De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 640]

62. Chamaeleon.^*

1 Dierghelijcke eygenschap heeftmen aen Alcibiades bevonden. Want hij heeft hem om 2 de snoode Eer heftigh becommert, ende gelijck de Chamaeleon vande lucht, alsoo 3 heeft hij hem vande gemeene lof ende roem gevoedet, ende zijn leven onderhouden. 4 Daerom hij oock den huyck na alle winden hing, ende allerley zeden ende manieren 5 aennam. Bij die van Athenen leefde hij na haren aert vriendlijck in zeden ende ghe- 6 laet: met die van Persen onvriendelijck ende oploopigh, drinckende ende klinckende 7 &c. met den Troianen begaf hij hem tot vleyschelijcke wellusten. In somma, wiens 8 broodt hij at, diens woordt hij sprack. Doch hoewel hij de luyden sochte te lievekosen, 9 ende een gilde van een man te zijn, soo heeft hij nochtans der deughtsamer menschen 10 zeden niet aengenomen.

PROBVS.

* Onderschrift:
Regel 1-2 Alcibiades: Alkibíades, Atheens staatsman en veldheer (450-404); naast z'n grote bekwaamheid was ie zeer eerzuchtig en in z'n jeugd erg losbandig; aen Alcibiades bevonden: in Alkibiades gevonden; heeft hem.... becommert: hij heeft zich om de nietige, vergankelike (snoode) eer erg bezorgd gemaakt; Chamaeleon: 'n hagedisachtig met schubben bedekt dier. De kleur is zeer veranderlik en hangt af van temperatuur, verlichting en voeding van 't beest; vande lucht: met (de) lucht. - r. 3 de gemeene lof: de openbare eer. - r. 4 hij.... den huyck na alle winden hing: wisselde hij van overtuiging naar alle omstandigheden; (den huyck naar den wind hangen = zoals de wind waait, waait m'n rokje, m'n mantel); huyck: kapmantel; zeden ende manieren: gewoontes en manieren. - r. 5 vriendlijck: beleefd, voorkomend; ghelaet: uiterlike manier van doen, levenswijs. - r. 6 van Persen: van Perzië, ('t m.v. zonder lidwoord werd vroeger dikwels gebruikt als benaming van't land; vergelijk nog: Pruisen, Zweden); onvriendelijck ende oploopigh: onbeleefd, onhebbelik en twistziek. - r. 7 begaf hij hem tot: gaf hij zich over aan; In somma: in een woord ('t Lat. in summa). - r. 8 lievekosen: vleien. - r. 9 een gilde van een man te zijn: 'n man van de wereld te zijn (gilde: opmaker, drinkebroer; deze betekenis in de 16e en 17e eeuw); der deughtsamer....: van de deugdzame....; der deughtsamer: ouwe middeleeuwse verbuiging (zie blz. 397 op vs. 16); Probus, bekende Romeinse schrijver in de 1e eeuw na Kr.

[p. 641]

LXII

 

T'gheschubt Chamaeleon steeds bij de locht moet leven:¹

 

De locht alleen dit dier kan spijze en voedzel geven.

 

'tHeeft voeten scherp geklauwt, het krunckelt zijnen steert,³

 

'tWaeckt s'daeghs zoo wel als s'nachts, 'tis stout en onverveert.⁴

5

Als eenen Protéus veel gedaenten kan verwerven,⁵

 

Zoo treckt dit dier tot zich van allerhande verwen

 

Het blinckende ghestalt, maer weyghert rood en wit.^6-7

 

‘Den loghen-prater, die aen s'Princen tafel zit,⁸

 

‘Men bij't Chamaeleon ghelijcken magh met reden:⁹

10

‘Hij vult des Vorsten oor met vele nieuwigheden;

 

‘Verkoopt hem wat hij wil, smeet d'een aen d'ander klucht

 

‘Van allerley ghestroyt en wijd verziert gherucht:^11-12

 

‘En blijft hij zomwijl in zijn loghentael ghevanghen,¹³

 

‘Hij krijght noch vrees noch schaemt, noch roo' noch bleecke wanghen.¹⁴

1 bij de locht: van de lucht.

3 voeten scherp geklauwt: poten met scherpe klauwen; krunckelt: kronkelt.

4 s'daegs: over dag (vergelijk: driemaal daags).

5 Als: evenals; Protéus: (uitspraak eigenlik Protuis; de é wijst wel op de uitspraak Proteeuws) 'n zeegod in de klassieke mythologie; hij kon zich in allerlei gedaantes veranderen.

6-7 Zo neemt dit dier 't blinkend uiterlik aan van allerlei kleuren (treckt.... tot zich: neemt aan); ghestalt: uiterlik, gedaante, uit 't Nederduits; (gestalt(e) vroeger ook 'n het-woord, zoals in 't Nederduits).

8 loghen-prater: leugenaar, vleier; s'Princen tafel: tafel van de vorst.

9 bij: met.

11-12 smeet d'een aen d'ander klucht.... gherucht: hecht de ene malligheid aan de andere van allerlei verspreide praatjes, overal vandaan gehaald; ghestroyt: uitgestrooid; wijd verziert gherucht: ver, van ver weg verzonnen verhaaltje.

13 blijft: wordt (zoals in 't middeleeuws); zomwijl: soms (voor de z zie prent 61 vs. 7).

14 roo': rooie (roo' uit roo-e [naast rooie] van roode, zoals gebeen van gebeden enz).