De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

(1927)–Joost van den Vondel– rechtenstatus




[pagina 236]
Het vierde deel PHARAO den Koningh. REY DER EGYPTENAREN. Pharao: Hy, die na mynen tijt zou Memphis Troon beklimmen 1460[regelnummer] En als een kleynen God dit aerdsch Toneel beschimmen,Ga naar voetnoot1460 Hy, die opt hoogh ghestoelt van s'Koninghs Majesteyt Dees dobbel groote Kroon alree was toeghezeyt,Ga naar voetnoot1462 Hy, die niet minder zou als syn half-Godsch voor-ouders In d'edel schoenen treen: en Athlas dese schoudersGa naar voetnoot1463-64 Ga naar voetnoot1464 1465[regelnummer] Ontlasten vanden last, die mynen ouden dagh Veel kommerlijcker valt dan sy te voren plagh: Diens opgang helder scheen alst licht der morgen-sonnen, Den middagh grooter hit en klaricheyt te jonnen,Ga naar voetnoot1467-68 Diens rijpe jaren my veel heyls hadden belooft, 1470[regelnummer] Den eenen Pharao den and'ren is ontrooft.Ga naar voetnoot1470 Drijmalen zij vervloect den nacht die met syn verenGa naar voetnoot1471 Bespreet heeft Tisiphone, Alecton, en Megeren, Den Atropos die meer sterflijcken heeft ontzielt,Ga naar voetnoot1473 Als Astren desen nacht om ons hebben ghewielt:Ga naar voetnoot1474 1475[regelnummer] O Phebus! had ghy ons gewaerschout doch zorchvuldich Eer ghy u blonde hooft en u parruycke guldichGa naar voetnoot1476 Ter quader tijt vertrockt van onsen Horizont,Ga naar voetnoot1477 Gheheel Egypten waer zoo deerlijck niet doorwont In synen eersten slaep, dat alletijt met tranen 1480[regelnummer] Zij desen nacht beschreyt, dat nimmer t'licht der Manen
[pagina 237]
Syn duysternis doorstrael; dat nemmermeer t'ghestertGa naar voetnoot1481 Verlicht met heuren glants syn doncker zeylen swert.Ga naar voetnoot1482 O dieftelijcke doot! O pest die onghenadichGa naar voetnoot1483 Zijt op den boort van Styx oft Acheron beschadichGa naar voetnoot1484 1485[regelnummer] Onsalich voortghebrocht, wiens pijlen met vermenghtGa naar voetnoot1485 En doodelijck verghift venijnich zijn besprenght. Vervloect zij dees Bellon, die listich inde wapenGa naar voetnoot1487 Ons met een stille trom bekruypt wanneer wy slapen Den tijdelijcken slaep: En komt verkeeren straf 1490[regelnummer] De slapers in een Lijck, hun bedden in een graf. REY DER EGYPTENAREN. Man: Wy offeren ons leet, ons tranen aende voeten Van s'Konincx Majesteyt, om onsen druck te boeten,Ga naar voetnoot1492 Met ons verscheurde kleet, en ons verbleect ghelaet, Waer wt ghy leest wat in ons hert gheschreven staet 1495[regelnummer] Ons droeve klachten, laes! syn hoocheyt niet en belgen,Ga naar voetnoot1495 Den Hemel zal opt lest ons t'eenemael verdelghen. Dus langhe heeft hy steeds ons vleughelen ghekort, En d'een op d'ander mael den blixem neer ghestort Van syne gramschap, ach! ziet hoe ons velden schijnen 1500[regelnummer] Niet dan een wildernis en doornighe woestijnen, Ons boomen zijn niet meer met vruchten schoon bekleet Noch d'aerde met gheen groen tapijten meer bespreet, De bloemen zijn verwelckt, de kruyden en de lovenGa naar voetnoot1503 Zijn met hun lieflijcheyt en zoeten reuck verstoven, 1505[regelnummer] Waer op Aurora eer met t'kriecken vanden dach De tranen vanden dau te distilleren plach,Ga naar voetnoot1506 Zephyrus voert niet meer op syne zachte vloghelsGa naar voetnoot1507 Den blijden Echo van de zorgheloose voghels,
[pagina 238]
