De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

(1927)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 248]

Het vijfde ende laetste deel FAMA, oft tblasende Gherucht.Ga naar voetnoot* 1805[regelnummer] T'heir-legher Israels (dat God zelfs had gheleydtGa naar voetnoot1805 Onder syn vleugh'len wt d'Egyptsche dienstbaerheydt, Dat God s'nachts voorghing in een vierighe Colomme En s'daeghs in eene Wolc) Pharao wederommeGa naar voetnoot1808 Had eyndlijc achterhaelt, en met syn oorloghs-heir 1810[regelnummer] Omringt tusschen tgheberght en tusschen t'roode Meir, Dat met de Sonne quam de duysternis verrasschen,Ga naar voetnoot1811 Sich spieghelden verbaest in zoo veel harrenasschen, In zoo veel yser-blau, dies riepen sy, ten helpt,Ga naar voetnoot1813 Wy blijven tzamen hier in droefheyt overstelpt, 1815[regelnummer] Wy zijn besloten van tgheberghte en vande baren,Ga naar voetnoot1815 Van zoo veel oorloghs-volc en toegheruste scharen: Ha Amrams sonen snoo! die ons zoo onbedochtGa naar voetnoot1817 Vervoert, hier op een graf en kerc-hof hebt ghebrocht: O salich waren wy in arbeyt en in slaven 1820[regelnummer] Eer in Egyptenlant ghestorven en begraven: Verraders vanden Rey en tLegher der Hebreen,Ga naar voetnoot1821 Een yeder wreec sich zelf en worp den eersten steen. Ghelijck de Reysighers (als in d'azure golven Van eenen waterbergh bedeckt wort en bedolven 1825[regelnummer] Het vlottich schip, wanneer sich Boreas verheft,Ga naar voetnoot1825 En tgolvich driftich hout met groene baren treft)Ga naar voetnoot1826 Den Schipper dreyghen vast, zoo voor de stuere windenGa naar voetnoot1827 Hy't opgheblasen zeyl wil strijcken noch ontbinden:
[pagina 249]
D'een met een bleec ghelaet na tleven vast de dootGa naar voetnoot1829 1830[regelnummer] Afschildert, d'ander klaeght dat in Thetidis schootGa naar voetnoot1830 Hy vint syn duyster tombe, en d'ander dat syn leven Ontijdelijck hy moet den baren overgheven,Ga naar voetnoot1832 Dat ondertusschen heeft den Zeeman al ontrustGa naar voetnoot1833 Ghenoegh te doen eer hy d'een stilt en d'ander sust. 1835[regelnummer] Zoo oock in desen storm d'Israelijtsche Hoeders Aaron en Moses beyd vertroosten hun ghebroeders, En roepen, Mackers denct dat uwen Koningh leeft, Die midden in s'doots noot de syne t'leven gheeft, T'is eenen vasten gront, en twijffelt niet zoo wancker,Ga naar voetnoot1839 1840[regelnummer] Vest u gheloove op hem, en worpt der hopen ancker Op Gods almachticheyt, die tsteyl gheberghte kan Tot dalen platten, en verdrooghen d'Ocean. Den jonghsten toont hoe hun den Hemel is te goede,Ga naar voetnoot1843 En slaet met syne doode en levendighe roedeGa naar voetnoot1844 1845[regelnummer] Het woeste baergheplots dat sich verdeylet stuer,Ga naar voetnoot1845 En wederzijden maect een roo robijnen muer, Een schutsel van crystal, en nemet syn afscheytselGa naar voetnoot1847 Zoo wijt dat midden blijft een guldich zant plaveytsel,Ga naar voetnoot1848 Een droogen vloer geschelpt, waer op dees Leytslien voorGa naar voetnoot1849 1850[regelnummer] Tgantsch Legher volghen doen hun stappen op het spoor. O zeldsaem wonderwerc! wie zal ick best ghelijckenGa naar voetnoot1851-vlgg. Israel die zoo haest een plaetse vint om wijcken, Als by de watervloet, die stroomich op ghehoopt Een leegher diepte vint en snellijcken verloopt. 1855[regelnummer] Terwijlen dus d'Hebreen (spijt t'wesen der natueren)Ga naar voetnoot1855 Vast dweerssen dese straet van crystalijne mueren,
[pagina 250]
