
Behende dievery, 't vertwijff'len, 't lachende oogh,606
 
De slappe ledigheyd, de wellust in haer bloeijen,607
 
Wien d'heyl'ge Nectar men welrieckend' ziet ontvloeijen,
 
't Gerabraeckt waecken, d'hoop van 's vuyr'gen wensch geniet
610
d'Onsterfelijcke spyze, het aengenaem verdriet,609-610
 
't Ontbondene verlof, en overdaeds niet achten,611
 
De tooverlieden, en de zoete minneklachten.612
 
De telgh verladen van het balsem druppende hout
 
Steeds onder 't nest'len trilt der liefdekens veelvoud:613-614
615
De Schoonheyd legt: Lust broeyt: d'Hertstochten door 't veel tergen615
 
Des brands, 't gebroedsel kipt van dees' Pygmeesche dwergen.616
 
't Een light in 't eywit noch, en 't ander leeft al vlugh:
 
Een ander tot een wiegh streckt 's moeders lieven rugh:618
 
Een ander stoppelhayrt: een ander leerlingh ieughdigh619
620
Van tack in tack, van hage in hage wispelt vreughdigh.620
 
't Een in eens app'laers schaeuw zacht dobbedobt en slaet,621
 
En van zijn ermen ne'er zijn koker hangen laet,622
 
Die vuyr'ge damp uytbraeckt: en op een Muschken teder
 
Proeft 't ander zynen boogh die Reuzen velt ter neder.624
625
Lijmstricken 't ander spant voor 't Cijsken met een zwinck,625
 
Voor 't zoet Kanariken, en voor den snatervinck.626
 
Ziet ziet hoe stille dees' hanghvleughlende te byster627
 
De vog'len nopen gaen. die dwers beschrijt een Lyster:628
 
Die vliegen doet een Paeuw: die een Faisant ment fraey:629
630
Die noopt een blancke Zwaen: die iaeght een Papegaey:630
 
Die leyd vast aerzelinghs het Duyfken glad van kuyve:631
 
Die draeijen doet rondom een wilde Ringelduyve.632
 
Ziet hoe een bende van dees' Pottertjens te gaer633
 
De gulde Wittjens iaeght zoo dertel hier en daer,634
635
't Een met een roozetack wil vangen 't zomeruyltjen,635
 
Die met zijn handjens te'er, een ander met een tuyltjen:636
 
't Gehoornde vogelken ontsliptze, en loert een vlaegh637
 
Met lichte sprongh op sprongh der Minneboefjens laegh.638
 
Mijn buysjens, Cypris roept, wegh met dees' malle mijntjes,639
640
Want voor een Zomeruyl mijn kleyntjes! mooghdy fijntjes640
 
Doen sneuvelen ter ne'er een dertel Venuskind,641
 
Gehoornde Cupidons genoegh men alsins vind.642
 
Twee Tweelingen daer op, wiens gulde minneflitzen643
 
In't Koninghlijcke bloed slechts weecken hare spitzen:644
645
Tza broeder, zeggen zy, dat onze hand inder yl645
 
In dees' twee herten elck gae schieten eenen pyl:646
 
De daed zoo snel gaet als 't gevlerckte woord zijn gangen.647
 
Zy doen een keer twee dry om zoo de vlucht t'erlangen:648
 
't Gepluymde vlercxken elck klep klep beweeght en zwaeyt649
650
Den krinck gekarmozijnt tot drymael, ingezaeyt650
 
Hier 'tgoud, daer 'tHemelsblaeuw. 'teen nae Iudeen gaet pogen651
 
En 't ander spoed nae 't strand des Nyls hoogh opgetogen.652
 
Ziet Pharoos Dochter doen haers tyds bragaet en eer,+653
 
Haer vlechten streelde, die ter aerden golfden ne'er,
655
En in een kleyn vertreck, gevloert met geele platen,655
 
De geestige hand van dry kunstjonffren stond gelaten.656
 
Met 't we'erzijds honderdmael getande palmhout daer657
 
De locken ploeghde d'een van haer uytvloeijende hayr,658
 
En d'ander overstorte haer guldene perruycken659
660
Met eenen Nectarstroom zachtglijend', zoet om ruycken:660
 
De derde nu met naeld, nu met een vinger e'el661
 
Frizeert en nopt en krolt en kronckelt een goed deel,662
 
En d'ander watertze hier en daer nae d'ouw gewoonheyd,663
 
En smalende op de kunst verheerlijcken haer schoonheyd:664
665
Als dezer Tweelinghs een met 't schut dat vuyrigh blaeckt665
 
In zwaluwen gestalt daer snellijck binnen raeckt,
 
En op haer boezem lost, 'k en weet niet hoe, de veugel
 
Schalck 'tgoude booghsken dat school onder slincker vleugel.667-668
 
De Maeghd zeght ick hebt wech, 'k hebt inde lenden ach!669
670
Maer als zy by haer bloed noch geen lidteecken zagh,670
 
Neen 't is geen wonde ocharm! ick wedde, zegtze al droever,671
 
Dat slapende op de kant van 't naeste beecxkens oever672
 
Een Adder boos van aerd in mynen boezem gle:673
 
Zy pickt my in mijn herte. o reyckt my hand op ste,674
675
Brenght my flucx beddewaerts, eens yzigh vuyrs vernielen675
 
Een heete yskegel is de quelgeest myner zielen.
 
Hoe vele gals helaes! o wicht te fel en bits677
 
Met uwen honigh menght uw invergifte flits!678
 
De Maeghd die op 't vermael der velden plagh te weijen,679
680
Te lachen, springen, en te danssen met haer Reijen
 
Lieft d'eenzaemheyd, is droef, en by haer zelven stom,681
 
Steent, mymert, en verzucht, en weet niet eens waerom.682
 
De rijckdom, 't prat geweld der Naelden opgetogen683
 
Haer stelt der Iebuseen bolwercken naeckt voor oogen.684
685
In 't kristalijn des Nyls verschijnt haer de Iordaen,685
 
In Memphis Solyme, en steeds t'elcken weder aen686
 
Haer hand bootst op 't stramijn van zelf en ongeboden687
 
't Beeld en schoon voorhoofd van de Vorst en Prins der Ioden:
 
Dien, als hy voorslagh vast van d'heyl'ge Tempel maeckt,689
690
Iuyst op een zelve tijd het ander Tweelingh raeckt.+
 
De pijl hecht in 't gebeent', de ramp zit in zijn a'ren:691
 
De slaep doet niet in slaep zijn zoete smerten varen,692
 
Pharonide is zijn hert, Pharonide is alleen
 
d'Eenige stoffe van zijn hooge wonderre'en.694
695
Hy voed een burgerkrygh in zyn gemoed van binnen.695
 
Nu rijst d'alziende Zon om 's aerdrijcx lyst te winnen,
 
Nu stichtze 's middaghs brand, nu rustze in schaduw frisch,696-697
 
Maer zyne min steeds op haer heete middagh is.
 