Noch t'zoet ghelureluer van Pans veelgaetsche pijpGa naar voetnoot1509 1510[regelnummer] In langhen niet ghehoort is in dit ront begrijp,Ga naar voetnoot1510 Het veltsche Beestiael is schielijcken ghestorven, Den droeven Ackerman syn velden ziet bedorven, Syn ploeghen is vergheefs, syn zaeysel is onnut, Syn ackers ligghen woest en magher wtgheput, 1515[regelnummer] Den Herder laet syn vee, den Iager t'wout ghehuchtich,Ga naar voetnoot1515 Den Bouwer syne ploeg, den Visscher t'net doorluchtich,Ga naar voetnoot1516 Den Vog'laer synen strick daer eertijdts t'zorgheloos Wilt voghelken zoo dic syn vrijheyt in verloos. Vrou: Maer, och! ontijdelijc met dat sich eerst wtstrecteGa naar voetnoot1519 1520[regelnummer] De schaduw deses nachts, ontijdelijc ons wecte Een jammerlijc gheschrey, als een die onder s'Leeus Grijp-klauwen sich alleen verweirt met veel geschreeus; Wy vlogen al verbaest, ach! t'wert van tijt noch eeuwen Zoo langhe d'outheyt ons grijs-hairich zal besneeuwenGa naar voetnoot1524 1525[regelnummer] Wt ons ghemoet ghewischt, wy vloghen al verbaest Naer t'bedde van die ons op therte laghen naest; Te spade, eylaes! te spaed, de doot ons hier verraste, De pols was wech eer elck al bevende noch taste Naer t'leven van syn kint, en yeder moeder zagh 1530[regelnummer] Zoo haest als van de kaers scheen eenen lichten daghGa naar voetnoot1530 Int droefste vanden nacht, in eenen slaep te vaste Het wit ijvooren beelt, het schepsel van albasteGa naar voetnoot1532 Syns kints int pluymich bed: elc kreesch, elck riep terstondt Des spieghels krystalijn op s'kints verbleecten mondt: 1535[regelnummer] Maer ziel en leven was vervloghen met den aessem, Want t'glasighe krystal bleef zuyver zonder waessem, De roosen waren op de kaecxkens al verwelckt, T'corael waer met zoo dick dees borsten zijn ghemelcktGa naar voetnoot1538 Was vande lippen wech, de stralen zonderlinghenGa naar voetnoot1539 1540[regelnummer] Van d'ooghskens vriendelijc (die plachten te doordringen
[pagina 239]
Dit moederlijcke hert, ach! dat zoo veel verliest) En flickerden niet meer, maer waren al bevliest Van twee wijnbrauwen droef; dat liever noyt dees oorenGa naar voetnoot1543 En hadden t'zoete woort van Moeder moghen hooren. 1545[regelnummer] Ach! onghevallich eynde! ontijdelijcke doot! Ghy treft met uwen flits die eerst wt s'moeders schootGa naar voetnoot1546 Beschouden s'Hemels licht, eylaes! voor al de smerte En pijn, wats mynen loon? niet dan tdoorschoten herteGa naar voetnoot1548 Van myn verkoren bloet: ach! eer ghy oyt verreest,Ga naar voetnoot1549 1550[regelnummer] Had beter s'moeders buyc u doncker tomb gheweest:Ga naar voetnoot1550 Hoe is dus mynen troost, hoe is dus mynen roeme Op eenen nacht verwelckt ghelijck een dorre bloeme. Man: Oft desen dooden mondt noyt Vader Vader riep,Ga naar voetnoot1553 Dees wiens liefde in myn hert begraven lach zoo diep, 1555[regelnummer] Die letterlijcken stont in myn ghemoet gheschreven, De Sonne van myn vreucht, de Ziele van myn leven, Den rechten erfghenaem, en d'aldernaesten oorGa naar voetnoot1557 Van al myn rijcke haef, van t'gout in myn thresoor, Ia t'beelt myns aenghesichts, de wortel die de vruchten 1560[regelnummer] Myns zaets beloofden voort te brengen met genuchten.Ga naar voetnoot1559-60 ‘Wat is ons leven? ach! wat is ons leven oock? ‘Een lieffelijcke bloem, bel, bobbel, damp en roockGa naar voetnoot1562 ‘Oft smoock, die inde locht verblasen en verswenenGa naar voetnoot1563 ‘Ghelijc een schauw verstuyft, en ydel vliegt daer henen:Ga naar voetnoot1564 1565[regelnummer] ‘Het duert een wijle maer een tijdeloosen eeuw,Ga naar voetnoot1565 ‘En smelt weer lichter als een witghevlocte sneeuw, ‘Oft als een ijsen beelt, twelck spoedich overwonnenGa naar voetnoot1567 ‘Syn statua verliest met t'stralen eender Sonnen,Ga naar voetnoot1568
[pagina 240]
