De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 518]

1. Van't Peerdt ende den Voerman.^*

1 Aldus heeft de Keyser Tiberius met een van zijn Hof-dienaers gehandelt. Dese was 2 des Keysers voor-rijder, ende soo dickwils als de Keyser een reys deed, most hy voor 3 uyt om al den wegh te besichtighen. Doen hy nu eens in een diepe ende boose kuyl 4 viel, ende daer in bleef steken, dat hijder niet wel uyt comen konde, soo wierd Tiberius 5 toornich, sloegh hem heftich, ende sprack: Pack dy haest daer uyt, of ick wil dy in 6 desen dreck laten steken ende vergaen.

SVETONIVS.

* Boven- en Onderschrift:
Van 't Peerdt: dit van: over, is 'n Latinisme (Latijn de).
Regel 3 al: heel; te besichtighen: na te gaan, te inspekteren; Doen: oorspronkelike vorm van toen; boose: lelike. - r. 5 Pack dy: pak je; haest: haastig, onmiddelik. - r. 6 Suetonius: hij was geheimschrijver van keizer Hadrianus (2e eeuw na Kristus) en heeft de levens van de 12 eerste keizers beschreven: Vitae XII imperatorum.

[p. 519]

I

 

Het slaefsche lastbaer Peerd, afwijckende te verre¹

 

Van't rechte wagen-spoor, geraeckte met zijn kerre²

 

In't diep van een morasch en slibberigen plas,³

 

Alwaer't by nae versmoort en heel verzopen was.

5

De Voerman al vergramt, zijn geessel-zweep doet klassen,⁵

 

En roept, o kreng! ontslaet ons d'afgront der morassen.⁶

 

Het ongeluckich dier, trost wat het trossen magh,⁷

 

T'hijght bykans ademloos en voelt vast slagh op slagh:⁸

 

Ten laetsten spreeckt het dus: O beudel! wilt u schamen,⁹

10

Dat ghy zoo armen guyl (als ick) slaet 'tlijf vol stramen,¹⁰

 

Daer ick my zelfs niet spaer maer hale tocht op tocht,¹¹

 

Op dat ic uyt dees' gracht op't droogh geraecken mocht.¹²

 

Zacht (zeght den voerman) zacht! zult ghy my wederstreven?¹³

 

Ick zal u stocken-brood in plaets van haver geven.¹⁴

15

Zoo sprekende hy den zweep rept met een groot geraes,¹⁵

 

En touwt het taeye vel van't mager honden-aes.¹⁶

 

‘Onzaligh is het land, daer van een woest verwaten¹⁷

 

‘Ondraeghlijck wreed Tyran verheert zijn d'ondersaten.¹⁸

 

‘Hy zuypt haer 'tvleesch en 'tbloed, en knaegt tot op 'tgebeent

20

‘T'versteken overschot der schameler gemeent.²⁰

 

‘En zo daer yemand kickt, die moet (wat booser plagen!)²¹

 

‘Een drijemael swaerder juck als oyt voor henen dragen.

1 lastbaer: lastdragend.

2 kerre: kar.

3 morasch: moeras (morasch: zie blz. 430 vs. 70).

5 klassen: klanknabootsend woord (kletsen, kletteren).

6 ontslaet ons: bevrijd ons, haal ons uit (ontslaet met t juist als wij, vooral bij biezondere nadruk, voor klinkers).

7 trost: trekt, sjort (zie blz. 497 op vs. 467).

8 vast: voortdurend.

9 beudel: beul.

10 guyl: bonk, knol (trekpaard); stramen: striemen (straam, vooral in de Kempen gebruikt, is 'n heel ander woord als striem).

11 hale tocht op tocht: ik doe trek op trek; ik trek telkens opnieuw.

12 gracht: diepte, 't moeras; mocht: kon, zou kunnen.

13 Zacht: stil (hou je mond).

14 stocken-brood: brood met de stok.

15 rept: snel heen en weer beweegt.

16 touwt: bewerkt, slaat; honden-aes: en alleen nog goed genoeg om door de honden verslonden te worden.

17 De aanhalingstekens om de zedeles aan te geven, zoals bij de slotregels van Den Gulden Winckel en in Pascha vs. 730 blz. 206; daer van: waardoor.

18 verheert: overheerst, getierannizeerd.

20 versteken: weggeworpen (versteken: oorspronkel. vorm van verstoken: verborgen; vooral in Zuid-Nederland gebruikelik); der schameler: ouwe verbuiging als in 't middeleeuws; gemeent; (gemeente) gemeenschap.

21 wat booser: wat boze (zie blz. 152 v. 37).