De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 546]

15. Vanden leugenachtigen Schaep-herder.^*

1 Alsoo ist met het garnisoen der Stadt Ampele in Peleponeso gegaen. Want die 2 hebben dickwils een gheschrey ghemaect, als had de Vyandt voor de poort geweest. 3 Daer op dan de Burgerije in't geweer quam. maer doen sy sagen datter geen vyand 4 voorhanden was, hebben zy met een quaedt genoegen het harnas ende wapenen 5 weder neergeleyt. Daer nae begaf het hem, dat de Vyand inder waerheyt aenquam. 6 Als nu de Burgers wederom opgheboden wierden, meynden sy dat het was, gelijck 7 het dickwils te vooren had geweest, namelijck een versiert Spiegel-ghevecht, wapen- 8 den haer daerom niet. met dien comt de Vyand aen, ende neemt sonder eenige 9 wederstant de Stadt in.

MANVTIVS.

* Onderschrift:
Regel 1 Ampele: 'n stad in den Peleponesus (Peleponeso, Latijnse vorm), 't zuidelik schiereiland van Griekenland, 't tegenwoordige Moréa. - r. 2 als had... geweest: alsof... was geweest (zijn wordt oorspronkelik met hebben vervoegd). - r. 4 voorhànden was: aanwezig was; met een quaedt genoegen: met 'n slechte voldoening, onbevredigd, - r. 5 begaf het hem: (begaf 't zich), viel 't voor, (in deze betekenis al in 't mnl., 'n germanisme, hgd.: es begiebt sich). - r. 6 opgheboden wierden: opgeroepen werden. - r. 7 versiert Spiegel-ghevecht: 'n verzonnen schijngevecht (versiert eigenlik verzierd). - r. 8 haer: zich; met dien: op 't zelfde ogenblik. - r. 9. Manutius: in de 15e en 16e eeuw leven er achtereenvolgens in Venetië: Manutius Aldus, M. Paulus, M. Aldus de jongere, die 'n beroemde drukkerij hadden. Manutius Aldus (1450-1515) van wie dit onderschrift hoogst waarschijnlik is, schreef vele geleerde werken in 't Latijn. De werken die bij hem van de pers kwamen behoren tot de mooiste van de ouwe boekdruk-kunst (zgn. Aldinen).

[p. 547]

XV

 

Een die met d'herder-staf de wit gewolde kudden

 

Voort ongediert op't veld belast was te beschudden,²

 

Vyt schalckheyd menigh mael zijn luyde stem verhief,³

 

Help wapen wapen help! en weert den Schapen-dief,⁴

5

De wolf mijn kud belaeght, en light hier by geslopen:⁵

 

De land-lien quamen flucx tot onderstand geloopen:⁶

 

Zoo lange tot van hem bedrogen menighmael⁷

 

Zy sloegen inde wind zijn schalcke logen-tael.⁸

 

Ten lesten quam de geen, die vast op jonge lamren,⁹

10

Dies d'Herder deerlijck kreesch, het zoude een mensche jamren;¹⁰

 

Help naegeburen help! mijn kuddeken lijd nood,

 

De Wolf van't beste Vlies mijn schaeps-kud heeft ontbloot.¹²

 

Zijn roepen was vergeefs, vergeefs was 'sHerders weenen,

 

Zij dachten tis bedrogh, hy lieght gelijck voor henen.

15

‘Zulcx en zoodanigh is der logenaeren loon,¹⁵

 

‘Diens goddelooze tongh te lieghen is gewoon:¹⁶

 

‘Al spreeckt hy zomtijds schoon de waerheyd zonder liegen¹⁷

 

‘Men geeft hem geen geloof die lust heeft int bedriegen.

2 Voort ongediert... te beschudden: tegen roofdieren... te beschermen (beschudden 'n heel ander woord als beschutten).

3 Vyt schalckheyd: uit boosaardige pret (ouwer betekenis: laagheid, boosaardigheid, zie vs. 8).

4 wapen: te wapen, hulp ('n algemene roep om hulp geworden).

5 by geslopen: sluipende nabij gekomen.

6 tot onderstand: tot ondersteuning, te hulp.

7 Zoo lange tot....: zolang totdat ze, al menige keer door hem bedrogen....

8 schalcke: boosaardige.

9 vast op: hongert naar.

10 het zoude een mensche jamren: 't zou 'n mens pijn doen; je zou er meelij mee krijgen.

12 van't beste Vlies.... ontbloot: heeft mijn kudde van 't beste schaap beroofd (Vlies: oorspronkelik: schapevacht).

15 Zulcx: dit.

16 Diens: wier (zie blz. 523, vs. 21).

17 Al.... schoon: al.... dan, ofschoon.