T'is als een blixems licht, dat nau om schijnen pooght 1570[regelnummer] En mist syn heerlijcheydt met dat het sich vertooght,Ga naar voetnoot1569-1570 Een torts die duerigh schijnt en smeltet al besweken,Ga naar voetnoot1571 Met dat heur lemmet sparct, met dat sy is ontsteken:Ga naar voetnoot1572 Hoe vliên ons daghen wech, als waren sy ghevlerckt, Ons uren zijn bestemt, en onsen tijdt beperckt,Ga naar voetnoot1574 1575[regelnummer] Ons wieghe werdt ons graf, ons leven is verloren, Wanneer wy naulijcx zijn wt smoeders schoot geboren. Vrou: Dus schreyden d'ouders vast in zulcken harden proef,Ga naar voetnoot1577 Ons ooghen vloeyden, laes! als twee fonteynen droef, De suster op heur sus, de broeder op syn broeder 1580[regelnummer] Riep, oft noyt wt den schoot van een verkoren Moeder Wy beyd waren gheteelt, och! oft wy noyt met smert En pijn hadden ghedruckt een zelfde moeders hert; Och! waren wy noyt beyde wt eenen bloet gheronnen,Ga naar voetnoot1583 Noch noyt door eenen rinc gheraect int licht der sonnen, 1585[regelnummer] Noch van een Vader noyt in syne liefde zoet Ghewonnen op een Koets, noch met de melck ghevoedtGa naar voetnoot1586 Die wt een ader vloot, noch tsamen opghevoestert, Noch in een wanckel wiegh met pijnen opghekoestert; Zoo'n had u droevich eynde alst ommers wesen mostGa naar voetnoot1589 1590[regelnummer] Ons zoo veel zuchten (laes!) noch tranen niet ghekost. Wat hebdy meer misdaen als wy, dat s'doots verstaelden Gescherpten schicht met een dees borsten niet doorstraelden? O helschen Atropos! Wie dacht, wien had ghedacht,Ga naar voetnoot1592-1593 Dat ghy huns levens draet zout korten desen nacht? 1595[regelnummer] Wy hadden uwe komst wel vlijtich waer ghenomen,Ga naar voetnoot1595 En niet den zachten slaep met Lethes laten stroomenGa naar voetnoot1596
[pagina 241]
Op ons ghesloten oogh, en noch voort laetst adieu Dees wanghen eens ghekust, eer uwe vlimme hieuGa naar voetnoot1598 En scheyden ziel en lijf wraecghierich vanden andren,Ga naar voetnoot1599 1600[regelnummer] Voor eeuwich hadden wy noch eens omhelst malkandren. Ach! saligher ist Lyck t'welck hier light wt ghestreckt Dat nu den rouwe met heur vleughelen bedeckt,Ga naar voetnoot1602 Als wy, die treurich om dees droefheyt te verzachten Ons over stelpen in ons tranen en ons klachten. Man: 1605[regelnummer] Tweemael vijf straffen wy (eylaes!) hebben gevoelt, En worden altijt meer van droefheyt noch bespoelt, Den Hemel even strengh hout synen boogh ghespannen; Dies bidden wy verlaet d'Israelijtsche mannen,Ga naar voetnoot1608 Verlatet den Hebreen, ontsluyt Egyptenlandt, 1610[regelnummer] Op dat sy hunnen God voldoen syn offerhand Ontslaetse doch van t'Iock van al hun slavernijen, En wilt ons alle voor een grooter straf bevrijen. Pharao: Sy vluchten metter ijl van daer het morghenroot Verrijst, tot daer het licht neerdaelt in Thetis schoot,Ga naar voetnoot1614 1615[regelnummer] Voor Pluto trecken sy zoo wijt ter hellen neder,Ga naar voetnoot1615 Tot daer sy nimmermeer en keeren herwaerts weder, Sy reysen naer t'besneeuwt en t'kout behijselt noort,Ga naar voetnoot1617 Tot daermen nimmermeer van hun vertrecken hoort, Sy laten dan den Nyl die overvloeyt vant goede, 1620[regelnummer] Tot daer hun al ghelijc moet drucken d'arremoede: T'weerspannich slaefs ghedrocht, sy loopen al hun best,Ga naar voetnoot1621 Die ons ghezont Climaet ontsteken als een pest, Sy nemen al hun Vee, sy nemen al hun have, En werden op het velt een spijse voor de rave, 1625[regelnummer] Sy ruymen tghantsche Rijck, sy loopen na hun doot, En erven Plutos nest voor eenen zachten schoot. Binnen.
