De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 524]

4. Vanden Basilisco ende t' Weselken.^*

1 Soo hebben gedaen de Knechten ende Boeren, die in Scythia bleven. Want doe de 2 Heeren des Lands tegen de manhaftige wijven, Amazones geheten, krijch voerden, 3 soo zijn de knechten (om dat de Heeren 7 jaren langh uyt bleven) selver Heeren 4 geworden, ende hebben haere Meesters, doense wederkeerden, verdreven. Dies de 5 Heeren tegen de Knechten moesten krijgh voeren. Maer de knechten hebben al 6 deurgaens het veldt behouden. Eyndlijc heeft eener geraden, men soude de knechten 7 niet met wapenen, als machtige vyanden, maer met roeden ende geesselen, als Slaven, 8 aengrijpen. Desen raedt hebben sy alle gevolght, ende haer met Spies-roeden ende 9 geessels toegerust, ende aldus teghen de Knechten ende Boeren ghestreden, haer 10 overwonnen, ende 'tlandt wederom in gekregen.

IVSTINVS.

* Boven- en Onderschrift:
Basilisco: Lat. 3e n.v. van basiliscus: koningslang; fabelachtig dier met 't voorlijf van 'n haan, en 't achterlijf van 'n slang.
Regel 1 in Scythia: in Skythië (in de streken van de Kaukasus); doe = doen: toen (zie blz. 518 op r. 3). - r. 2 manhaftige wijven: strijdbare vrouwen. - r. 3 selver: zelf (oorspronkelik verbogen vorm, die ook in 't middeleeuws in alle gevallen gebruikt werd). - r. 6 eener: een, iemand (eener onder Duitse invloed). - r. 8 haer: hun, zich; Spies-roeden: spitsroeden (spiesroeden uit 't Duits); 't zijn buigzame tenen roeden, als zweep of geselroeden gebruikt. - r. 10 in gekregen: in bezit gekregen; Iustínus: Romeins geschiedschrijver omtrent 150 na Kr.

[p. 525]

IV

 

Het wreede onmenschlijck dier, dat eyselijck en straf

 

Den menschen blixemt met een oogenwenck int graf,

 

De felle Basilisc, beloerden en bewaeckte³

 

Een Wezelken 'twelck staegh zijn duyster hol genaeckte.

5

Een Wezelken 'twelck staegh zijn aes aldaer ontrent⁵

 

En dagelicxen roof te halen was ghewent.

 

'Twelck als het nu gewaer wert s'Basiliscen treken,⁷

 

Zoo heeft het hem beraen om s'vyands macht te breken,⁸

 

En met een tacxken groen van ruyten zich bedeckt,⁹

10

Van ruyten 'twelck voor't gift een tegen-gift verstreckt:

 

Iae eyndelijck vermagh den Basilisc te dooden:

 

Dies heeft het dagelijcx zijn vyand t'hooft gheboden.

 

‘Het welck den zwacken leert, dat hy zijn zaeck gewis

 

‘En wijs beleyden zal, om hem die stercker is

15

‘Met uyterlijck ghewelt soo seer niet te bespringhen,¹⁵

 

‘Als door voorsichticheyd en kloeckheyd te bedwinghen.¹⁶

 

‘Veeltijdts de stercke zijn door kloecker t'onderbracht,¹⁷

 

‘Want list (gelijckmen zeght) gaet dickwils boven kracht.

3 De basilisk kon volgens de Ouden iemand doden met z'n blik (zie blz. 293 vs. 4), maar hij had 'n afschrik van de wijnruit (zie vs. 9, 10); beloerden en bewaeckte: beloerde en bespiedde.

5 ontrent: omtrent (ontrent 17 d'eeuwse bijvorm van omtrent, door verwisseling van omen on- wat veelvuldig voorkwam, vooral door gelijkmaking van klank, on werd om bijv. voor b en m, en om werd on voor d en t).

7 'Twelck: Latijnse zegswijze, betrekkel. voornaamw. dat terug ziet op 'n voorgaande zin, aan 't begin van 'n nieuwe zin; 'Twelck als het nu: en als dit nu; s'Basiliscen: verbogen vorm zoals s'mensen.

8 hem beraen: zich beraden, overleggen.

9 ruyten: wijnruiten; de wijnruit is 'n geneeskrachtige plant.

15 soo seer niet: niet zo zeer.

16 kloeckheyd: wijsheid.

17 kloecker: wijzeren; t'onderbracht: ten onder gebracht.