De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 612]

48. D'Exter met Pauwen veeren.^*

1 Dierghelijcke spot kreegh te Romen Chaerestratus. Want al was hy van gheringhe 2 staet, so heeft hy hem nochtans voor een treffelijck Edelman uytghegeven, ende 3 boven ander Edele Ridders aenghezien willen zijn. Dies hy hem niet alleen onder 4 de Ridders begaf, maer oock alle Ridderlijcke oeffeninge by handen nam. Doch de- 5 wijl op die tijdt niemand te Romen Ridderlijcke eer ende waerde hebben mocht, of 6 hy moest thien duysent Croonen aen leggende goederen hebben, die hy niet had, 7 noch hebben cond, maer slechs een arm slocker was, so is hy met grooten spot, 8 als eener, die de schoone Rijcdoms pluymen verwisselde, verdreven.

MARTIALIS. Lib. 5. Epigr. 26.

* Onderschrift:
Regel 1 Chaerestratus: 'n zekere Chairéstratos. - r. 2 staet: stand; hem: zich; treffelijck: (voortreffelik) aanzienlik. - r. 3 aenghezien willen zijn: willen aangezien worden. Edele Ridders: de Romeinse equites: de nieuwe geldadel in Rome, die naast de ouwere geboorte-adel de aristokratie van Rome vormde. - r. 4 Ridderlijcke oeffeninge: de oefeningen van de Romeinse ruiterij, in de keizertijd van de officieren der ruiterij (equites: ruiters oorspronkelik); by handen nam: begon, zich bezighield. - r. 5 waerde: waardigheid. - r. 6 Croonen: de goude kroon had omtrent 1600 ongeveer de waarde van 4 gld.; ze moesten 'n bezit hebben van 400.000 sestertiën, ongeveer 40.000 gulden; leggende goederen: (liggende) vaste goederen. - r. 7 cond: (konde) kon; een arm slocker: 'n arme drommel. - r. 8 als eener: als iemand (eener, zie blz. 524 r. 6); verwisselde: zich tooide met (z'n eigen veren verwisselde met die van de rijkdom). - r. 6-8 Deze toepassing klopt niet met de zedeles van 't gedicht vs. 11-12. - r. 9 Martialis Liber. 5. Epigr. 26: 't 26ste puntdicht in 't vijfde boek van de Epigrammata (puntdichten) van Martiális; deze Latijnse hekeldichter leefde onder Domitianus (± 40-102 na Kr.). Hij liet 15 boeken Epigrammata na.

[p. 613]

XLVIII

 

Een Exter om in't choor der Pauwen als de vrije¹

 

Te komen, en met haer te houden maetschappije,²

 

Van Pauwe-pluymen heeft een heelen bos vergaert,

 

En heerlijck haer verciert met eenen Pauwen staert,

5

Verschijnende in een dal, daer leegh en diep ghezoncken,⁵

 

De Pauwen zijn gewoon haer cierlijck op te proncken.⁶

 

Die (speurende terstond dat d'Exter schoon voor't oogh

 

In eenen Pauwe schijn haer listelijck bedroogh)⁸

 

Haer vloghen op het lijff, en haelden elck zijn pluymen,⁹

10

En dedenze met schande en smaet het lust-dal ruymen.¹⁰

 

‘Wie zich by Heeren voeght, en niet van 't hooge bloed

 

‘Des adels dalen koomt, al is hy rijck van goed,¹²

 

‘Zoo haelt hy niet dan smaet, dan schande en onbenoegen.¹³

 

‘Wijs die by zijns gelijck zich schicklijck weet te voegen.¹⁴

1 't choor: de schare, de gemeenschap; als de vrije: met de rechten die 'n vrijgeborene pauw heeft; dus: gelijkberechtigde als vrijgeborene.

2 en met haer....: en met hun gemeenschap te houden.

5 leegh: laag; diep ghezoncken: diep ingezonken, diep liggend; dus: in 'n laag, diepliggend dal, waar de pauwen...

6 haer: zich.

8 haer: hun.

9 haelden elck: en ieder ontnam aan de ekster z'n eigen (pauwe)veren.

10 En dedenze... het lust-dal ruymen: en joegen haar weg uit hun bekoorlik dal; lust-dal: dal van genoegen, naar 't bekende klassieke dal Tempe in 't Griekse Thessalië; lust: in deze betekenis wel 'n germanisme.

12 dalen koomt: afstamt.

13 haelt hy niet: behaalt hij niets; onbenoegen: ongenoegen.

14 schicklijck: op 'n passende manier.