[pagina 242]
den reye der Israeliten zinghen. Hebreen speelt s'Hemels lof Nu op u luyte schoone, Adieu Misraijns Hof,Ga naar voetnoot1629 1630[regelnummer] Adieu Memphidis Throone.Ga naar voetnoot1630 Adieu Egypten-landt, Adieu Rijcx-staf en Kroone Die Nylus sandich strandt Beheerscht door Pharaone. 1635[regelnummer] Adieu tyrannich jock, Adieu dienstbarich Gosen Waer wt de Heer ons trock Door Aaron en door Mosen. Israël wil tbelooft 1640[regelnummer] Canaan nu ghelucken.Ga naar voetnoot1639-40 Daer Iuda syn voorhooftGa naar voetnoot1641 Zal met een Kroone drucken, Daer Iuda onder t'licht En t'wanckel rondt der ManenGa naar voetnoot1643-44 1645[regelnummer] Syn Stoel en Zetel sticht By tstroomen der Iordanen. Ghy Philistinen haest,Ga naar voetnoot1647 En ghy o Iebusiten!Ga naar voetnoot1648 Met Amalec verbaest 1650[regelnummer] Maect plaets met d'Ammoniten. De Koningh Iuda komtGa naar voetnoot1651 Preuts in u schoenen treden,Ga naar voetnoot1652 O luystert! hoe hy tromt,Ga naar voetnoot1653 En naerdert met syn schreden. 1655[regelnummer] Dat dynen hooghmoedt daelt Voor die syn Rijck wil vesten
[pagina 243]
Ghelijck den blixem straelt Vant Oosten tot den Westen.Ga naar voetnoot1657-58 V Grentzen open sluyt 1660[regelnummer] Voor onsen Prins personich,Ga naar voetnoot1660 En laet tot roof en buyt V melck en uwen honich. Iordaen die vanden tsopGa naar voetnoot1663 Der heuvelen komt bruysschen, 1665[regelnummer] Steect u blau hoornen op,Ga naar voetnoot1665 En laet u bobbels ruysschen, Golft in d'azure Zee, Zeght d'Oceaensche baren Hoe Iuda op u Ree 1670[regelnummer] Komt synen Throon pilaren.Ga naar voetnoot1670 Sinai maect dy ree,Ga naar voetnoot1671 Want op u hooghte steylich Wil smoocken doen d'Hebree Syn brant-offeren heylich. 1675[regelnummer] Dat Horeb eewich staet Gheresen onder t'Maenschijn, En tuyght wie heeft ghedwaetGa naar voetnoot1677 De tranen van ons aenschijn. Mensch stappen zullen eerGa naar voetnoot1679 1680[regelnummer] Des Hemels circkel meten, Dan hunnes Koninghs eer Israel zal vergheten. Den Enghel maect het spoor,Ga naar voetnoot1683 O laet ons niet verslappen, 1685[regelnummer] Ons Leyds-lien treden voor, Wy volghen hunne stappen. Binnen.