Roept d'een, de Zee is droogh, en t'water even vocht Hanght ick en weet niet hoe tot boven inde locht, En d'ander krijst, wats dit? t'roo meir schijnt opgeblasen, 1860[regelnummer] Thetis ciert heur parruyck in dese spieghel-glasen: Waer toe met schepen meer ghevloten over t'nat,Ga naar voetnoot1861 Wanneermen doorgaens vint zulck eenen drooghen pat?Ga naar voetnoot1862 Waer toe dient doch t'compas en d'opgespannen zeylen, Oft grondloos diep-loot om de diepten met te peylen?Ga naar voetnoot1864 1865[regelnummer] Dus in verwonderingh treet vast t'heyrlegher voort, En vindet sich drooghs voets van d'een op d'ander boort Behouden op het strant, dies Pharao verbolghen Verkiest den zelfden pat om flocx hun t'achtervolghen Met al syn wapentuygh, met al syn krijchs ghewelt, 1870[regelnummer] En is nau int ghebiet van t'zandich Zeeusche veltGa naar voetnoot1870 Oft den Hebreeuschen God beghinnet sich te belghen, Die om hun in een graf te zamen te verswelghen, Een slincx onweder van den Hemel nederworpt,Ga naar voetnoot1873 Dat t'slibberich gheberght weer in syn holte slorpt,Ga naar voetnoot1874 1875[regelnummer] Dat yder over hooft en hals int diepste sobbelt,Ga naar voetnoot1875 En komen door tghegolf eens eyndlingh opghebobbeltGa naar voetnoot1876 Met eysselijck gheschreeu, half levende en half doot: De dooden zijn alree meer als der golven vloot:Ga naar voetnoot1878 D'een roept Osiris, o! helpt my te boven klemmen, 1880[regelnummer] En d'ander, help Isis, op dat ick't mach ontswemmen, D'een is met tharnas swaer ghezoncken inden gront, D'een hout sich aende Koets, oft aen de wielen ront, En d'ander al verbaest, om boven t'water wackerGa naar voetnoot1883 Noch thooft te houden op, grijpt synen naesten Macker 1885[regelnummer] En zincken beydegaer: de Zee die altijt woelt, Wat noch te boven drijft voorts inden afgront spoelt.Ga naar voetnoot1886 Den Prince vanden Nyl, die in syn Koetse deftich,
[pagina 251]
Wert voorts getrocken van sneeu witte hengsten heftich, Vervloeckt de troubel Zee, de golven zout gheswint,Ga naar voetnoot1889 1890[regelnummer] Den Hemel en de locht, de blixems en de wint, En om ontijdlijc noch de bleecke doot t'ontvlieden,Ga naar voetnoot1891 Derf hy den dullen storm thooft even dapper bieden,Ga naar voetnoot1892 En stijght de baren op, en krijschet, oft ghy schuymt,Ga naar voetnoot1893 Voor desen gaffel spits de wech na t'strant opruymt, 1895[regelnummer] Ick ben Neptunus zelf den God van dese stranden, Ontziet myn blauwe spriet met dry ghescherpte tanden: Gy bruyscht, gy swalpt, en krielt, ziet wie gy rebelleert; Ick bent, die op het diep van uwen stroom laveert. Den Ocean en past op vloecken noch op schelden,Ga naar voetnoot1899 1900[regelnummer] Syn dreygementen dweers en moghen hier niet gelden;Ga naar voetnoot1900 Na dat hy zevenmael met t'woest ghetuymel vocht,Ga naar voetnoot1901 Syn voorhooft heeft gheberght ten wolcken inde locht,Ga naar voetnoot1902 En weder zevenmael ghedaelt is inde vesten Vant grondeloose diep, hem eyndelijck ten lesten 1905[regelnummer] De vochticheyt verswaert, ja alle hoop berooft, En in heur grimmicheyt delft over hals en hooft. Ick gheef te dencken voorts, de Hebreen diet aenzagen Hoe hunnen vijant lach zo kortelingh verslaghen,Ga naar voetnoot1908 Hoe God zo lichtelijck den pratten hooghen moet 1910[regelnummer] Pharaos had ghedempt vertreden onder voet, Oft niet een yders tongh van vrolijcheyt ontspronghen, Den drymael hooghen lof des Hemels heeft ghezongen, Als sy aenschouden vrij van s'Konincx wreetheyt straf, Dat hun verlossingh werdt Pharao tot een graf, 1915[regelnummer] Diens korten ondergang, diens droevich treurspel evenGa naar voetnoot1915 En onversienste doot hun strecte tot den leven. De winden en het Meyr goetjonstich wierpen ruytGa naar voetnoot1917 D'Egyptsche wapeningh weer aenden oever wt,
