De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 684]

84. De Katte en den Haen.^*

1 Alsoo heeft die vermaerde Tyran Dionysius Siculus met de Burghers te Regio in Sicilia 2 omgegaen. Want hij verweet hun grootelijcx, dat niemand vande Burgers hem zijn 3 dochter ten wijve geven wilde. Daerop de Burgers antwoorden: dattet geen ge- 4 bruyck was, dat eens Burgers dochter eens Konings huysvrou ware. Hiertegen seyd 5 den Tyran: 'ten is oock geen gebruyck, datmen mij wat weygheren soude. Belegerde 6 daerop de stadt, ende benaude de Burghers alsoo, dat zij met groot geldt de vrede 7 moesten koopen. Niet zeer lang daer nae begeerde hij van haer, zij souden hem met 8 koren voorzien. De Burghers seyden: 'twas in haer vermoghen niet, hem soo grooten 9 hulp te doen. De Tyran antwoorde: zijt ghij te arm mij dat koren te geven, soo ben 10 ick rijck genoegh u krijgh aen te doen: belegerde daerop de Stadt op een nieu, plun- 11 dertse, ende beroofdse, ende bracht de Burgers om.

DIODORUS Lib. 14.

* Regel 1-2 heeft... omgegaen met: is... omgegaan met, heeft gehandeld met; vermaerde: beruchte; Dionysius Siculus: Dionysios van Sicilië, tieran van Syracuse (er waren in de 5e en 4e eeuw v. Kr. twee Dionysiussen die allebei bekend staan als tieran). - r. 3 ten wijve: tot vrouw; Daerop: waarop. - r. 4 seyd: zeide. - r. 7 van haer: van hun; souden: moesten. - r. 8 soo grooten: (zo groot 'n) zo'n grote. - r. 10-11 op een nieu: opnieuw (de oorspronkelike vorm); plundertse: plunderde ze; beroofdse: (beroofde ze) roofde ze uit; Diodorus Lib. 14: uit 't 14e boek van Diodorus van Sicilië: zie onder prent 64.

[p. 685]

LXXXIIII

 

De klauterende Kat een Haen hadde opgegrepen,

 

En in haer pooten hielt hem vast en stijf ghenepen:

 

Bloed-schender, (zeyde zij,) hoereerder, razebol,³

 

Ghij hebt, ghij hebt nu uytghespeelt uws levens rol:

5

Ghij hebt de dood verschult: deese oogen zuldij luycken,⁵

 

En meer u moeder noch u suster niet ghebruycken,⁶

 

Om uwer geylen lust met haer te blusschen uyt.⁷

 

Ghij zult vroeghmorgens niet meer maecken groot geluyt,⁸

 

Noch in haer zoetste rust de slapers komen stooren.

10

Dies Koppen om 'tontgaen des Katten heeten toren,¹⁰

 

Zijn onschult maeckte, dat hij't niet en was alleen,¹¹

 

Maer zulcx met al de rest der voglen had ghemeen.¹²

 

De Katt en luystert noch nae onschult, noch gheweten:¹³

 

Maer heeft der Hinnen-Boel op staende voet verbeten.¹⁴

15

‘Wie ymand haten wil, en is tot wraeck ghezind,

 

‘Al lichtelijcken een ghevonden oorzaeck vind:¹⁶

 

‘Geen onschuld gelden magh in't vierschaer der tyrannen,¹⁷

 

‘Daer reen en billijckheyd van ouds is uytghebannen.¹⁸

3 razebol: uitspattende, losbandige.

5 verschult: verdiend; zuldij: zul je; luycken: sluiten.

6 meer.... niet: niet meer.

7 Om uwer geylen lust: 't vrouwelik bijv. naamw. op en in 't enkelv. komt hoogstzelden voor; vergelijk in dezelfde uitdrukking Den Gulden Winckel, prent XV, blz 305 vs. 7.

8 vroeghmorgens: 'smorgens vroeg (met 2e n.v.-s van vroeghmorgen, de vroege morgen, zoals in 't middeleeuws 't znw. vroemorgen).

10 Koppen: de haan (eigenlik de benaming, in de middeleeuwse dierfabels al, voor de hen, de haan heet dan Cantecleer); des Katten: kat, mannelik verbogen.

11 onschult: verontschuldiging.

12 zulcx: dit.

13 gheweten: (z'n eigen) geweten.

14 verbeten: doodgebeten.

16 ghevonden: verzonnen.

17 gelden magh: kan gelden, telt mee; in't vierschaer: voor de rechtbank (zie blz. 453 op vs. 146).

18 Daer reen: waar rede (reden, zie prent 71 op r. 3).