[pagina 244]
PHARAO den Koningh. ALBINUS Velthooftman met syn heir-legher. Pharao: Die niet ontziet den roem syns Scepters te bevlecken, Mach doen als Pharao, en laten henen trecken De Slaven van syn Rijc, die onder s'Hemels wielGa naar voetnoot1689 1690[regelnummer] Den Koningh eyghen zijn met lichaem en met ziel,Ga naar voetnoot1690 Die steeds ghehouden zijn den Koningh toe te wijden De vruchten van hun sweet, en hongher zelfs te lijden, De Slaef die s'Princen hooft met een ghemarmort dac Moet overwelven s'daeghs, en onder t'Hemel-vlack 1695[regelnummer] Zelf slapen al den nacht, en dobbel wert vergouden,Ga naar voetnoot1695 Wanneer by synen loon hy t'leven mach behouden, Oft rekent synen Heer hem tschuymsel vander aerdt,Ga naar voetnoot1697 En is hy op de helft nau zoo vele eeren waert,Ga naar voetnoot1698 Geen vrijheyt komt hem toe, ten zij hy't mach verwerven 1700[regelnummer] Door synes Konincx gonst, oft eyndelijc door syn sterven. Vast hebben dees Hebreen verdobbelt snoo en valschGa naar voetnoot1701 T'Ioc van hun dienstbaerheyt gheschoven vanden hals, Door toverkonst huns Gods, diet scheen ons zou verdelgen En heel Egypten in syn toornicheyt verswelghen, 1705[regelnummer] Zoo nu syn rechte hant verlamt is noch verkort, Hy neem de hantschoen op die hem gheboden wort. Sy zijn wel wt t'ghesicht, maer noch niet wt myn handen, Noch wt hun slavernij, al schijnense wt de banden Vant slaefsche Iock te zijn: Sy werden na ghedraeft, 1710[regelnummer] En éer den vlugghen tijdt de bleecke Son begraeft, Zie ick hun achterhaelt en onverziens bedroghen, Ghelijc de voghel t'net wert over thooft ghetoghen, En als int bladich bosch zoo schielijc t'bloode Hert Beschreyt syn vrijheydt, alst in stricken is verwert, 1715[regelnummer] Zoo zal ooc al betraent theyrlegher der Hebreeuwen Hun vrijheyt zien berooft voor allen tijdt en eeuwen. Tsa Hooftman, waerwaerts ist dat sy ghetoghen zijn? Hooftman: Ontziende t'bloedich stael des preutschen Philistijn,Ga naar voetnoot1718
[pagina 245]
Heer Koningh, al verbaest begaf sich desen swermeGa naar voetnoot1719 1720[regelnummer] Daer t'rood Arabisch Meirs gekromden woesten ermeGa naar voetnoot1720 Dit Rijck ten deel omvanght, en de woestijne dreyght, Ghewapent naulijcx, sy om strijden niet gheneycht En schenen, noch bequaem ten minsten hun vijandenGa naar voetnoot1723 Het half ghelaet te bien, ick late staen hun tanden 1725[regelnummer] Te breken met ghewelt: indien ghy desen ReyGa naar voetnoot1725 Vervolght, ghenadich Vorst! voort oorlooghs velt-gheschrey Sy raken inde vlucht, en reppen tsaem hun zolen, Als Schaeps-kud die de Wolf het herte heeft ontstolen,Ga naar voetnoot1728 Om gheen beschermen denckt, maer van een bende haest 1730[regelnummer] Wel hondert benden maeckt, en vluchtet al verbaest.Ga naar voetnoot1730 Pharao: Wel aen de rossen toomt om gheenen tijdt verzuymen.Ga naar voetnoot1731 Hooftman: Sy briesschen, en tghebit huns breydels doen sy schuymen, En zijn met strijdschen moedt ghespannen int gareel, De waghens toegherust, en t'Legher al gheheel 1735[regelnummer] Ghehelmt, ghestoct, ghestaeft, vierkantich in slach-orden Verlangt wanneer den tocht zal aengevangen worden. Pharao: Zo treed de Koning voor, op trommel en trompet!Ga naar voetnoot1737 De wapenroovers noot tot tbloedighe bancket,Ga naar voetnoot1738 Dat elc syn hielen licht, t'is gheenen tijt om hincken, 1740[regelnummer] Nu int bestoven velt Mars synen schilt doet blincken,Ga naar voetnoot1740 Krijght onder syn banier, hy leyt u aenden dans,Ga naar voetnoot1741 Des overwinners hooft omvlecht den Lauwer-krans, Den wegh is al ghebaent, dus laet ons niet verslappen, Zoo verr te vinden is het spoor van hunne stappen. Binnen.
