De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 664]

74. De Leeuwe, Ezel en Vos.^*

1 Dus hebben metten anderen ghehandelt Jugurtha Hiempsal ende Adherbal. Want 2 als zij 't Koningrijck van Numidien metten anderen souden paerten, soo heeft Hiemp- 3 sal het beste deel ende de voornaemste plaetsen des lands voor hem selven behouden. 4 Maer Jugurtha, die altijt een Leeuwen hert droegh, die heeft onlangs daer nae dezen 5 Hiempsalem overvallen ende ghedoodt, ende zijn landschap ingenomen: 'twelck Ad- 6 herbal ziende heeft zick daer over grootlijcx ontset, ende hem aen't cleynste deel laten 7 ghenoegen.

SALLVSTIVS.

* Regel 1 metten anderen: met elkaar (zo ook in r. 2); Jugurtha: (2e eeuw v. Kr.) koning van Numidië in Noord-Afrika; ofschoon natuurlike zoon kreeg ie toch de erfrechten; doodde z'n broer Hiempsal en dwong Adherbal bij de verdeling van 't rijk 't schraalste deel te nemen; tenslotte heeft ie ook deze gedood. - r. 2 paerten: verdelen. - r. 4 een Leeuwen hert droegh: de wreedheid en overmoedigheid van 'n leeuw had; onlangs: korte tijd. - r. 5 Hiempsalem: (Latijnse buigingsvorm) Hiempsal; landschap: gewest. - r. 6-7 zick: zich (zie blz. 602 op r. 2); ontset: verbaasd; hem laten ghenoegen: zich tevreden gesteld; aen: met; Sallustius: Latijns geschiedschrijver (86-35 v. Kr.) die de Romeinse ‘Oorlog met Jugurtha’: Bellum Jugurthinum beschreven heeft.

[p. 665]

LXXIV

 

Den Ezel, Vos, en Leeuw zijn onderling verdraghen,¹

 

Ghelijckerhand om roof en buyt te gaen uyt jaghen:²

 

Zij renden door het wout, en hielden nerghens stee,³

 

Ter tijd zij afghejaeght betrapten een jongh Rhee.⁴

5

Doen sprack den Ezel, laet ons nu geenzins krackeelen,⁵

 

Maer t'jonghe Rhee in drijen voor ons te gader deelen.⁶

 

De Leeu hierom verstoort en eysselijcken gram,⁷

 

Den Ezel flucx verscheurde, en daedlijck 'tleven nam.

 

En spreeckt het Vosken aen, t'zal nu met ons ghelucken,⁹

10

Deylt ghij den verschen roof in twee ghelijcke stucken.¹⁰

 

De Vos verscheurden 't Hert, en deylden t'beest van een,¹¹

 

Maer gaf zijn Koning 'tgrootste en t'beste deel van tween.

 

Dies zich der Dieren Vorst tot Reynaert spoedigh keerde,

 

En vraeghde, in wat school hij dees beleeftheyd leerde?¹⁴

15

Eens anders ongheluck, sprack Reyntien heel beleeft,¹⁵

 

Des Ezels droevigh eynd mij onderwezen heeft.

 

‘Wie 'sandren voorbeeld zich verstrecken laet een lesse,¹⁷

 

‘En houd d'ervarentheyd zijn voedster en meestresse,¹⁸

 

‘Veel zwarigheyds ongaet, en s'levens tijd verlenght,¹⁹

20

‘Terwijl d'onwijze zich in druck en lijden brenght.

1 verdraghen: (door 'n verdrag) overeengekomen.

2 Ghelijckerhand: gezamentlik (ghelijckerhand: van gelijke handeling: dus in 'n gelijke, gezamentlike handeling, te samen); om....: uit jagen te gaan om roof en buit.

3 hielden.... stee: hielden stand, hielden stil.

4 Ter tijd: tot dat; afghejaeght: afgemat; betrapten: machtig werden; Rhee: ree (met h gespeld, mogelik onder invloed van de Duitse spelling Reh, die ook Kiliaen gebruikt; min waarschijnlik door vreemde (Griekse) woorden die met rh begonnen; merkwaardig dat ree onzijdig genomen wordt (zie vs. 6), door de voorstelling dier?

5 Doen: toen; geenzins: met z; de oorspr. vorm is geenszins ('n 2e n.v.).

6 in drijen: in drieën (spreek uit: drein, Brabants-Vlaamse vorm voor drie); voor ons te gader: onder ons te samen.

7 eysselijcken gram: ijselik, vreselik boos.

9 ghelucken: lukken.

10 Deylt: verdeelt; (deylen: de oorspr. vorm van delen); roof: buit.

11 deylden.... van een: scheurde.... uiteen.

14 beleeftheyd: welwillendheid, vriendelikheid.

15 Reyntien: Reintje (Reintie[n]; zie blz. 579 op vs. 13); beleeft: verstandig.

17 verstrecken: strekken tot.

18 houd d'ervarentheyd: houdt beschouwt de ervaring, de ondervinding als.

19 Veel zwarigheyds ongaet: ontkomt aan veel moelikheden; ongaet: ontgaat; ongaan voor ontgaen (en zo ook bij andere woorden) komt veel voor, evenals in 't middeleeuws, door de verwarring van on- en ont-, zie ook blz. 479, vs. 53.