Hy temt zyn peerden als voorheen niet zoo vermetel,699
700
Hy leest noch schrijft, noch klimt op zynen Rechters zetel
 
Om hooren 's weduws klacht, noch zorght voor 't hofgezin,701
 
Hy stelt geen wet meer hy ontfanghtze vande Min.702
 
Gezanten die bera'en dees' feeste gaet betrachten,+703
 
Met tafereelen noch met ringen wilt bevrachten704
705
Uw koets, de schrand're Min heeft langh 't afzetsel zoet705
 
Gesneden met zyn schicht in't diepst' van haer gemoed;706
 
D'een steeds in d'ander leeft, zy hebben, zeldzaem perten!707
 
Verwisselt tegen een elckanders vuyrige herten;708
 
Veel min genoegens 't hert vind in als buyten haer,709
710
Maer 't wenscht met zynen gast te huwen 't lyf te gaer.710
 
't Gebeurt wel haest, de Maeghd men uyt de prangende ermen711
 
Haers Moeders ruckt en treckt, die al beroert gaet kermen712
 
En blyde is te gelyck, en schreyende en ontsteld
 
De Vader, ouwde stock, dus haer vertreck verzelt:714
715
Myn kind, myn zoete zorgh, Osiris leyde uw wegen,715
 
De loijende Isis brenge uw huys eerlangh den zegen716
 
Eens guldenen geslachts, en met uw dagen nu717
 
De kuysche liefde groey van Salomon en u.
 
Vrouw, maeghd, kind, jongh en oud, gezonde en krancke menschen
720
Van toornen volgen haer met wencken en goe wenschen.+720
 
De stille Nyl woelt min als hy wel anders doet.
 
Het zuyden streckt schips wind, en onwind voor den vloed.722
 
Haer voetzool 't land alsins welrieckende doet schynen:723
 
Haer ooge vruchtbaer maeckt d'Arabische woestynen.
725
't Is Idumeër feeste; alsins men al den dagh725
 
Niet dan kromhoornen hoort, gepyp, en trommel-slagh.726
 
Als mieren krielet volck bekranst te veldwaerts inne,727
 
En iuyght en roept: veel heyls! veel heyls de Koninginne!
 
O datze een loot gelijck, dien d'overschaeuwde voet
730
Van een te weeldigh hout bleeckverwigh treuren doet,729-730
 
Maer van een zoeter wind haer elders op laet queken,731
 
En trotz haer ruyghte doet ten blonden Hemel steken:732
 
't Lacht t'haerwaerts al daer in nieuwe aerd' zy willigh tiert,733
 
En met gulde app'len zy den gantschen lusthof çiert.
735
Van 't rijcke Sion men kan straten zien noch raecken.+735
 
'tBene'enste is getapijt met ruyghgehayrt schaerlaecken,736
 
De zyden zijn van zy', 't borduursel onbevleckt
 
Die voor de stralen van te heeten zon bedeckt.738
 
Men dringht, men stoeyt te hoop. een thy van menschen heden739
740
Volght golvende alsins nae de Maget aengebeden.740
 
De Ionffren worpen van de daecken even zeer741
 
Op haer we'erlichtende hoofd een bloemenregen ne'er,742
 
Ieloers dat t'elcken niet haers kaecxkens tweelinghroozen
 
Die roozen schande aendoen die van naturen blozen.743-744
745
Ten lesten komt ons hier der Vorsten eere en pracht,745
 
Dees' twee Gelieven, als ter maenden halver dracht+746
 
De klare Zon en Maen malkand'ren hel beloncken,
 
En worpen min'lijck toe d'een d'ander duyzend voncken.
 
Zy zijn te ga'er gelijck schoon, ieughdigh, groen, en bly,749
750
Gelijck in aerdigheyd, en wie niet van nae by750
 
Noch huyf, noch mutze ziet haer gulden hoofden çieren,751
 
Waent 't zijn Adonisen, of 't zijn twee Venus dieren.752
 
Uyt vreeze beven ree dees' leerlinghs vande min.+753
 
Haer eerste ontmoeten schijnt t'ontstellen hert en zin.754
755
De zoete bernkool die inwendigh broeyt midsdezen755
 
Schiet roode vlammen door haer teder Vrouw'lijck wezen,
 
Haer tonge stamelt, en haer starende oogen stil
 
Een schaemzaem lamper schijnt uyt schaemt' bedecken wil.758
 
O prachtige Hymen! maer waer voerdy my om hooge?759
760
Ben ick reede heydensch niet ontrent die zael'ge boge760
 
Daer hooge, en leeger Goon, en mind're bly van geest761
 
Maeltyden, sprongen om, op Thetis bruyloftsfeest?762
 
Van 't Idumeesche land Iuppyn de groote hier onder+763
 
Zyn lichte voeten treed den vuyr'ge, en heeten donder,764
765
Verliest zyn Majesteyt door 't lachende gelaet,
 
Van Koningh hov'lingh word, van Vorst een onderzaet,766
 
Den kleynsten heel gelijck, en evenwel te meere767
 
Blinckt op zyn aengezicht al steeds de veynzende eere.768
 
Meer als een Phebus hier, meer als een Musa licht
770
Op 't gulde booghsken springht, en 't lieflijck maetgedicht,769-770
 
Zoo aerdigh dat by nae Arcades, en pylaren771
 
Opspringen op 't gedreun van zangh, en zoete snaren.
 