[pagina 252]
Wierp harnasch schildt en sweerdt juyst den Hebreen in handen, 1920[regelnummer] Daer sy eerst werden met ghedreygt van hun vijanden: Dit heb ic zelf ghezien, dit heb ic zelf ghehoort, En deylt een yeder voor de zuyver waerheyt voort,Ga naar voetnoot1922 Veel wijder alsmen ziet Son, Maen, en Sterren blincken Zal ic dees nieuwe-maer met myne tromp doen klincken.Ga naar voetnoot1924 Binnen. Hymne ofte lof-zangh vanden Israëlijtschen reye. 1 1925[regelnummer] Nu zinght, nu speelt, nu reyt en danst, Nu looft den Heer der Heeren Die ons met d'overhant bekranst,Ga naar voetnoot1927 Vlecht hem een kroon van eeren, Hy is die al de banden van 1930[regelnummer] Ons slavernije breken kan, En onsen rou in vrolijcheyt verkeeren.Ga naar voetnoot1931 2 De Heer ghedenct aen syn verbondt Over syn wtverkoren,Ga naar voetnoot1933 Looft hem met ziele, tongh, en mondt, 1935[regelnummer] Die Israel staet voren, Die Iacobs Huys in dienstbaerheyt Onder syn schaduwe bespreyt, Prijst synen Naem, en wilt nu vreucht oorboren.Ga naar voetnoot1938 3 Hy is den God van Abraham, 1940[regelnummer] Isac en Iacob machtich,Ga naar voetnoot1940 Die nu tot Koningh salft den stam, Den stamme Iuda krachtich, Die ons na tzoet beloofde Landt Gheleydet door syn stercke handt 1945[regelnummer] Om heerschen int landt Canaan eendrachtich. 4 Int Landt daer melck en honich vloeyt, Daer de Iordaen beneven Stroomt, die wt zoo veel beecxkens groeyt Vant steyl gheberght verheven:Ga naar voetnoot1949
[pagina 253]
1950[regelnummer] Daer als de baren van der ZeeGa naar voetnoot1950 Oft t'zant der stranden nu alree, T'zaet Israels doet syn vijanden beven. 5 Looft desen Krijghshelt onvervaert,Ga naar voetnoot1953 Die paerden, ros en waghen, 1955[regelnummer] T'ghewapent heir met schilt en swaert Heeft mannelijc verslaghen, Met den verstocten Koningh trots,Ga naar voetnoot1957 Bout op dees klip en stercke rots, Die niet en swicht voor stormen en zee-vlagen. 6 1960[regelnummer] Den root-schaerlaken mantel breytGa naar voetnoot1960 Vant roode Meir hy scheurde, En heeft gult-zandich gheplaveytGa naar voetnoot1962 Een effen straet waer deur de Hebreen ontweken hun misval,Ga naar voetnoot1964 1965[regelnummer] Tusschen twee mueren van crystal, Daer Pharao den laetsten zucht betreurde. 7 Pharao die ons op de hiel Vervolghde met syn scharen T'zee-water stormich overvielGa naar voetnoot1969 1970[regelnummer] Met tswalpen vande baren, Die t'voorhooft berghden int ghestert,Ga naar voetnoot1971 Inden afgrondt vernedert wert, Speelt s'Heeren lof op harpen en op snaren. 8 Pharaos wimpelen ontdaenGa naar voetnoot1974 1975[regelnummer] En zaghmen niet meer swieren, Noch tbloedtzeyl van syn oorloghs vaen, Noch al syn roo banieren, Syn wapens en gheslepen stael Zonck met syn rustingh altemael, 1980[regelnummer] Wilt hem opt plat van syn Altaren vieren.Ga naar voetnoot1980 9 Bout al u hoop op desen Steen, Bout u gheloove vasteGa naar voetnoot1982
[pagina 254]
