De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 690]

87. De Boer en zijn Honden.^*

1 Alsoo hebben etlijcke Soldaten inde Stadt Petilia haer tijdelijck ghereddert. Want 2 als de Burghers inde beleghering alles verteert hadden, de schorssen vande boomen 3 ende dat oude leder opaten; doe maecten zick de Soldaten uyt der Stadt, soo zij best 4 conden, mits zij meenden, dat zij ten lesten oock vande Burghers souden opghegeten 5 worden.

FRONTIN. Lib. 4.

* Regel 1 haer tijdelijck ghereddert: zich op tijd gered. - r. 2 inde beleghering: tijdens 't beleg. - r. 3 doe: toen; maecten zick: maakten zich weg; der: ouwe 3e n.v. van de; soo zij best: zo goed, zo vlug ze konden. - r. 4 mits: omdat. - r. 5 Frontin. Lib. 4: uit 't 4e boek van Frontínus, 'n Romeins rechtsgeleerde, veldheer en konsul in de 1e eeuw na Kr.; hij heeft 'n werk over krijgslisten geschreven (Strategémata) in 3 boeken, die door 'n ander met 'n 4e werden vermeerderd.

[p. 691]

tekstkritische noten

Een Huys-man hartghedruckt van swinters sture vlagen,¹
Vyt grooten hongers nood zijn Huys-vee heeft geslagen:²
Maer laes! ten holp al niet, de koude duerde langh,³
De winter viel zoo strengh, en maecktent hem zoo bangh,⁴
Dat hij zijn Ossen bij haer hoornen heeft ghegrepen,
Die plachten zijnen ploegh te trecken en te slepen:
Deze heeft hij oock op't lest ter slachtbanck voortghebracht,⁷
En met den scherpen bijl gezamentlijck geslacht.
Zijn Honden hebben dit droef schouspel waerghenomen,
En eyndelijck bestaen uyt ancxt voor hem te schroomen:^9-10
O laet ons (zeyden zij) ontvluchten metter ijl!¹¹
Magh zijn juckdraghent vee noch niet ontgaen den bijl;¹²
Niet beters zal ghewis op'tlest ons wedervaren:¹³
Die zijn lief huys-vee slacht, en zal geen dogghen sparen.¹⁴
‘Wijs is hij, die in tijds is voor tghevaer beducht,
‘Die veylighlijcken noch d'aenstaende dood ontvlucht:
‘Die vonnist, dat hij is te vreezen en te mijden,¹⁷
‘Die zijn zelfs huysghezin bezwaert met kruys en lijden.¹⁸

TEKSTKRITIEK: vs. 11 metter ijl, de oude uitgave heeft metten ijl.

1 Huys-man: boer; sture: gure, felle.

2 Huys-vee: tam vee; geslagen: geslacht.

3 laes: helaas; ten holp.... ('t en holp): 't hielp helemaal (al) niet (holp ouwe vorm van hielp).

4 maecktent.... bangh: maakte 't hem zo benauwd.

7 Deze heeft: spreek uit: deez' eeft; voortghebracht: voortgesleept.

9-10 hebben.... bestaen.... te schroomen: begonnen bang te worden.

11 metter ijl (met der ijl): in aller ijl, haastig.

12 juckdraghent: dat 't juk draagt (om te ploegen enz.).

13 Niet beters: niets beters.

14 en.... geen dogghen: zeker geen honden.

17 Die vonnist: die oordeelt.

18 zijn zelfs: z'n eigen (zelfs als versterking van zijn, enz. zoals in 't middeleeuws).