Veel Iunoos schouw ick hier, en veel Minerven aen,773
 
En veel Dianen, die in looze stricken va'en774
775
Wel duyzend Heeren, nae dat rijckdoms lust en liefde,775
 
Of eer of schoonheyds brand haer 't herte quetste en griefde.776
 
Veel aerdige Hebens, en meer als een Chiron hier777
 
Om dienst begaen, ontrent de bedden goedertier778
 
Den Nectar schaffen op. de disch ontfanght met belgen779
780
De schot'len die gebeeld d'Ambrosia verzwelgen.780
 
Wel honderd Marssen hier oon bloetdorst op de been.781
 
Wel hondert Hermens voe'n thien duyzend vrolijckhe'en.782
 
Thien thien Oreades, Pans, Satyrs narrisch vlijen783
 
Zich aen te stellen thien thien zotte mommerijen:784
785
Want ick en weet niet hoe Gods knechten in 't gemeen785
 
Inzuypen 't zoet vergif van woeste uytheemsche ze'en.786
 
Van zoo veel beelden daer een ander zich aen quyten+787
 
Magh, en die çieren met zyn heerlycke tapyten,
 
Ick onder 't tydverdrijf wil kiezen eenen dans789
790
Die met wijszoet vermaeck zy vergezelschapt gants,790
 
Kuysche heyl'ge defte dans, dans daer ick my hertgrondigh791
 
Aen Sal'mons grootheyd, en myn Musa me' bezondigh.792
 
De leck're schot'len nu gelicht nae 't dralen langh,+793
 
De dans vanght aen te gaen, in 't wyde en ruym bevangh794
795
Eens zaels, die klaer, die rond, Augustisch altemale795
 
Te recht men noemen magh des weerelds groote zale.
 
O welcken wellust! te zien hupp'len zy' aen zy'
 
In 't rond, langhs hooge muur, een bende Vrouwen bly798
 
En helden, haer oogh licht als Pharus blinckt in 't duyster,799
800
Haer lijf geçiert is met klinckanten schoon van luyster:800
 
't En is geen aers'len, maer een glydingh zoet van pas,
 
Eenstemmigheyd haer toom is, zy gaen even ras,802
 
d'Een luystert nae den gangh des and'ren iuyst en even,803
 
Die 't ziet waent datze van een geest zijn voortgedreven.804
805
Al snellen zy men zou 't noch zeggen, noch vermo'en:805
 
Zy posten, tusschen thien thien duyst schre'en dieze doen806
 
Een schre' zy rugwaerts gaen: d'een ronde doenze op d'ander,807
 
En vruchtbaer loncken zy in 't loopen op malkander.808
 
In 't midden vande vloer zich sluijerwijs verspreed+809-vlgg.809
810
Een Hemelsblaeuwe riem, gemarbelt langh en breed810
 
Met beelden, daer met vlam betogen wy aenschouwen811
 
En danssen zien te hoop vijf Heeren, en twee Vrouwen.812
 
Hier danst een ouwde Stock met zynen mantel langh,813
 
En bruyngraeuw, stijf omgord met een blaeuwe Adderslangh814
815
Die knaeght haer krunckelsteert, en kunstelijck ick spoore815
 
Ruyt, vyerkruyd, en komijn, alruyn, en mandragore816
 
Voortskruypen in zijn kleed, waerin geschildert zijn
 
Nae 't leven het Kameel, de Beyr, den Ezel, 't Zwijn:
 
De wackre vogel-Kraen luyd schreeuwt met veel geschals hier,819
820
En Paeuw zijn steert opsteeckt: hy draeghter tot een halsçier
 
Een groote Cornalijn, daer 's kunst'naers yzer dicht821
 
Den tijd in sne met zijn dryvoudigh aengezicht.822
 
Zijn treden zijn gewis, zijn aenzicht nors van't veynzen,823
 
Zijn lichaem is wel hier maer elders zijn gepeynzen.
825
d'Heer Zadock gaeter met een gangh kloeck, gaeuw, en vlugh,+825
 
Braef is hy, vro, en hupsch: op zynen styven rugh826
 
Een zydenkleed wiens verwe op 't blancke tin wil trecken827
 
Met groote ploijen zich en vouwen uyt gaet strecken,
 
Gebeeld met eeckel, ayr, met lely, violet,829
830
Olijf, mirobalaen: geboort, en rond omzet830
 
Met Aernen droef van pluym, met heerlijcke Faisanten,831
 
En met geiuckte toornverschuddende Elephanten,832
 
Bezaeyt met Esmerald, en Diamantscherp oock,833
 
En hoogh, en leegh doorvuyrt met zoete geur en roock.834
835
De derde op 't zelve pleyn verhaest noch meer beneden+835
 
Van zijn Soldaetsche dans de woeste Krijghsmans treden.836
 
't Gelaet is enckel vuyr, en menigh Iaspis schoon,
 
En menige Amethist, op d'appel klaer ten toon838
 
Van zijn krom slaghzweerd blinckt: van hoofdscheel tot den teenen839
840
Blaeuwt het gereten stael om 't moedigh lichaem henen,840
 
't Goud op zijn beuck'laer vlamt, wiens rand alom vergult,841
 
Met Peerden snel te voet, en Wolven is gebult,842
 
En d'ommeloop des schilds geçiert is en beladen843
 
Met 't loofwerck van Euphorb', en Scammonye bladen.844
845
Wie zydy Schoone die met 't vuyr uws ooghs steeckt aen+845
 
Den Hemel, en de locht, en d'aerde, en d'Oceaen?
 