Op den Monarche der Hebreen, Die Pharao verraste, 1985[regelnummer] Die des Tyrans voornemen schort,Ga naar voetnoot1985 Den hooghmoedt van hun vleughels kort, En met syn stercke schouders ons ontlaste. 10 In koper, steen, noch yser hart,Ga naar voetnoot1988-vlgg. Alleen niet dees weldaden 1990[regelnummer] En prent, maer schrijft ooc in u hert Gods goetheyt vol ghenaden, Die ons s'doodts muyle heeft ontruct, Groen Palm en Myrte tacken pluct, Kroont, ciert, en vlecht u hooft met Lauwer-bladen. MOYSES doet syn offerhande ende spreect: 1995[regelnummer] Dwijl Israel ontruckt is wt syn slaefsche banden, Zoo stijgh ten Hemelwaert ons herte met tghesmoock Van desen Altaer, als een lieffelijcken roock Ontfangt o Heer! ontfangt dees heylighe offerhanden. Ontfanght dees offerhand tot een dancbarich teycken 2000[regelnummer] Oft schoon den teeren mensch niet anders wedergheeftGa naar voetnoot2000 Dan tghene hy (eylaes!) van u ontfanghen heeft, Syn swacke sterffelijcheyt niet hoogers mach bereycken. Ghy zijt de volheyt zelf, de spruytende fonteyne Die overvloeyt van tgoede: o mensch! die niet en hebt 2005[regelnummer] Yet goets, als tgheen ghy wt dees zuyver borne schept, En zijt niet van u zelfs als stof en asch onreyne.Ga naar voetnoot2006 Wat offert ghy den Heer? niet anders als den lof der Oprechter lippen vroom voor syn weldadicheyt, Twelc God veel meer behaegt als boc, stier, kalf of geyt, 2010[regelnummer] ‘Een dancbaer hert is hem den aenghenaemsten offer.Ga naar voetnoot2010 T'is God die't al wt Niet heeft door syn woort geschapen Die't wonderlijc gheheel ghegheven heeft den eysch,Ga naar voetnoot2012 Ghewelft, ghebout, gheciert ghelijc een schoon Palleys, De Stieren hooren hem de Kalveren en Schapen. 2015[regelnummer] Niets isser zoo gheringh of t'is van hem ghevloten,
[pagina 255]
Hy hevet al ghemaect, o groot is uwen lof! Die't al hebt rijckelijck ghebouwet zonder stof,Ga naar voetnoot2017 Zoo ghy in uwen raet verholen hadt besloten.Ga naar voetnoot2018 Heer, dit bekennen wy noch eenmael met verlanghen, 2020[regelnummer] Wat wy op den Altaer in vyer en vlammen root Onsteken, is ghevloeyt wt uwen milden schoot,Ga naar voetnoot2021 Ia hebben ziel en lijf van u, o God! ontfanghen. Den offer komt u toe, die Heer verteert tot asschen,Ga naar voetnoot2023 Neemt dat u toebehoort: den Altaer toebereyt 2025[regelnummer] Alleene zij tbewijs van onse dancbaerheyt, Dat ghy ons aenschijn van de tranen hebt gewasschen. Dat ons ghemoet u vyert inwendich na den gheeste, En dat ons herte brant, ghelijck als in s'vuyrs gloet Opt heylighe ghesteent ons offerhande doet,Ga naar voetnoot2029 2030[regelnummer] En dat wy uwe Wet betrachten aldermeeste. Zo dicwils als het bloet der bocken zal besprenghen Des Altaers hooghe plat, zal ick ghedencken aen Hoe wy de straffe hant ws Enghels zijn ontgaen,Ga naar voetnoot2033 Waer door ghy tzamen ons wout wt Egypten brengen. 2035[regelnummer] Ic zal ghedencken hoe om Pharaos verdinstenGa naar voetnoot2035 Al d'eerstelinghen van gheheel Egyptenlant Van menschen en van vee door uwe stercke hant Gheslaghen werden van den meesten tot den minsten.Ga naar voetnoot2038 En hoe ghy ons verlost hebt wt de tyrannije 2040[regelnummer] Van desen Koningh, die om syn hartneckicheyt Met synen hooghmoet nu int Meir begraven leyt, Waer door wy zijn ontboeyt van al ons slavernije. O Heer, bereyt den wegh, en trect noch voor ons henen, Ghelijc ghy tot noch toe ghedaen hebt goedertier, 2045[regelnummer] Des daeghs in eene Wolc s'nachts in een vlammich vier Waer in ghy my ooc zijt op Sinai verschenen.Ga naar voetnoot2046
[pagina 256]