[pagina 246]
CHOOR 1745[regelnummer] Die den Hemel derf bekrijghen,Ga naar voetnoot1745 Zal wel voor een wijl opstijghen, Even als Neptunus vochtGa naar voetnoot1747 Worpt syn baren na de locht, Die van zelf in korter stondenGa naar voetnoot1749 1750[regelnummer] Weder vallen in d'afgronden, Oft ghelijck een vlam gheswimtGa naar voetnoot1751 Licht op na den Hemel klimt, Diemen wederom sich zelven In syn asschen ziet bedelven: 1755[regelnummer] Want de groote goetheyt Godts Latet wel den Koningh trots Op het hooghste en even dolleGa naar voetnoot1757 Woeden, doch wanneer hun rolle Is ten wtersten vol-speelt, 1760[regelnummer] Opt Theatrum ghetoneelt,Ga naar voetnoot1760 En wanneer hy met berommenGa naar voetnoot1761 Meynt ten hooghsten zijn gheklommen, Stoot den Godlijcken Monarch Hem afgrijsich vanden berch, 1765[regelnummer] Hoe hy was den Hemel naerder Hoe den val hem is te swaerder, Hoe hy meerder opwaerts steegh Hoe hy dieper valt om leegh, Hoe hy meerder rees verkorseltGa naar voetnoot1769 1770[regelnummer] Hoe hy platter valt vermorselt. Dit blijct aen Pharao straf,Ga naar voetnoot1771 Die zoo blind'lingh loopt na tgraf, Die in s'Heeren straffe tijdichGa naar voetnoot1773
[pagina 247]
Blijft verstoct, versteent partijdich,Ga naar voetnoot1774 1775[regelnummer] Daer een yeder roe als vrient Hem tot beteringhe dient: Want de strengheyt Gods ten lesten Yder een kastijdt ten besten, En syn gheessel al begrijstGa naar voetnoot1779 1780[regelnummer] Op een grooter roede wijst. Wie dan in der Sonnen luyster Sluyt syn ooghen in het duyster, Wie d'aenkloppers van tghemoet S'herten deur niet open doet, 1785[regelnummer] Wie zoo vele donderslaghen Luyden laet voor ydel vlaghen,Ga naar voetnoot1786 Op het onversienste baltGa naar voetnoot1787 S'Heeren blixem overvalt: Ghelijck desen Koningh prachtichGa naar voetnoot1789 1790[regelnummer] Die gheen teyckenen aendachtichGa naar voetnoot1790 Mochten leyden wt den tret Van syn obstinaet opzet. Dies de Heere t'eenemalen Hem ontrect de helder stralen 1795[regelnummer] Van syn Hemelsch aenghesicht, En verduystert hem int licht, In verkeertheyt overgheven,Ga naar voetnoot1797 Tot hy eyndelijck ghedreven Even als een roerloos schip 1800[regelnummer] Drijft al blind'lingh op de klip Van syn overgheven boosheyt,Ga naar voetnoot1801 Van syn stoute goddeloosheyt, Inden afgrondt en t'verleytGa naar voetnoot1803 Van syn overgheventheyt.Ga naar voetnoot1804	voetnoot1460 beschimmen: beschaduwen; optreden op. voetnoot1462 dobbel groote: buitengewoon grote. voetnoot1463-64 die niet minder als zijn grootse helden-voorouders hun edele voetstappen zou drukken. voetnoot1464 en Athlas: en als 'n Atlas (Atlas die volgens de oude godeleer de wereld torste); dese schouders: mijn schouders. voetnoot1467-68 wiens heldere opgang, zoals 't licht van de morgenzon, aan de middag groter hitte en klaarheid scheen te beloven (jonnen: gunnen). voetnoot1470 hij, de ene Farao is aan (mij) de andere Farao ontroofd. voetnoot1471 Alle eerstgeborenen in Egipte waren in die nacht door de doodsengel getroffen. De nacht die met z'n vleugelen overspreid heeft Tis. enz. de drie Griekse wraakgodinnen (spreek uit: Tisifoon). voetnoot1473 Den Atropos: een der 3 Gr. schik- of lotsgodinnen, die s' mensen levensdraad afsneed. voetnoot1474 Astren: sterren; ghewielt: gewenteld. voetnoot1476 u parruycke guldich: uw gouden haren. voetnoot1477 vertrockt: zie vs. 1373 voetnoot1481 t'ghestert: t' gesternte. voetnoot1482 syn doncker zeylen swert: zijn donkere zwarte schaduwen (zeilen). voetnoot1483 dieftelijcke: diefachtige (als 'n dief in de nacht). voetnoot1484 