O aller schoonen Schoonste uw zelven ons wilt mellen,847
 
Wien Tortel, Mussche, en Duyf, by nacht by daegh verzellen848
 
Met groote eerbiedigheyd: wiens gulden vlechthayr blinckt,
850
Dat met roo roozen, thijm, en mijrten is omringht:850
 
Die eenen Cestes gord welrieckende om uw lenden,851
 
Daer aerdigh nest'len in der Minneguytjens benden:852
 
Om wiens gewaed een boord van veel granaten loopt,853
 
Gezoomt met klaer Berijl, met Saphir toegeknoopt:854
855
Wiens voet verkleynende in 't verklaert gewelf der sterren855
 
Nu volght der danssers Vorst, nu voordanst we'er van verren:856
 
Zijt ghy 't o Schoone! niet, die met een kuyschzoet vuyr
 
Onze eegaes herten in een hert smolt en natuyr?858
 
En deze die u volght met aengename stappen,+859
860
Dede hy behend niet die schoontalige boodschappen?860
 
O ziet wat vreemder dracht? zijn mantel kaeckelbont861
 
Geboort met beecxkens van quickzilver schijnt in 't rond,862
 
En elcke streep die door 't schaerlaecken men ziet zwieren
 
Streckt tot een vlock aen 't eynde Agaetsteen, of Porphieren.863-864
865
Een koppel Honden vast vervolgen hier den Das:865
 
Daer we'er den loozen Vos: daer 't Geytken snel en ras:
 
De Leeuwerck, Nachtegael, en 't Cijsken ongevangen867
 
Gebootst op 't schijngeboomt, de vlercken latende hangen,868
 
Haer keel schynt zwellen doen, en met zoet veldgeschrey869
870
Al quinckelerend' te beschamen den schalmey.870
 
D'eerdroock, de Pimpernel, en Peterçelyblaren871
 
Beschaeuwt 't gevlochten loof van zijn gekrunckelde hayren.872
 
Hy keert, hy draeyt, hy is vrypostigh net bespraeckt.873
 
Veel kleyne kringen in zyn groote ronde hy maeckt:874
875
Zyn geschaeckeerde loop zich hier en gins gaet spreeden,875
 
En noch verzelt een maet deze ongeregeltheden.876
 
Ruymbaen o yders walgh! onheylige aen een kant,+877
 
Noch lot noch deel hebtge aen deze heyl'ge wellusts brand:878
 
Maer zuyv're zielen komt, doorsnyd ghy vry 't gedrange,879
880
Tza wint de voorplaets, dat dit Paer verzade eerlange880
 
Ons oogh met haer gelaet, dat overschoone Paer:881
 
Alleen alleen de feest word aengesteld om haer,882
 
O 'k zieze dicht hier by, help God! wat fackel lichter!883
 
Ick kanze dulden niet, o eerste klaerheyds stichter!884
885
O Zonne vande Zon! helaes! de punten hier
 
Wat van uw stralen koelt, en matight wat uw vyer:885-886
 
Met uytgestorte glans uw zuster gaet verrasschen.887
 
't Is uyt met my, ick kan niet meer, ick keer tot asschen.
 
O zael'ge We'ergaen! nu 't met oorlof niet kan schien889
890
Uw bevrunde aengezicht oon hinder aen te zien,890
 
Duld dat ick uwen dans, uws çieraets gulde stucken,891
 
En zoete woorden in myn dichten uyt magh drucken.
 
De Koningin haer hayr (hayr waer van distileert893
 
Steeds frisschen dauw) draeght in veel krollen gefrizeert:+894
895
D'een vloeyt ten voeten ne'er in held're locxkens, d'ander895
 
Ryst met langh peerlesnoer gebonden aen malkander.896
 
Haer keurs damast is met een zilv're frangien zoom,897
 
Geloofwerckt rijck'lijck met het zilver van een stroom,
 
Met maenkruyd, met kouwoerde heel uytheemsch gaergeweven,898-899
900
En met het Dier vermaelt dat by de locht moet leven.900
 
Wat wildy Musa met een errenstigh pinçeel901
 
In 't breede afmalen al haer schoonheyd in 't geheel:
 
Van al de schoonheyd, glans, gunst, rijckdom uytgescheijen903
 
Daer d'Hemel me beschonck den huppelenden Reijen904
905
Zy moeder is alleen, en als een kristalijn905
 
Den dansaenschouw'ren zy'r af iont den wederschijn.906
 
Een hoed geweven gaer van bloemen die wel gaeijen,+907
 
Citroenen, ayren, en Clytjen die steeds draeyen,908
 
En met Robijn borduurt, Balais, en Chrysolijt909
910
Bekroont 't straelworpende hoofd des Bruydegoms altijd.910
 
Zijn gesaffraende kraegh tot spelwerck heeft wel honderd911
 
Karbonck'len rood als vuyr. de balsem uytgezondert,912
 
De Ceder, de Kanneel, de Lauwer rijck gebeeld913
 
Elck met haer rancken çiert zijn ploijen opgestreelt.914
915
De witgevlerckte Zwaen hem toeiuyght met vermaecken915
 
Een nieuwe lofzangh op zijns mantels gulde laecken.
 
De Phoenix hier zijn nest en grafsté bouwen wil.917
 
Uyt 't nat rijst 't met pantsier gewapent Crocodil.918
 
De Maeijer zwert gebra'en haest Zeyn en garve ontvielen,919
920
En snelle vreeze hem flucx ent vleug'len aen zijn hielen.920
 
De felle Leeuw worpt vuyr en vlam uyt d'oogen beus,+921
 
En slingersteertende hy door backhuys, muyl en neus
 
Zijn gramschap eyslijck slijpt, en d'ad'ren gaet ontspannen922-923
 
Om een welrieckent roth van Panthers aen te rannen:924
925
Als iuyst de braven Haen met purp're vederbos925
 
Zijn trotze kop verçiert: een kuyf half peersch, en ros,925-926
 
En half vergult men op zijn kruyn hoogh uyt ziet steken,
 
En langhs zijn styve borst, met spick'len bont bestreken,928
 
Een roode baerd vloeyt: in zijn geelgroen oogen leyt929
930
De schrick gelegert, en zijn leden zijn bespreyt930
 
Met ongesponnen goud: zijn korte beck zich krommet:931
 
Zijn voet gespoort in't tre'en gelijck een Krijgsman brommet:932
 
Zijn groote steert zich in twee welfde tacken tackt:933
 
Met vleugelruysschen hy zijn lenden ribbezackt:934
935
Hy zinght, zoo 't schijnt, en met zijn byzijn en trotz brallen935
 
Hy vande stercke Leeuw de kuyf en moed doet vallen.936
 
Dees zalige Eegaen met een welbedreven spoor+937
 
Nu hupp'len achterwaert, nu zylinghs, nu we'er voor:938
 
Zy danssen zoo het schijnt d'Hispanische pavane,939
940
En nochtans nimmer men haer lieve dans ziet gane940
 
