De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 710]

97. 'tPeerd en 't Zwijn.^*

1 Alsoo hebben malkander gheantwoort Themistocles ende Adimanthus. Want als 2 Darius met zijn gheweldigh heyrcracht de Griecken overquam, ende Adimanthus 3 Themistoclem met grooter blijschap na de Slach sagh haesten, soo sprack hij: Het 4 jammert mij dijner, dat ghij soo moedigh ten strijde ende ter doodt rennet. Daerop 5 antwoord hem Themistocles: Ick wil liever met eeren als een Ridderlijcke heldt inden 6 krijgh sterven, dan sonder eer als een arm blood catijf, ghelijck ghij zijt, leven.

PLVTARCHVS.

* Regel 1 Themistocles ende Adimanthus: beide Griekse veldheren in de 5e eeuw v. Kr.; de eerste is ook beroemd als staatsman. - r. 2 gheweldigh: (onverbogen, zie blz. 434 op vs. 162); overquam: overviel. - r. 3-4 Themistoclem: (Latijnse buigingsvorm) Themistocles; grooter: ouwe 3e n.v. vr.; na: naar; Het jammert mij dijner: 't spijt me voor u, ik heb meelij met u; Het jammert met de persoon met wie men meelij heeft in de 2e n.v. zoals in 't Lat. miseret me alicuius; dijner: 2e n.v. van du (zie blz. 552 op r. 4); rennet: ouwe ook toen niet meer gebruikelike konjunktiefvorm. - r. 5 antwoord: antwoordde. - r. 6 blood catijf: laffe ellendeling, ellendige lafaard (blood [blode]: laf). - r. 7 Plutarchus: zie onder prent 36.

[p. 711]

tekstkritische noten

Het Kuysche Truytgen Zoch zagh 'tRos verciert met pluymen,¹
Ghezadelt en ghetoomt doen zijnen breydel schuymen,²
Ten oorloogh toegherust, om draghen zijnen heer³
In't midden van't ghevecht, met zweert, pistool, en speer.
O riep zij, armen Guyl! waer wildij u begheven?⁵
Wat dolheyd gaet u aen, dat ghij van zelfs u leven⁶
In 'sdoods perijkel stelt, en allerley ellend?⁷
Doen heeft zich tot de Zeughe het Ros aldus ghewent:
Ghij vuyle Morsebel, wat wildij al veel zegghen?⁹
Die altijd inden dreck en vuylen stanck blijft legghen?¹⁰
En eyndlijck blijft vervreemt van alle onsterflijckheyd,¹¹
Die in't bestoven veld den Hengst word bij gheleyd;¹²
Als hij den Ridder voert tot dooden en tot moorden,
En breeckt door't vierkant van der vijanden slag-oorden;¹⁴
Behaelt veel wapen-roofs, en eenen heldren glans,¹⁵
Als hij verwinner blijft en erft der eeren krans.¹⁶
‘Die door zijn traegheyd blijft van't ware lof versteken,¹⁷
‘Veel tijds op andren wil veel snorcken en veel spreecken.¹⁸
‘Door ondeughds oeffeningh wert niemand oyt vermaert.¹⁹
‘Wel hem die door zijn deughd zijn naem van't graf bewaert.²⁰

TEKSTKRITIEK: vs. 1 Zoch, de oude uitgave heeft Zochs.

1 Het Kuysche Truytgen Zoch: 't zindelike Truitje Zeug; kuis: zindelik (vooral in Zuid-Nederl.); Truytgen: spreek uit Truitjen (zie Reyntgen, blz. 531 op vs. 4); zoch: in Zuid-Nederl. en elders nog gebruikelike vorm voor zeug.

2 Zag 't ros z'n breidel doen schuimen, zag dat 't ros z'n breidel deed schuimen.

3 om draghen: om te dragen.

5 Guyl: paard (knol); wildij: wil je.

6 gaet u aen: bevangt je; van zelfs: van zelf, vrijwillig.

7 In 'sdoods perijkel stelt: in doodsgevaar brengt.

9 wil jij nog veel vertellen? al veel: nog veel.

10 legghen: liggen (zie onder prent 91 op r. 5).

11 eyndlijck: tenslotte; blijft vervreemt van alle onsterflijckheyd: zonder enige onsterflike roem zult zijn.

12 't bestoven veld: 't stoffige oorlogsveld; bij gheleyd: (bij gelegd) toegekend.

14 't vierkant: de troepen waren dikwels in die vorm opgesteld; slag-oorden: slagorden (-oorde bijvorm van -orde).

15 wapen-roofs: wapenbuit; heldren glans: schitterende luister, roem.

16 verwinner: overwinnaar; der eeren krans: de krans der eer, de ere-krans.

17 van't ware lof versteken: van de ware roem verstoken (versteken, zie blz. 519 op vs. 20); 't lof: tot in de 17e eeuw ook 'n het-woord (zie blz. 501 op vs. 9).

18 snorcken en spreecken op: snoevende aanmerkingen maken op.

19 Door ondeughds oeffeningh: door de ondeugd te beoefenen, door kwaad te doen; wert: wordt.

20 van't graf: van de dood, voor de verdwijning.