aan de boorden van de verderfelike (beschadich) Styx of Acheron (Styx en Acheron rievieren in de onderwereld). voetnoot1485 vermenght en doodelijck: dooreengemengd dodelik vergift. voetnoot1487 dees Bellon: Bellona, de Romeinse oorlogsgodin; dus: deze vijand; inde wapen: in de wapenrustig (wapen zoals in 't Mid. Ned. ook vrouwelik). voetnoot1492 om onsen druck te boeten: om ons leed te stillen (boeten: verbeteren). voetnoot1495 Laat onze droeve klachten zijn hoogheid niet vertoornen. voetnoot1503 de loven: de bladeren ('t loof). voetnoot1506 distilleren: zie vs. 1405. voetnoot1507 Zephyrus: zie vs. 756. voetnoot1509 Pan: de herdersgod, uitvinder van de veldfluit (veelgaetsche pijp). voetnoot1510 in dit ront begrijp: in deze ronde omtrek, hier overal in't rond. voetnoot1515 t'wout ghehuchtich: 't bos vol struikgewas. voetnoot1516 Den Bouwer: de landbouwer; doorluchtich: zie vs. 1432. voetnoot1519 met dat.... eerst: toen voor 't eerst, zodra als. voetnoot1524 d'outheyt: d' ouderdom. voetnoot1530 zodra de kaars ons licht gaf. voetnoot1532 het schepsel van albaste: de albaste vorm (geschapenheid). voetnoot1538 T'corael: 't kraalrood (van de lippen); waer met: waarmee. voetnoot1539 de stralen zonderlinghen: de heerlike (biezondere) stralen. voetnoot1543 wijnbrauwen: wenkbrauwen. voetnoot1546 eerst: voor 't eerst. voetnoot1548 wats: wat is. voetnoot1549 bloet: kind. voetnoot1550 tomb: tombe, graf. voetnoot1553 riep: had geroepen. voetnoot1557 oor: erfgenaam. voetnoot1559-60 de wortel waaruit mijn nageslacht zal voortgroeien.. voetnoot1562 bel: 'n bel, 'n waterbel. voetnoot1563 verswenen: verdwenen (van Mid. Ned. verswinnen: verzwinden, verdwijnen). voetnoot1564 schauw: schaduw. voetnoot1565 een tijdeloosen eeuw: 'n tijd die geen tijd is (eeuw: tijd). voetnoot1567 ijsen: van ijs. voetnoot1568 statua: statuur, stand, wezen. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1596 de oude uitg. heeft stroomen, (met komma). voetnoot1569-1570 dat nau om schijnen pooght: dat nauwliks poogt te schijnen; vertooght: vertoont. voetnoot1571 torts: toorts, kaars; duerigh: duurzaam, langdurig (ons leven is 'n toorts, die duurzaam schijnt, maar al smelt bezweken). voetnoot1572 lemmet: pit; sparct: fonkelt, uitspat. voetnoot1574 bestemt: bepaald. voetnoot1577 vast: voortdurend. voetnoot1583 gheronnen: voortgekomen (van rinnen, vloeien, lopen). voetnoot1586 Koets: legerstee. voetnoot1589 Zoo'n had: zo en had ('t ontkennende en) ommers: immer, dan toch. voetnoot1592-1593 met een: meteen; dees borsten: deze (onze) borsten; doorstraelden: doorboorden (strael: pijl); Atropos: zie vs. 1473. voetnoot1595 waer ghenomen: opgelet (wij zouden goed op uw komst gelet hebben). voetnoot1596 met Lethes: met de vergetelheid, de onbewustheid (Lethes zie vs. 10, blz. 145), dus: en de zachte slaap met de vergetelheid niet op ons gesloten oog hebben laten vloeien. voetnoot1598 vlimme: vlijm, mes. voetnoot1599 vanden andren: van elkaar. voetnoot1602 den rouwe: de rouw bedekt 't lijk met z'n vleugelen. voetnoot1608 verlaet: laat vertrekken. voetnoot1614 in Thetis schoot: in zee (zie vs. 739). voetnoot1615 Pluto: de Grieks-Romeinse god van de onderwereld. voetnoot1617 behijselt: beijzeld. voetnoot1621 ghedrocht: 'n monsterachtig volk. voetnoot1629 Misraijns: zie vs. 1211. voetnoot1630 Memphidis: zie vs. 1335. voetnoot1639-40 Aan Israël zal 't beloofde Kanaän nu ten deel vallen. voetnoot1641 Iuda: de voornaamste stam van de Israëlieten; zie vs. 1651. voetnoot1643-44 ‘onder 't licht en 't wisselend rond van de maan’; dit doelt op de volle maan, waarbij de Israëlieten uit Egipte trokken. voetnoot1647 haest: weldra, gij maakt spoedig plaats. voetnoot1648 Iebusiten: die de stad Jeruzalem bewoonden. voetnoot1651 De Koningh Iuda: Juda de stam, uit wie 't koningshuis van David voortkwam; ook met zinspeling op de Messias (uit 't huis van David). voetnoot1652 Preuts: fier, met edele hoogheid; in u schoenen treden: uw plaats innemen. voetnoot1653 tromt: dreunt. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1670 Throon pilaren: de oude uitg. heeft Throonpilaren. voetnoot1657-58 zo snel en krachtig, als de bliksem (van de komst van Kristus gezegd in Matth. 24:27). voetnoot1660 personich: in persoon. voetnoot1663 tsop: top. voetnoot1665 u blau hoornen: uwe blauwe vruchtbare wateren. (in de oudheid sprak men van de horens van 'n riever, als zinnebeelden van vruchtbaarheid). voetnoot1670 pilaren: vestigen (op pijlers). voetnoot1671 dy: u. voetnoot1677 ghedwaet: gewist (van dwaen). voetnoot1679 Mensch stappen: mensestappen. voetnoot1683 Den Enghel: de Engel Gods die voor Israël's leger uitging (Uitt. 14:19). voetnoot1689 s'Hemels wiel: de omwenteling van 't hemelruim. voetnoot1690 eyghen zijn: eigendom zijn van. voetnoot1695 dobbel wert vergouden: dubbel en dwars wordt beloond (vergouden: vergolden). voetnoot1697 oft: als, indien. voetnoot1698 En is hier weer ontkenning bij nau. voetnoot1701 vast: reeds; verdobbelt snoo: dubbel snood. voetnoot1718 preutschen: fiere. voetnoot1719 al verbaest: heel beangst. voetnoot1720 Waar de kromme woeste arm van de rode Arabiese zee (t'rood Arabisch Meirs als een woord te beschouwen). voetnoot1723 ten minsten: ook maar. voetnoot1725 desen Rey: deze troep. voetnoot1728 het herte: de moed. voetnoot1730 Wel hondert benden maeckt: de ene troep slaat uit elkaar in verstrooiïng. voetnoot1731 om.... verzuymen: om.... te verzuimen. voetnoot1737 Ga dan de koning vooruit op trommelslag en trompetgeschal. voetnoot1738 De wapenroovers noot: nodig onze soldaten, die de wapenbuit (van de Israëlieten) zullen krijgen. voetnoot1740 Mars: de Romeinse oorlogsgod. voetnoot1741 Krijght: oorlogt. voetnoot1745 bekrijghen: beoorlogen. voetnoot1747 Neptunus vocht: de vochtige zee. voetnoot1749 in korter stonden: in korte tijd. voetnoot1751 een vlam gheswimt: 'n snel opschietende vlam (gheswimt: om 't rijm voor geswint? of 't oude zwakke deelw. van swimmen: zwemmen?). voetnoot1757 even dolle: heel dol. voetnoot1760 op 't speeltoneel der wereld. voetnoot1761 berommen (= brommen): pralen. voetnoot1769 verkorselt: in koppige hoogmoed. voetnoot1771 Hier en bij vers 1781 staat in de oude uitgave 'n handje; dit betekent waarschijnlik dat vs. 1771-1781 de toepassing van de algemene zedeleer aangeven; dus de moraal van 't betoog (vgl. Gulden Winckel, de aanhalingstekens); straf: sterk, duidelik. voetnoot1773 straffe tijdich: tijdelike straf. voetnoot1774 partijdich: vijandig. voetnoot1779 de gesel, de straffen van God die Farao al betreurd heeft (de tien plagen) wijzen op groter straffen, als ie versteend blijft; begrijst: bejammerd. voetnoot1786 dreunen laat alsof 't ijdele vlagen zijn. voetnoot1787 balt: plotseling. voetnoot1789 desen Koningh prachtich: deze pralende koning. voetnoot1790 aendachtich: met opmerkzaamheid, zodat ie er z'n aandacht genoeg aan wijdde. voetnoot1797 helemaal overgegeven aan de boosheid. voetnoot1801 overgheven boosheyt: bandeloze boosheid (waaraan ie zich heeft overgegeven). voetnoot1803 en t'verleyt: en de verdwaling van zijn uiterste boosheid. voetnoot1804 overgheventheyt: overgegevenheid aan de boosheid.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Het vierde deel

Over dit hoofdstuk/artikel

lied