Uyt 's gordels krinck, die met gesternde Dieren breed941
 
En wijd vermaelt, alsins 't plaveysel onderscheet.942
 
Als d'ed'le Bruydegom na Siloos bergh gaet wand'ren943
 
Ontluycken duystderley schoon bloemen elck voor and'ren:944
945
Als hy d'Olijfbergh groet, hy, waer zijn lichte tre945
 
Oock loopt, duyst vlocxkens laet van nevel rijm en snee:946
 
Want 't glinst'righ vloersel met zijn aerzelen geslagen947
 
d'Ontruste wevertre'en gelijck is in die dagen.948
 
Nu kussen zich dees' twee, nu aers'lingh zy we'er gaen,+949
950
En zien malkand'ren nu bedroeft, nu lachende aen,
 
Nu voorwaerts, nu ter zy', met ongelijcke gangen.951
 
De Koninghlijcke Maeghd men merck'lijck ziet ontfangen952
 
Verand'ringe in 't kristal haers voorhoofds schoon verjonght,953
 
Nae mate haer't helder ooge haers Bruydegoms belonckt:
955
Dat zooder hindernis komt plotslijck tusschen beyde955
 
De twee geliefkens, word zy droef, als ofze schreyde,955-956
 
Het schijnt al ofze storf, haer helder oogh gaet uyt,957
 
Zoo werckt kuysche heyl'ge brand in zoo verheven Bruyt,958
 
Maer dit 's ten aenzien van haer maetzangh niets met allen,+959
960
Haer Engelen geluyd zy houwen met bevallen960
 
Met zorghbetoover luyt, viool, en voetgelicht,961
 
En houden dus gespraeck met lief'lijck maetgedicht.962
 
O klaergeooghde Maeghd! wat zydy schoon te achten,963
 
Mijn lief, hoe lieve ick u, mijn Duyfken wit van schachten!964
965
O God! hoe lieve ick u, ach 'k ben my zelfs niet meer,
 
Ick sterve om u, mijn lief, om u verryze ick we'er,
 
Wat zydy schoon in 't oogh! hoe lieve ick u, mijn herte!
 
Al waeckende ick bezwijm, ick flaeuwe, ick stort met smerte
 
Door 't stralen uws gezichts, en slapende evenwel
970
Voel waecken in mijn schoot mijn zuur en zoet gequel.970
 
Wat stort uw zoete p'ruyck voor reucken mijn Vrundinne!971
 
Watte Amber, Wieroock stort uw zoeten adem inne972
 
Twee fyne purp're dra'en! wat myrre zoo veelvoud973
 
Ontvloeyt uw ving'ren die gereept zijn met schoon goud!974
975
Mijn Vrund, hoe zoet is my de reuck van uw geruchten!975
 
Wat stort uw zoete locht al heym'lijck zoete luchten976
 
In mijn ontsteken borst! en watten honigh niet977
 
Ontvloeyt uw zoete keel, die beeck en gulde vliet!
 
Mijn bloem, een lely, roos mids in 't gebloemt gekropen,979
980
Een rooze, een lely is, d'een toe en d'ander open:980
 
Dees' bloeme met mijn hand ick d'eerste afplucken wil,981
 
Die riecken, kussen, in mijn boezem steken stil.982
 
Als d'App'laer ghy, mijn Lief, zijt onder d'andre boomen,983
 
En vrucht, en bloezem hebt ghy uyt een stam bekomen:
985
De vrucht ick smaecken wil, de bloezem riecken ach!
 
En in uw koele schaeuw gaen leg'ren nacht en dagh.
 
Den schoonen avondstond terwijl met haer azuyren
 
Koetswagen sleept een schaer van kleyne en mind're vuyren,987-988
 
De willekomme slaep doet d'oef'ningh wijcken drae,989
990
En de bene'enste Bruyt volght's Hemels Venus nae.990
 
Deze Hymen uytgeviert, geen and're worm den Koningh+991
 
En knaegt, noch droomt niet el als aen des Heeren wooningh,992
 
Zijn schatkist open staet, geen onkost hy en schouwt,993
 
En 's kunst'naers zinnen hy verlet, en bezigh houd.994
995
Wel thien duyst handen men flucx zweeten ziet en ylen,995
 
In alle bosschen men slechts hamers hoort en bylen,
 
En d'hayrge toppen nu van d'heyl'ge Libanus997
 
Nae't water rollen om op Sion stygen flus:998
 
Men snijt in balck en deel de bosschen met de zage:+999
1000
Het groote steengeberght vast krimpt van daegh te dage,1000
 
Met beytels hamers de Steenhouwer eermen 't meent1001
 
Doorsnuffelt 't styf gedarmt' van 't Hemel-hoogh gesteent':1002
 
Hy venstert een geberght dat ryst nae boven ys'lijck,1003
 
En temt flucx den porphier van d'eeuwen onverbrys'lijck.1004
1005
D'een de gehaekte steen doorkloven heeft met vyer,1005
 
En d'ander die begraeft in een diepe afgrond hier,
 
Den marbel gepolyst met kunstige handen veerdigh,1007
 
Ia marbel 't voorhoofd van 't gebouw eens Koninghs weerdigh:1008
 
Dees' houwt een pylers kop: een bult die met zyn hand:1009
1010
Een tegenbult verzoet dees: die een voet-vierkant:1010
 
Dees' maeckt een hanebalck: die een beschot ter zyden:1011
 
Dees' schaeft de delen glad: die gaetze kunstigh snyden,1012
 
Bezielt doo ced'ren, en met 't schett'ren van een hout1013
 
Gebeeren stemmen weckt, en zuchten menighvoud.1013-1014
1015
En and'ren met 't begryp van d'heyl'ge muur gerezen1015
 
Doen met haer stout bedrijf den Hemel zelve vreezen:
 
Men werckt met lust, noch klaeght de kunstenaer altyd1017
 
Dat in midzomer hem den dagh te haest ontglyd.1018
 
De druyvenlezers zoo al zingende uyt genuchten+1019
1020
Met 'tsnoeymes kromgebeckt afsnoeyen Bacchus vruchten1020
 
In 't vaetjen zoet van reuck: en trossen gaeuw en vlugh1021
 
Haers handgifts zware last met kromgebogen rugh,1022
 
En tot de lenden in de mostkuyp neergestegen1023
 
Al hupp'lend' vloeyen doen een purp're druyven-regen.1024
1025
Men ploegt d'onlust te spijt, 'twerck zietmen spo'en met lust,1025
 