Vertzaeght voor onse komst de stoute Philistijnen,Ga naar voetnoot2047 Quetst hunnen preutschen moet, o Heer, blijft onsen borghtGa naar voetnoot2048 En onsen schilt, op dat wy moghen onbezorght 2050[regelnummer] Gheraken door de dorre Arabische woestijnen. Op dat wy eyndelijc eens moghen triumpheren Int Lant van Canaan, en dat wy uwe Wet, V offerhanden daer reyn zuyver onbesmet, En ons beloft voldoen, tot ws naems prijs en eeren. Binnen. CHOOR 2055[regelnummer] S'Hemels goetheyt die voorhenen Ons Voorvaders heeft beschenen Is hier opt Toneel herspeelt, En na t'leven afghebeelt. Tijt noch de verghetenissenGa naar voetnoot2059 2060[regelnummer] Hoort wt ons ghemoedt te wissen Dees weldaden overgroot Neerghedaelt wt s'Hemels schoot. Doch wanneer wy zien veel milderGa naar voetnoot2063 Wat den Goddelijcken Schilder 2065[regelnummer] Hier met naect af conterfeyt, Raect dit in vergetenheyt, En vertoont sich veel gheringher, Wanneer dit ons met den vingher Wijst opt ware wesen bly 2070[regelnummer] Van dees Hemel-schildery, Op een grooter weldaet leerlijckGa naar voetnoot2069-2071 Die door Iesum Christum heerlijck Ons zoo rijckelijc beschijnt,
[pagina 257]
Dat de schaduwe verdwijnt:Ga naar voetnoot2074 2075[regelnummer] Want wanneer de Sonne luystert,Ga naar voetnoot2075 T'Manen-zilver wert verduystert, T'bleecste voor het helderst swijct,Ga naar voetnoot2077 T'minste voor het meeste wijct:Ga naar voetnoot2078 Om den zin hier van te mellenGa naar voetnoot2079 2080[regelnummer] D'een wy teghens d'ander stellen. Nu het Rijck Egypten isGa naar voetnoot2081 Oft beteyckent duysternis, Daer in sware slavernije Iacob onder d'heerschappije 2085[regelnummer] Pharaonis met gheklagh Droevelijck in boeyen lagh: Maer door tGoddelijc verweireGa naar voetnoot2087 Werden sy door t'roode Meire Tzaem verlost wt dees spelonc 2090[regelnummer] Als den Pharao verzonc Met syn schilden en syn swaerden, Met syn ruyters, volc, en paerden: Even laghen wy verstrict,Ga naar voetnoot2093 Leelijc in ons bloet verstict, 2095[regelnummer] Onder Satan, Hel, en Sonden, In s'Doodts banden vast ghebonden, Maer door s'levens klaer Fonteyn Onsen Salichmaker reyn, Als hy in het laetst der daghen 2100[regelnummer] Aen het Cruyce wert gheslaghen, Werden wy door syn bloet roodt Vrij van Sond, Hel, Duyvel, Doodt, Door syn goetheyt vol ghenaden Afghewasschen ons misdaden: 2105[regelnummer] Niet verlost als Iacob blootGa naar voetnoot2105 Van een tijdelijcke doot:
[pagina 258]
Maer door desen Samson leeuwich Vrij van d'Helsche pijnen eeuwich, Van Gods onverganclijc wee, 2110[regelnummer] Van het sweert dat wt der schee Boven thooft ons dreyghde grammich Met den brandt des afgrondts vlammich. Israel trock al ghelijckGa naar voetnoot2113 Naer een aerdsch verganclijc Rijck, 2115[regelnummer] Dat maer voor een tijt mocht bloeyen, Maer naer ons ghebroken boeyenGa naar voetnoot2116 Ons de Heere roept tot hem In het nieu Ierusalem. Loopt dan ijverich gheneghen,Ga naar voetnoot2119 2120[regelnummer] Hebben wy door Christum kreghenGa naar voetnoot2120 Eenen wegh ghebaent en plat Naer de schoone Hemel-stadt, Daer doot, siecte, strijt noch tranen Ghelijc over der Iordanen 2125[regelnummer] Ons meer zal ontmoeten wreedt, Alst den Israliten deed, Die zoo vlijtich hun bewesen In het wterlijcke wesen,Ga naar voetnoot2127-28 Ooc om slachten tzuyver Lam, 2130[regelnummer] T'welc terstont een eynde nam,Ga naar voetnoot2130 Als den Godlijcken Messias (Daer den anderen HeliasGa naar voetnoot2132 Syn verkoren Ionghers vroet Op wees met den vingher zoet, 2135[regelnummer] Alder schatten kleynoot koffer)Ga naar voetnoot2135 Doen die quam, en synen offerGa naar voetnoot2136 Als Hoogh-priester dede spa Op den Bergh Calvaria,
[pagina 259]
