De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 526]

5. De Aep met haer Ionghen.^*

1 Alsoo ist Antigono ende Alexandro den Sonen des Conings Hircani gegaen. Want 2 Hircanus had Antigonum zeer lief, en deed hem veel goeds, meynde hem oock het 3 Koninckrijck te erven: maer Alexandrum hatede hy; ende of schoon Alexander 4 Antigonum in stoutmoedicheyt ende verstant verre te boven gingh, soo en dorst hy 5 nochtans Hircano niet wel onder d'oogen comen. Doch eyndlijck storf Antigonus, 6 ende Alexander bleef te lijf, ende quam tot grooter eeren.

IOSEPHVS.

* Onderschrift:
Regel 1 Hircani: (Lat. 2e n.v.) Hyrcánus; Johannes Hyrcánus I, van 't geslacht der Makkabeeën, hogepriester in Israël, 136-105 vóór Kristus, had z'n derde zoon Alexander van af diens geboorte verstoten, omdat hij in 'n droomgezicht van God vernomen had, dat die hem zou opvolgen. Na de dood van Hyrcanus' oudste zoon Aristobúlus is Alexander koning geworden. Antígonus, de twede zoon van Hyrcanus, was vroeger door z'n vijanden vermoord. Hyrcanus had de tietel van koning niet; deze tietel nam Aristobúlus weer voor 't eerst na de Babiloniese gevangenschap aan. - r. 2 Antígonum: Lat. 4e n.v. - r. 3 te erven: na te laten (erven: doen erven, nalaten). - r. 6 te lijf: in 't leven; Iosephus: Flavius Josephus, de bekende Joodse geschiedschrijver (37-95 na Kristus); z'n voornaamste werk is Antiquitatum iudaicarum libri XX (in de 17 d'eeuw dikwels vertaald als Joodsche historiën), waarin bovenstaande vermeld wordt. Vooral de boeken (XII-XX) zijn zeer belangrijk als bijna de enige bron voor de geschiedenis der Joden in de laatste 2 eeuwen vóór Kristus. Vondel gebruikt dit werk meermalen (zie Hierusalem Verwoest, slot van Het inhoud).

[p. 527]

V

 

Der Bavianen Nicht vol cluchtighe pracktijcken,¹

 

Die baerden t'eender dracht twee kind'ren haers gelijcken,

 

Die welck zy ongelijck heeft 'tsamen opghequeeckt:³

 

'Teen zy met liefde omhelsde en lieflijck heeft gesmeeckt;⁴

5

Het ander zy verwerp en liet het in groot lijen,⁵

 

Als of het waer gheweest onecht van bastaerdijen:

 

Daer't nochtans wetlijck als het ander dalen quam

 

Van't Baviaensche bloed den rechten Apen-stam.⁸

 

Het ander dertel dier zwom vast in duysent weelden,⁹

10

Het buytelden op't hooft, het dansten en het speelden,

 

Tot dat bij ongheval, o droevigh Apen-wee!

 

Het zijnen lincker poot zeer deerlijck brack in twee:

 

De moeder Simme was begaen om 'tkind te sussen,¹³

 

Maer laes! ten holp al niet, t'en vraeghden nae geen kussen.¹⁴

15

Zy druckten't aen de borst, het was te zonderlingh!¹⁵

 

Zoo langhe tot de ziel het arme wicht ontgingh.

 

De moeder was bedroeft. zy huylden en zy schreyden,

 

Maer trechte wit-broots kind, dat was en bleef verscheyden.

 

‘Ghy ouders die u vrucht met zotte liefde aenkleeft,

20

‘Neemt hier een spiegel aen, en ziet wat loon 'tu geeft:

 

‘Als ghy u kind opqueeckt, wilt, dertel, onghebonden,

 

‘Groeyt in zijn ydelheyd en lacht in zijne zonden.²²

1 Der Bavianen Nicht: 'n nicht van de bavianen, 'n aap.

3 Die welck: (dewelke), die.

4 gesmeeckt: gevleid, getroeteld (zoals in 't middeleeuws).

5 verwerp: ouwere vorm van verwierp.

8 rechten: echte.

9 vast: steeds.

13 Simme: apin; was begaen: was in de weer, was vol zorg.

14 laes: helaas (laes vroegere kortere vorm); ten holp al niet: 't hielp allemaal niets (holp ouwere vorm voor hielp).

15 te zonderlingh: heel biezonder, heel erg.

22 Groeyt... lacht: samengesmolten uit: groeyt 't... lacht 't.