Wie 't 'tsmorgens heeft gezien, wanneer de Zonne rust1026
 
Erkent hoe 't groeyt: d'alwyze en ingoede Heer der Heeren1026-1027
 
Aen dezen arbeyd schijnt zich zelf te willen keeren,1028
 
En 'snachts te wercken als een zoete rust op 't bed
1030
Der metzers zeen'wen en gebeenten houd verlet.1030
 
Groot Koningh van waer quam dat Reuzen-hert gekropen+1031
 
Van zoo veel bergen tot een lichaem op te hoopen?1032
 
Met watte wagens, met wat stercke rollen dan1033
 
Men dees' vierkanten lomp zoo wyd verslepen kan?1034
1035
Wat krommer vastigheyd van opgehangen bogen1035
 
Ten bonten wolcken draeght dat pack hooghopgetogen?1036
 
Indien op 't buytenwerck ick met myn oogen let,+1037
 
De Mets'laer heeft gevoeght den kant des steens zoo net1038
 
Dat zoo hy zyn gebouw niet kaeckelbont de' schynen,1039
1040
Met Syrische Allebast en herde Serpentynen,1040
 
Met honderd gadingen van Marber vast en klaer1041
 
Men waende of d'heele muur een enckel vierkant waer.1042
 
Zoo 't binnenwerck wy zien, het buytenst' wy verfoeijen:+1043
 
Een ryckdom men alsins uytmuntende hier ziet gloeijen,1044
1045
De wanden, 't vloersel, en de zolders opgebouwt1045
 
Met Ced'ren zyn beplackt, de Ced'ren we'er met goud,1046
 
En al de plaesteringh met loof gevoe'rt van binnen1047
 
Met bloemwerck wild kouwoerd en lodder Cherubinnen.1048
 
Van d'heyl'ge çiersels ick gewagh doe noch vermaen1049
1050
Die in weerdije verr' 't gebouw te boven gaen:
 
De kunst de stoffe antwoord, de stof't gebruyck te wonder.1051
 
O Kunstenaer volmaeckt! ghy bootste uw werck byzonder
 
Nae 's weerelds Ide, en zoo als voormaels ongefeylt+1053
 
In loten dryderley de weereld wierd gedeylt,1054
1055
En dat d'Almachtige hand des Heeren schiep volkomen1055
 
Een Aerdsch, een Hemelsch, een heel Godlyck uytgenomen:1056
 
Met bloemen, vog'len, en met beesten çierend' 'teerst',1057
 
Met fack'len 't ander, en met deughden 't alderveerst':1058
 
Als God aen 't schild'ren, met schoon blaeuw de baren krulde,1059
1060
De velden groende alom, en 't krom gewelf vergulde:1060
 
Als hy 't gesteente schonck zyn verwen licht van strael,1061
 
De bloemen spickelde, en gaf glanssen aen 't Metael:1062
 
Beeldsnijende, doorwrocht de stroncken en de bla'ren1063
 
Der planten met zoo veel fraey beelden dra'en en aren,1064
1065
En Gieter bootste ons noch zoo veel gedaenten hier1065
 
Van posten snel gewieckt, veel visch, en menigh dier.1066
 
In dryen deyldy noch dit Godshuys drymael heyligh:+1067
 
't Een 't alderheylighst is, daer niemand wandelt veyligh1068
 
Als God, de Cherubs, en hy die Stadhouder trotz1069
1070
Is van Melchisedech ware eeuwigh zone Gods.1070
 
Het binnenste poortael is slechts voor den Leviten,+1071
 
Die helder Zon op Zon toeworpen d'Isra'liten,1072
 
De stralen van haer leere, en met 's wets honighsap
 
Haer voedende ingelyft zyn 's Hemels borgerschap.1074
1075
Het voorpoortael ghy schickt voor die ick minder reken,+1075
 
Voor 't leeghgezeten volck, en d'algemeyne leken,1076
 
En werckman ondermenght, ghy alsins wonder zoet1077
 
Appelles, Phedrus kunst, en Miron bloeijen doet.
 
Dit stael u zoo behaeght, dat ghy daer nae gaet maecken+1079
1080
Uws Goddelycken geests langhdurige nachtwaecken:1080
 
Uw boeck gemarbert ryck met spreucken in Gods tael1081
 
Men ryckelycken magh toeeyg'nen 't voorpoortael,1082
 
Dewyl het ons verzorght d'huyswetten noch op heden,1083
 
Byzond're leeringen, en burgerlycke zeden:
1085
En dat de stralen die hy uytschiet overhoop1085
 
Vast oogen meerendeels op 't menschelyck beloop.1086
 
In 't binnenste poortael de Predicker wil schynen+1087
 
(Die met zyn voeten kne'ende al wat de mensch met pynen1088
 
Vergaert van aengenaem goed kost'lyck schoon en dier)1089
1090
In 's Hemels herberge ons te voeren wyd van hier,1090
 
En roepende: ydelheyd, gans ydel's weerelds zegen,
 
Al's menschen heyl is in de vreeze Gods gelegen.
 
't Geheymste is dit gezangh daer met verborgen spel+1093
 
Aen 's weerelds Koningh ghy gaet houwen Israël:1094
1095
Daer ghy we'erschallen doet 't zoet bruyloftslied alreede
 
Van Christus, en zyn Kerck: daer d'heyl'ge ziele in vrede
 
Gespraecke houd met haer God, de locht hoort met 't gebed,1097
 
In 't vuyr zyns stralende ooghs haer loutert reyn en net,1098
 
Zyn min geniet, en in zyn heyligh bed gerieflijck1099
1100
Den mond der liefden zelfs magh kussen zoet en lieflijck.1100
 
O God! zeght Salomon, nae dat hy heeft voltoyt+1101-vlgg.
 