Doen hy teghens Satan kampten, 2140[regelnummer] Alle Priester-dienst en ampten Eyndden met het Paesschen-feest, Als de Ioden Iaerlijcx meestGa naar voetnoot2142 Posten dorpels noch bestrekenGa naar voetnoot2143 Met s'Lams bloede, tot een teecken 2145[regelnummer] Hoe Godt hun bevrijdde weerdtGa naar voetnoot2145 Voor des slaenden Enghels sweerdt. Voorspel t'welc ons leert ten besten Hoe dat inden alderlesten Dagh der daghen int ghericht, 2150[regelnummer] Voor Godts toornich aenghesicht Iesum Christum ons zal vrijdenGa naar voetnoot2151 Door syn heyligh bitter lijden, En met t'rood onschuldich kleydt Van syn droeve sterflijcheyt 2155[regelnummer] Ons onreyn melaetsche vlecken Voor des Heeren aenschijn decken. Eet dan gheestelijcker wijs Noch dit Lam, der zielen spijs, Met een bitter sausse spijtichGa naar voetnoot2159 2160[regelnummer] Ware Israeliten vlijtich,Ga naar voetnoot2160 Laet de kracht van syne doodt V noch zijn een Hemels broodt, Weest omgordt, en staet al reede Om te wand'len na den vrede, 2165[regelnummer] Met den Staf alzoo't behoort Van des Heeren heyligh Woort, Opgheschort, omgort op vordelGa naar voetnoot2167 Met der liefden bandt en gordel. Ooc aenmerct hier alghemeenGa naar voetnoot2169 2170[regelnummer] Dees twee Leyds-lien der Hebreen, Moses (onbespraect voor Pharons
[pagina 260]
Aenschijn) hoeft des Priesters Aarons Reden-rijcke tonghe vocht: Doch gheen van dees beyden mocht 2175[regelnummer] Isac brenghen eyndelijckenGa naar voetnoot2175 In Canaans Konincrijcken: Onder welcke schorsse duyctGa naar voetnoot2177 Alsmen desen bast ontluyct,Ga naar voetnoot2178 D'onvolkomen swacheyt tederGa naar voetnoot2179 2180[regelnummer] Vander Wet, te korten leederGa naar voetnoot2180 Om int Hemelsch Vaderlant Op te stijghen wt den brant, Wt den brant der zielen sweerdich,Ga naar voetnoot2183 Wt Gods toornicheyt rechtveerdich, 2185[regelnummer] Daer ons Christus als ghezeyt Heeft behouden wt gheleyt. Want in Christo woont bequamich Zelf de volheyt Gods lichamich, T'Euangelische Verbondt 2190[regelnummer] Vloeyet wt syns wijsheyts mondt, Der ghenaden fonteyn-ader, Ons Verbidder by den Vader. Israel vertrock op hoop, Maer voor ons heeft al den loopGa naar voetnoot2194 2195[regelnummer] Christus t'Hooft van syne BendenGa naar voetnoot2195 Langh te voren gaen volenden, En met tCruys ghetriumpheert Boven Hemelen en eerd. Laet dit plaetse by u grijpen, 2200[regelnummer] Laet dit Godlijc zaeyssel rijpen, Zoo zal t'uwaerts s'Hemels gonst Vloeyen Wt levender jonst.Ga naar voetnoot2202 EYNDE.	voetnoot* Fama: De Romeinse godin van de faam, 't alles verbreidend gerucht. voetnoot1805 zelfs: zelf. voetnoot1808 Farao had eindelik 't leger van Israël weer ingehaald. voetnoot1811 de rode zee die, toen de zon kwam (met de Sonne = met dat de zon). voetnoot1813 riepen sy: riepen zij n.l. de Israëlieten; ten helpt: 't helpt niet (t'en helpt), er is geen uitkomst. voetnoot1815 besloten: omsloten. voetnoot1817 Amrams sonen snoo: boosaardige zonen van Amram (Mozes en Aäron); ons zoo onbedocht vervoert: ons zo onbezonnen misleid. voetnoot1821 Rey: schaar. voetnoot1825 vlottich: drijvend; Boreas: Noordewind. voetnoot1826 tgolvich driftich hout: 't op de golven drijvende schip (hout). voetnoot1827 vast: gedurig. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1842 d'Ocean. (met punt); de oude uitg. heeft d'Ocean, (met komma). voetnoot1829 na tleven: naar 't leven, volkomen lijkend; vast: al. voetnoot1830 Afschildert: nabootst, gelijkt; in Thetidis schoot (zie vs. 739). voetnoot1832 Ontijdelijck: ontijdig, vóór z'n tijd. voetnoot1833 Dat ondertusschen: zodat ondertussen; den Zeeman al ontrust: de overal lastiggevallen zeeman. voetnoot1839 wancker: wankel, wankelmoedig. voetnoot1843 Den jonghsten: de jongste (van beiden), Mozes. voetnoot1844 doode en levendighe roede: Mozes staf was in 'n slang veranderd geweest. voetnoot1845 stuer: star, stijf (als 'n muur; zie Uitt. 14:22). voetnoot1847 syn afscheytsel: zijn scheiding. voetnoot1848 guldich: gouden. voetnoot1849 voor: voorop. voetnoot1851-vlgg. wie zal ick best ghelijcken Israel: waarmee (met wie) anders zal ik 't beste Israël vergelijken, als met de watervloed.... (Israël gaat door die droge bedding als 'n snelle watervloed); haest: spoedig; leegher: lager. voetnoot1855 spijt t'wesen der natueren: ondanks de aard v.d. natuur, tegen de natuur in van 't water. voetnoot1861 ghevloten: gevaren. voetnoot1862 doorgaens: van 't begin tot 't einde. voetnoot1864 grondloos: dat geen grond vindt. voetnoot1870 Zeeusche velt: veld van de zee; (zeeuws: de oorspronkelike vorm van 't bijv. naamw. waarvoor wij hebben overzees). voetnoot1873 slincx: boosaardig. voetnoot1874 t'slibberich gheberght: t'slibberig watergebergte. voetnoot1875 sobbelt: struikelt, heen en weer slingert. voetnoot1876 en ze komen ten lange laatste (eyndlingh) omhooggebobbeld. voetnoot1878 meer als der golven vloot: talrijk als de massa van de golven (vloot: wat samen voortstroomt, voortvliet). voetnoot1883 verbaest: beangst. voetnoot1886 voorts: voort, weg. voetnoot1889 de golven zout gheswint: de snelle zoute golven. voetnoot1891 ontijdlijc: buiten z'n tijd (t' was nu zijn tijd van sterven). voetnoot1892 derf: durft; even: heel. voetnoot1893 en krijst (tot de zee) wat gij ook schuimt, ruim de weg open voor deze spitse gaffel (zie volgende verzen en aant. vs. 773 en blz. 136 aant. op vs. 6); opruymt: ruim open, maak open. voetnoot1899 Den Ocean en past: de zee let niet op. voetnoot1900 dweers: zijn dwarse, verstoorde dreigementen. voetnoot1901 t'woest ghetuymel vocht: 't woeste tuimelende water ('t vochtige getuimel). voetnoot1902 met de woeste golven omhoog in de lucht is geworpen (gheberght: geborgen). voetnoot1908 zo kortelingh: in zo korte tijd. voetnoot1915 korten: snelle, spoedige; even: juist. voetnoot1917 goetjonstich: goedgunstig; ruyt: ruw, met geweld. voetnoot1922 deylt: deel et. voetnoot1924 tromp: trompet, bazuin. voetnoot1927 d'overhant: d'overwinning. voetnoot1931 rou: leed. voetnoot1933 over: ten gunste van, met. voetnoot1938 oorboren: genieten. voetnoot1940 machtich: de machtige God van.... voetnoot1949 van 't steil verheven gebergte (vloeiend). voetnoot1950 waar zo talrijk als de baren.... voetnoot1953 deze en de volgende stroof uit Loflied van Mozes (Uitt. 15:3, 4, 5). voetnoot1957 Bouw op deze sterke rots (God). voetnoot1960 de breeë roodscharlaken mantel. voetnoot1962 gult-zandich: goudzandig, zie vs. 1848. voetnoot1964 misval: ramp, ongeval. voetnoot1969 't stormende zeewater overviel Farao. voetnoot1971 Hij (de Koning) die 't voorhoofd ophief tot in 't gesternte. voetnoot1974 de ontplooide vanen van Farao. voetnoot1980 wilt hem: wil God de Heer (als in 1973). voetnoot1982 u gheloove vaste: uw vast geloof. voetnoot1985 schort: opschort, verhindert. voetnoot1988-vlgg. prent, grift deze weldaden niet alleen in koper.... (En prent: ‘en’ ontkenning bij ‘Alleen niet’). voetnoot2000 teeren: zwakke. voetnoot2006 gij zijt niets uit u zelf als onreine stof en as. voetnoot2010 Deze regel, door 't aanhalingsteken vooraan aangewezen (vgl. blz. 206) bevat de kern van Mozes' gebed en toespraak (zie Markus 12, 33). voetnoot2012 den eysch: z'n eis, wat em naar z'n wezen toekomt. voetnoot2017 zonder stof: uit 't niet. voetnoot2018 in uwen raet verholen: in uw verborgen raadsbesluit. voetnoot2021 onsteken: ontsteken, in brand steken (on- in plaats van ont- is evenals in 't Midd. Ned. heel gewoon, vooral vóór s). voetnoot2023 Den offer.... die: 't offer dat, o Heer.... voetnoot2029 't heylighe gesteent: zie vs. 1340. voetnoot2033 ws Enghels: van uw Engel (die dodend rondging, zie vs. 1471). voetnoot2035 verdinsten: verdiensten, schuld (verdinstcn: verkorting van ie, zo als hild voor hield). voetnoot2038 van den meesten tot den minsten: van de hoogste tot de laagste. voetnoot2046 op Sinaï: God is aan Mozes op de berg Horeb verschenen, ook de Sinaï wordt in de H. Schrift Horeb genoemd; waarschijnlik waren Horeb en Sinaï verschillende delen van 't Woestijngebergte. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 2047 Philistijnen; de oude uitgave heeft Philistinen (zie ook aant. op vs. 1127 en 1245). voetnoot2047 Vertzaeght: doe sidderen, (deze stroof uit 't loflied van Mozes, Uitt. 15:14, 15, 16). voetnoot2048 Quetst hunnen preutschen moet: vernietig hun overmoed. voetnoot2059 de verghetenissen: de vergetelheid. voetnoot2063 milder: levendiger, natuurliker (zie Gulden Winckel LXXIV, vs. 11). vlgg. Doch wanneer wij zien wat de Goddelike Schilder (God die ons dit afbeeldt) hiermee naar 't leven afbeeldt (naect af conterfeyt), moet dit (deze verlossing van Israël) in vergetelheid raken (tegenover de verlossing van 't mensdom door Jezus Kristus). voetnoot2069-2071 Wijst opt.... leerlijck: leert ons 't ware blije wezen, de eigenlike bedoeling van deze hemelse schildering, n.l. op groter weldaad....; leerlijck: op 'n leerzame wijze. voetnoot2074 schaduwe: voorafbeelding (Israël's verlossing is 'n schaduw 'n schilderij van de verlossing van 't mensdom). voetnoot2075 luystert: schittert. voetnoot2077 swijct: bezwijkt. voetnoot2078 minste: 't laagste wijkt voor 't hoogste (zie vs. 2038). voetnoot2079 mellen: melden. voetnoot2081 Nu: welnu. voetnoot2087 verweire: verweer, bescherming. voetnoot2093 Even: juist zo (nu begint de toepassing). voetnoot2105 niet... bloot: niet alleen. voetnoot2113 al ghelijck: allen te samen. voetnoot2116 naer ons ghebroken boeyen: na de verbreking van onze boeien. voetnoot2119 gheneghen: met liefde, graag. voetnoot2120 nu wij door Kristus hebben gekregen. voetnoot2127-28 die zich zo vlijtig betoonden in al 't uiterlike (wat 'n voorteken was van de grote werkelikheid in Kristus) ook om te slachten 't zuiver Paaslam (zuiver: zonder gebreken; zie Uitt. 12:5). voetnoot2130 T'welc: dat uiterlike wezen. voetnoot2132 den anderen Helias: de andere Elias, d.i. St. Jan de Doper. voetnoot2135 Kristus, de schatbewaarder van alle genadeschatten. voetnoot2136 Doen: toen. voetnoot2142 Als: toen. voetnoot2143 de deurposten, en de bovendorpels (Uitt. 12:7). voetnoot2145 weerdt: (waard) liefderijk. voetnoot2151 Jesum Christum: bij verschrijving voor Jesus Christus (de uitgang um is o.a. de lijdende voorwerpsvorm). voetnoot2159 met 'n wrange bittere toespijs (zie op vs. 643). voetnoot2160 ware Isr.: als ware Isr.; vlijtich behoort bij eet 2157. voetnoot2167 opgheschort: met opgeschort kleed (om op reis te gaan); op vordel: om Gods gunst te verwerven (om voordeel). voetnoot2169 aenmerct: let op, beschouwt. voetnoot2175 eyndelijcken: ten slotte. voetnoot2177 onder welke schors; onder deze schors ligt verborgen. voetnoot2178 ontluyct: opensluit. voetnoot2179 de nietige zwakke onvolkomenheid. voetnoot2180 te korten leeder: 'n te korte ladder. voetnoot2183 uit de pijnlike brand (sweerdich: zwaardig, scherp als 'n zwaard). voetnoot2194 Kristus heeft voor ons heel die weg voleindigd. voetnoot2195 van syne Benden: van zijn legerscharen. voetnoot2202 Wt levender jonst: de spreuk van de Brabantse rederijkerskamer 't Wit Lavendel te Amsterdam (zie blz. 166).

Vorige Volgende

Het vijfde ende laetste deel

Over dit hoofdstuk/artikel

lied