De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 720]

102. Van 't droncken Hert.^*

1 Dit droncken Hert gheleeck wel den geswinden Hannibal. Want als hij in Campanien 2 bij de goede wijn quam, soo heeft hij hem aldaer tot suypen, ende slempen gants be- 3 gheven, ende versuymde daer door niet alleen de schoone gelegentheyt om te strijden, 4 maer quam oock in't meeste perijckel zijns levens, soo dat hij't naulijcx met de vlucht 5 ontquam. Doen hij nu 'tperijckel ontgaen was, heeft hij zick daerna geheel vanden wijn 6 onthouden, ende alle dronckenschap, ende overdaet vermijdet.

PLVTARCHVS.

* Regel 1 geswinden: voortvarende; Hannibal, de grote Karthaagse veldheer (247-l83 v. Kr.) in de 2e Puniese oorlog. - r. 2-3 hem... tot... gants begheven: zich helemaal overgegeven aan. - r. 4 in't meeste perijckel: in 't grootste gevaar. - r. 6 vermijdet: vermeden (mijden, vermijden dikwels zwak zoals ook in 't middeleeuws); Plutarchus: zie onder prent 36.

[p. 721]

CII

 

Een Hert ghewent in weelde en alle leckernijen,

 

Begaff zich tot den dronck en volle slempernijen:²

 

Door d'overstal'ghe maet, en 'tgulzige gheslock³

 

Verbreeckt zijn tenghre been aen eenen eyken block.⁴

5

‘Let hier op Kittebroers: dit zijn de waerde gaven,⁵

 

‘Die Bacchus geeft zijn maets en Ceres hare slaven:⁶

 

‘Wanneer hij van zijn vrucht, en zij van haren dranck

 

‘V schenckt de kroesen vol, dan zijn de beenen ranck,⁸

 

‘Dan krenken zij 'tvernuft, betoveren u zinnen,⁹

10

‘Door dat ghij van haer sap en natt te soet wilt ninnen.¹⁰

 

‘Dan steyghren zij in't hooft, en timmeren in't breyn:¹¹

 

‘Ghij waent u een Monseur, vast wort de beurse kleyn.¹²

 

‘Ghij speelt den Gochelaer, oubolligh in manieren,¹³

 

‘En bootst soo wreet, soo vuyl, en slecht nae alle dieren.¹⁴

15

‘De zinnen zijn van huys, door't poyen dagh en nacht.

 

‘Men krauwt vergeefs den kop, alst gelt is door-gebracht.¹⁶

 

‘Het hammeken is op: de beenen zijn ghebroken:¹⁷

 

‘De goe gheleghentheyd en tijdt is weg gheslooken.¹⁸

 

‘De leeden zijn verstijft: De Lever, Longhe, en Milt

20

‘Versopen en verteert. Dits loon van't Dronckaerts gilt.²⁰

 

‘Volght dan des waerheydts less, leert soberheyd ghebruycken;²¹

 

‘En vlied, als eene pest, zinlose Bacchi kruyken.²²

 

‘Lett voor al op de spreuck: Alst bier is in de man,²³

 

‘Dan is al zijn verstand, en wijsheyd in de kan.

2 slempernijen: slemperijen (-ernij, zoals in slavernij).

3 overstal'ghe: overvloedige.

4 Verbreeckt: breekt z'n ranke poot (of: breekt 't z'n poot; 't onderwerp is dan niet uitgedrukt, zie blz. 538 r. 6).

5 Kittebroers: kannebroers, drinkebroers (kit in 't laat middeleeuws: kruik, kan, grote beker); waerde: kostbare.

6 Bacchus: de meestal als dronken voorgestelde god van de wijnbouw; Ceres: de godin van de landbouw, hier vooral van 't koren, waaruit 't bier getrokken wordt.

8 ranck: tenger, slap.

9 krenken zij 'tvernuft: verzwakken zij (Bacchus en Ceres) 't verstand.

10 ninnen: leppen, drinken (als kleine kinderen).

11 steyghren in: stijgen ze (‘sap en natt’) naar; timmeren in't breyn: bonzen in de hersens.

12 een Monseur: 'n grote meneer; Monseur naast monsieur, wschl. onder invloed van sinjeur; vast: gauw.

13 den Gochelaer: de potsemaker; oubolligh: dwaas.

14 En bootst.... nae: en bootst in wreedheid enz. alle dieren na.

16 Men krauwt.... den kop: men krabt 't hoofd.

17 Het hammeken is op: heel de boel is op; de beenen zijn ghebroken: 't is helemaal bedorven, 't is helemaal mis.

18 weg gheslooken: ongemerkt verdwenen (van sluiken).

20 verteert: verwoest, bedorven.

21 des waerheydts: in de 16e en 17e eeuw werden ook de oorspronkelik vrouwelike woorden met des enz. verbogen; ghebruycken: beoefenen.

22 zinlose: die van 't verstand beroven; Bacchi kruyken: (kruiken van Bacchus) drank- of wijnkruiken.

23 voor al: vóór alles.