Des Heeren Huys, groot God! die my bevolen oyt
 
Den bouw liet uws Paleys, helaes maeckt my, o Heere!1102-1103
 
Daer levend' steen af, weckt in Davids zaed zijn eere.1104
1105
Oneynd'lijck Koningh, die behelst d'oneynd'lijckheyd,1105
 
Monarch die in uw throon zit nae uw Majesteyt,1106
 
In d'afgrond nae gerecht, alom nae uw vermogen:1107
 
O Vader herberght hier om ons uw hulp te toogen:1108
 
Maght zijn in twijffel zaeck zoo spoeyt u tot den eed,1109
1110
Ontwerret dezen knoop, straft strengelijck en wreed
 
De stoute meyneed oock, en maeckt niet datmen zondigh
 
U voortaen houde en acht onwetende en onkondigh.1111-1112
 
Verliest de boom zijn blos, zoo hagels d'ackren slaen,1113
 
Zoo d'ayren yl en leegh, zoo ons verwaeyde graen1114
1115
Ons honger zeggen toe, zoo met veel ys're banden1115
 
Ghy sluyt van 's Hemels sprong de poorten met uwe handen,1116
 
En wy ootmoedigh 't oogh slaen op dit Huys alleen,1117
 
Zoo hoort, Almachtigh God, verhoort doch ons gebe'en.
 
Zoo wy gevangen in uytheemsche landen kermen,
1120
Zoo ons in krijgh bezwijckt 't geluck, het hert, en d'ermen,1120
 
En wy ootmoedigh 't oogh slaen op dit Huys alleen,
 
Zoo hoort, almachtigh God, verhoort doch ons gebe'en.
 
Zoo uwer wond'ren faem den vremdelingh hier wencken1123
 
Om hooren uw geheym, u t' off'ren zijn geschencken,1124
1125
En in dit Huys zijn knien te krommen nae bene'en,
 
Zoo hoort, Almachtigh God, verhoort doch zijn gebe'en,1126
 
Verhoort van d'Hemel hem, en treckt door weldoens koorden
 
In uw gewyde Kerck oost, westen, zuyden, noorden.
 
't Uytmuntende verstand van Isacx Koningh is+1129
1130
Zoo held'ren tortze dat vergeefs men die gewis1130
 
Met onkunde overstulpt: zijn licht zich alsins toogen1131
 
Gaet, en zijn blixemstrael straelt licht glinsterigh in d'oogen1132
 
Des geens die wijs den toom van 't burgerlijck beleed1133
 
Der teere Arabers met haer hand te mennen weet:1134
1135
Die binnen Saba heerscht, daer steedsche lentens teelen1135
 
Den Wieroock zoet van reuck, den Myrre, en roo Kaneelen,1136
 
Daer ydermans kantoor eens Koninghs schat inhoud,1137
 
De vaten zilver zijn, de bedspon louter goud,1138
 
Met uytgelezen steen de muur bekleed oon breucken,1139
1140
Met stricken ingewrocht, afbeeldingen, en spreucken:1140
 
En nochtans zoo veel heyls, en grootshe'en laetze staen1141
 
Om komen Salomon zijn ze'en te mercken aen,1142
 
Zijn leeringh leenen 't oor, zijn Stad bezien met vreughden,1143
 
De schole des geloofs, en vaste burght der Deughden.
1145
Ghy die 't oog toesluyt voor dees' groote klaerheyd meest+1145
 
Die in onze eeuwe blinckt, wiens aengeklopte geest
 
Voor dolingen vermuft de Waerheyd uyt gaet sluyten,1146-1147
 
Die langhzaem nacht en dagh klopt aen uw poorten buyten,1148
 
En die om op te doen u niet eens keert noch wend,1149
1150
Om met God spreken, en zijn dobbel testament:1150
 
Hoe vreesdy niet dat dees' Princes ten ionghsten dage1151
 
Van groote ondanckbaerheyd en traegheyd u verklage?1152
 
Die Vrouwe, die Monarche, en Heydene met lust1153
 
De wellusten versmaed, haer goud, en zoete rust:
1155
Dweerst met veel moeyte en kost en met langdurigh zwieren1155
 
Een wegh belegert van struyckroovers, en van dieren,1156
 
En and'ren Hemel gaet bezoecken met de wensch1157
 
Om eenmael mond aen mond te spreken met een mensch.
 
Zy quist geen tijd, maer gaet beschouwen al verwondert+
1160
De trotze schoonheyd van Gods Tempel uytgezondert,1160
 
De bollewercken van veel Steden hoogh nae eysch,1161
 
Een uytgelezen troon, een prachtigh trots Paleys:
 
Wiens muren kost'lijck zijn, en d'huysraet noch veel rijcker:1163
 
't Getal der knechten zijn rijck Hof çiert statelijcker,1164
1165
Meer haer geschicktheyd noch: men hoorter geen gerucht.1165
 
Elck vanden haren op zijn ampt let heel beducht:1166
 
En zoo als te gelijck den duym geroert het leven
 
Den zenuwsnaerkens kan van een Guiterne geven,1167-11681168
 
En om verrijcken noch zijn tooverigh gezangh
1170
Verweckt een middelbare, een hooge, een leege klangh:1170
 
Met een woord, Salomon, met een gebeer, met wencken
 
Beroert de stoeten van zyn knechten, die gedencken1171-1172
 
Heel gaeuw aen haren plicht: elck neemt zyn les in acht,1173
 
En yder gaet gekleed met een byzond're dracht.1174
1175
Eer zy vertrock van haer welrieckende Eylands kuste+1175
 
Met zware raedselen haer dees' Prinçes toeruste,1176
 
Belust den Koningh met verwerde vragen knap1177
 
t'Ontmoeten, om te zien zyn groote wetenschap.1178
 
Ziet welcken Oedipus! de Voorspraeck, die ervaren1179
1180
Voor 't vyerschaer heeft by nae versleten al zijn jaren,1180
 
En eyndigt niet zoo haest, een twyfel langh bepleyt,1181
 
Die 't ouwd gebruyck haest wijst, of's lands gewoonheyd scheyd,1182
 
Of geestigh hy ontknoopt dees' Gordiaensche stricken,1183
 
Ziet door dees' nachten heen, en speelt alle oogenblicken1184
1185
Met twyfelingen, die eer zweeten de'en met pijn1185
 
Een dapper School-Sophist, Druydes, of Bramijn:1186
 
En wetende dat hoe een goed zich uytbreyd styver1187
 
Hoe 't altyd grooter word, 't geloove hy vol van yver1188
 
Haer in te scherpen tracht, en gaet nae wensch gemeyn1189
1190
Haer maecken 't kost'lyck goed van zyn gezegent breyn.
 
