De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 686]

85. De Katt en de Ratten.^*

1 Alsulcken Kats-list heeft Mithridates ghebruyct, als hij Damatem, die teghen den 2 Coning Artaxerxem rebelleerde, wilde dooden. Want als hij mercte, dat hij hem in 3 een veldslagh niet sterck ghenoegh was, soo ghebruycte hij dese list. Hij maecte een 4 heymelijck bestandt met Artaxerxe, ende nam krijghs-volck an, ende stelde den dief, 5 als of hij oock, ghelijck Damates vanden Coning afghevallen ware. Nam oock inden 6 schijn, met goeden weten ende wille des Konings etlijcke Steden, ende vastigheden 7 in, ende gaf zick voor een vijand des Konings uyt: stond oock na een vriendlijck ghe- 8 spreck, ende alliantie met Damate te houden, ende zijn krijghsheyr bij het zijne te 9 voeghen, ende alsoo een heyrcracht uyt beyden teghen Artaxerxem te velde te bren- 10 ghen. Doch alsoo zij beyde sonder gheweer, ende wapen bij malkander quamen, ende 11 raedt hielden hoe zij de saeck souden aenlegghen, daerin Damates geern bewillighde, 12 soo verbergde Mithridates zijn wapen dicht bij haer t'samencomst. Na dat den raedt 13 nu, alst scheen, ghesloten was, scheyden zij van malkander: maer Mithridates comende 14 daer hij 't geweer ghelaten had, nam het, ende verberghd het onder zijn rock, keerde 15 terstond weder, ende riep Damatem te rugh, als of hij wat vergeten had, ende hem 16 noodigh had te spreken. Damates geen quaet vreesende, comt onghewapent, mey- 17 nende noch yet wat van hem te hooren: Mithridates grijpt het geweer, stoot het 18 Damati in't lijf, ende doode hem.

PLVTARCHVS.

* Onderschrift bij de Prent:
Regel 1 Alsulcken Kats-list: zo'n kattelist; Mithridates: veldheer van Artaxerxes II; Artaxerxes II: Perzies koning, kwam in 404 v. Kr. aan de regering. Volgens de geschiedenis werd Datames van Kappadocië (Damates is wel 'n verschrijving) die voortdurend tegen Artaxerxes in opstand was, door deze gevangen genomen en gedood; Damatem: Latijnse buigingsvorm: Damates (zo ook in r. 15). - r. 2 hem: tegenover hem (= Damates). - r. 3-4 een heymelijck bestandt: 'n geheime overeenkomst; met Artaxerxe: (Latijnse buigingsvorm) met Artaxerxes; nam.... an: nam aan, wierf aan; stelde den dief: stelde zich aan als oproerige, (deed alsof ie meedeed); (dief in algemener betekenis van booswicht). - r. 5-6 inden schijn: voor de schijn; vastigheden: versterkingen. - r. 7 zick: zich; stond oock na: legde 't er ook op aan 'n vriendschappelike bespreking en bondgenootschap met Damates te krijgen. - r. 10 Doch alsoo: maar toen; sonder gheweer ende wapen: zonder enige bewapening (zie blz. 610 r. 1). - r. 11 raedt hielden: beraadslaagden; daerin: waarin. - r. 12 verbergde: verborg (in 't 17e eeuws ook dikwels zwak vervoegd); haer t'samencomst: hun plaats van samenkomst; raedt: beraadslaging. - r. 13 alst: zoals 't. - r. 14 daer: waar; 't geweer: 't wapen; rock: mantel. - r. 16 noodich had te: noodzakelik moest. - r. 17 yet wat: iets. - r. 18 Damati: (Lat. buigingsvorm); Plutarchus: zie onder prent 36.

[p. 687]

LXXXV

 

Een stock-oud Katten-vel met kreupelheyd behangen,¹

 

Van oudheyd Ratten kon noch langer Muyzen vanghen:²

 

t'Langhsteertighe ghebroet alst hier de snuf van kreegh,³

 

Haer hongher boeten aen het meel, en aen den deegh.⁴

5

Dit heeft die oude Kol tot in het hert verspeten,⁵

 

Om datze haer wackerheyd door d'oudheyd had vergeten:⁶

 

Maer evenwel bedacht een raed vol argh en list,⁷

 

Zij voeghde haer bij het meel, en school haer inde kist.⁸

 

De dieren die bij nacht nae haer ghewoonte quamen,⁹

10

Zij d'een nae d'ander heeft verslonden al te zamen.

 

‘De magher armoe verr de zatte weeld verkloeckt,¹¹

 

‘En in den bittren nood en anxt veel listen zoeckt:

 

‘Al tgeen in weelde niet kan ons ghedachten roeren,¹³

 

‘Weet d'armoe noch in nood scherpzinnigh uyt te voeren.¹⁴

1 Katten-vel: kat; met kreupelheyd behangen: met kreupelheid bezwaard, kreupel (behangen met: versierd met, opgeknapt met).

2 Van oudheyd: van ouderdom (zo ook in vs. 6).

3 ghebroet: gebroedsel, ongedierte; alst: zo gauw 't; de snuf van kreegh: de lucht van kreeg.

4 boeten aen: (boette) voldeed, stilde met.

5 oude Kol: ouwe heks; tot in het hert verspeten: diep gespeten.

6 wackerheyd: vlugheid; vergeten: kwijtgeraakt.

7 bedacht: (bedacht ze: 't onderwerp weggelaten; zie blz. 538 r. 6); een raed....: 'n plan vol listige boosheid, 'n arglistig plan (arg: boosheid, oorspr. vorm van erg).

8 voeghde haer: zette, zich; school haer: verschool zich.

9 nae haer: naar hun.

11 verkloeckt: overtreft in voortvarendheid.

13 roeren: opwekken (dus: waar we in weelde niet eens aan denken).

14 uyt te voeren: uit te denken.

TEKSTKRITIEK: r. 8 ghespreck, de oude uitgave heeft ghespreek.