Hoe zeer beklage ick u, afgodisch volck, die zotlyck+1191
 
Goud, Zilver, hout, spreeckt hy, en kalck aenbid bespotlyck,1192
 
En door de schynre'en laes! der Magi onderrecht1193
 
Zoo vele packen hebt den menschen opgeleght:1194
1195
Daer is, Mevrouwe, een God, een hooghste, een ongeboren,
 
Een Vorst van d'Eeuwigheyd, zelf d'Eeuwigheyd verkoren,1196
 
Oneynd'lijck, afgesche'en van als, in allen doch,1197
 
Beginss'len aenvangh, en 't eynd van alle eynden noch,
 
Der lichten schoonste licht, der wezens hooghste wezen,1199
1200
Der machten zuyv're daed, der daden macht geprezen,1200
 
Oorzaeck van allen oock, alziender, goedheyds zee,1201
 
Des levens leven, en het meyr des schoonheyds me',1202
 
Onoverwinnelijck, en sterrenvooght bequame,1203
 
Die zelf eenvormigh vormt zoo veel gestalten t'zame:1204
1205
Een zelve is 't een en God, wie d'Eenheyt lochent ziet+
 
Maeckt Godlooze Atheist de Godheyd gants tot niet:1205-1206
 
In Gode d'eenheyd staet, de Satan tweeheyd stichtet,1207
 
De groote weereld heeft een Zon maer die haer lichtet,1208
 
De kleyne maer een ziel, en beyds zy hebben een1209
1210
Groot God in wezen een, in dryen onderscheen.1210
 
De le'en die wel gedeylt staen dit gesticht gelaten,1211
 
Dit lyf vervult met vre met we'erliefde en met maten,1212
 
Dees' welgeschickte Kerck met ryckdom ryck begift,1213
 
Deze uytgegoten kunst, en magh niet zyn geschift
1215
Als met een zin, en hy maer van een Meester worden1214-1215
 
Gedeylt, gelijck zijn werck een Meester houd in orden:1216
 
Want anders zoumen in slaghordeningen zaen1217
 
Wel honderd duyzend zien malkand'ren randen aen,
 
Een burgerlijcke krijgh zou 't aerdrijck onderhouwen,1219
1220
En dees' beroerden Al zijn ondergangh flucx brouwen:1220
 
Dewijl van eeuwigheyd God is oneyndlijck dan,+
 
En in zich meer als een eyndloosheyd vaten kan,1222
 
Vermids de macht van d'een geen mate stelt den and'ren,
 
Of eer zijn naem vernielt en wezen met malkand'ren:1221-1224
1225
Wat houd ghy heyd'nen dan als in 't gevangenhuys
 
D'oneyndlijcke bemuurt in een benauwde kluys?+
 
Of waerom sluyt ghy hem in eenen stronck verachtlijck?1227
 
Of waerom schilderdy d'onzien'lijcke onbedachtlijck?1228
 
En waerom offerdy den drymael Hoogen meest1229
1230
Al t'zamen vleeschlijcke eer, daer hy is zuyver geest?1230
 
Maer, zeghtze, waerom dus gestut door onze wercken+1231
 
Bant ghy d'onsterflijckheyd in 't binnenste eender Kercken?1232
 
Besluyt hem in een Arck, en beest'lijcker hem voed1233
 
Met beestenvleesch, en niet met myrre en wieroock zoet?
1235
Dit Huys zoo heyligh als in schoonheyd uytgenomen1235
 
God, zeght hy, niet besluyt, maer wel de schaer der vromen1236
 
Die hem aenbid, en eert, en wanen niet ocharm!1237
 
Dat dien die d'Aerde neemt, en Hemel in zijn erm
 
Een kofferken vervaet, maer 't bond van durige eeuwen,1239
1240
Het statige verbond, dat d'afkomst der Hebreeuwen1240
 
Met God den Heer verbind, de vrome aen 's vromen zaed,1241
 
En aerde, en Hemel met dees' plaets verknoopen gaet:1235-12421242
 
Kort om onze offerhande, ons wasschingen, ons smoken+1243
 
Is geen verzierde dienst zoo dickmael word gesproken:1244
1245
God is d'insteller, die ons innerlijck gemoed
 
In d'hoop zijns Zoons met al deze Elementen voed,1246
 
En zichtlijck ons hier mede aen d'offer doet gedencken1247
 
Die eens in Christus bloed zal onze zonden drencken.1248
 
Komt komt o Heere dan, o eynder vande wet,1249
1250
Groot Koningh, groot Propheet, Hooghpriester onbesmet,
 
Komt drymael Groote, komt, ons toevlucht die wy wenschen,
 
Voorspreker, en rantzoen, en Rechter aller menschen,1252
 
Zoet slachtlam, stercke Leeuw, genezende Serpent,1253
 
Noodscheydsman tusschen ons en d'Hemel in het end.1254
1255
Komt komt o waerheyd, wit, en bystand, en verlangen1255
 
Van onsen offer. o Messias! wilt aenvangen1256
 
In Sion te gebie'n, en inden geest ge-eert1257
 
Dees' booze weereld in een gulde tijd verkeert:
 
Dees' Koninginne aenveerd, en wilt als d'eerst'lingh dulden1259
1260
Van 's weerelds Koningen, leght op u onze schulden1260
 
Zoo wel dat wy ontkleed van Adams quaden aerd1261
 
Met d'heylige Eng'len in den Hemel zijn verklaert.1262
 
Zeer nae flaeuwt de Vorstin bezweken van verwond'ren,+1263
 
En spreeckt, Heer Koning, steeds in 't vliegen, en stijf dond'ren1264
1265
De Faem al grooter word, en snaterbeck in schijn
 
De Deughden grooter maeckt als zy wel daedlijck zijn:1265-1266
 
En d'ed'le geesten zijn gelijck de tafereelen1267
 
Die wel gedaen in 't oogh met meer verwond'ren spelen1268
 
Van verre als van naeby: maer zoo veel als voorwaer
1270
Uwe eere elcx kroon verdooft blinckt uw deugd boven haer:1270
 
Uw lof oon weergae noch uws leernens prijs behindert,1271
 
En 't nydige Gerucht uws wijsheyds roem vermindert.1272

Vorige Volgende