Dagboek uit een kamp

Zaterdag 12.

Vanmiddag vrij: weer ontsnapte ik aan een appèl voor ‘alle’ mannen: hoewel ons bevolen was erheen te gaan, gingen we aan het ‘werk’. Onder mij woont nu een grappig kereltje dat pas uit Berlijn komt. Het is een joodse uitvoering van die aardige Gr., die later nsb' er werd. Hij spreekt zo quasi-energiek, überlegen en ironisch als alleen een Duits zakenman, die het ontbreken van zulk een ‘man van de wereld’-pose ‘provinciaal’ noemt. Het is bijvoorbeeld beneden zijn waardigheid om op zulke directe vragen als: ‘Hoe is de stemming in Berlijn?’ antwoord te geven. Later komt hij echter spontaan met heel interessante mededelingen, die echter in een soort insinuerend krantenproza gedaan schijnen te moeten worden. Deze ‘urbaniteit’, die me direct aan de corruptie en gewetenloosheid zo-

[p. 59]

wel van Westerbork als van het regime herinnert, is het beste gekenmerkt door Hajo Hermanns woorden: ‘Wij zijn meer uit op raffinesse dan op Intelligenz.’ Wat hij vertelde, komt hierop neer (zijn stijl weer te geven vereist het talent van een Karl Krauss) dat wij het, met ons voedseltekort maar genoeg slaap, beter hebben dan de Duitse burgerbevolking die genoeg te eten heeft maar niet genoeg slaap. Zo zijn er bijvoorbeeld vannacht weer hunderte und aberhunderte ter ziele gegaan, die gisteren nog met de poot omhoog stonden, en de rest deed daarbij natuurlijk geen oog dicht. Wat het met de poot omhoog staan betreft, dit is een nog steeds algemeen verschijnsel, en wel: door angst. De uitstekende propaganda heeft in zoverre succes gehad dat de Duitser nu zegt: we móeten wel overwinnen, anders ben ik met mijn hele familie ‘erledigt’. De Bolsjewiki komen anders over ons, en de joden zouden een vreselijke wraak nemen. Het minste wat er ontstaat is een chaos, waar de Inflation kinderspel bij was. Dit is een mentaliteit waarop ook de slechtste oorlogsberichten geen uitwerking hebben dan een averechtse. Het is niet meer de stomme overwinningswaan van '14-'18, waaruit het zo hard vallen was, maar een inzicht, dat aan ieder die ermee behept is, een reële, praktische (want pessimistische) kijk op de zaak zal toeschijnen. De propaganda van de geallieerden doet daarbij aan als fraaie beloften en schone leugens. Bravo Goebbels!

Zojuist een nieuwtje: er komen 65 Wehrmachtsmensen, en er gaan 55 ss-lui weg. Naar Königsberg? Er zijn hier op het ogenblik: Joegoslaven (type Flap, Van Manen en Zusje) en joden uit Benghasi, met Engelse nationaliteit (deze doen aan als vreemde oosterlingen). De meisjes knippen van gewone Amerikaanse ‘pumps’ de achterkant af, zodat het muiltjes worden en zien niet in dat de eigen volkskunst mooier was: kenmerk van primitiviteit. Toch schijnen er waardevolle mensen onder te

[p. 60]

schuilen. Gisteren hoorde ik een mooi meisje met ontroerende natuurstem opera-aria's zingen, door gitaar begeleid. (Van stinkjazz afgezien, het eerste instrument dat ik hier hoorde.) Er zijn Franse vrouwen van krijgsgevangenen (voor een deel typische Polinnen, kort en dik en mollig, als Françaises verkleed, voor een deel echte Franse types onder wie één, die loopt als een koningin. Er zijn ook echte Italianen, pas aangekomen uit Milaan, keurig nette mensen, van Amsterdamse joden die lid waren van de Alliance Française, of van Dante Alighieri, alleen door hun taal te onderscheiden. De Grieken, de regerende kliek, zijn ook stuk voor stuk nette lui, op enkele uitzonderingen na, die echter veel te zeggen hebben. Edgar Kunio is een pracht van een bandiet: hij poseert zelfs nog meer voor bandiet dan hij al is. Natuurlijk pikt hij de mensen eruit, op appèl, maar is het niet hun eigen stommiteit dat ze daar verschijnen? Maakte hij Mams niet laatst een compliment, dat ze nooit iets vroeg, en zich zo handig drukte. Er is geen reden om met die man na de oorlog geen borrel te drinken. Als geheel echter zijn ze te solidair dan dat ze andermans levensrecht kunnen erkennen. Een doodenkele neemt nooit iets extra's aan (Sealtiel) maar de rest heeft van alles waar gebrek aan is hier, volop (brood, boter, kwark, jam, mosselen, sigaretten). Wij zouden net zo zijn, Westerbork bewijst het.

Hier ontbreekt zowel de normale geslachtsdrift, met alle vertakkingen (er is geen gêne, er wordt niet gevuilbekt, er wordt niet geflirt, niemand is hoffelijk behalve Grieken en keukenpersoneel) als de homo-erotiek, die kameraadschap heet. Zeer zelden interesseert zich hier iemand werkelijk voor een ander. Alleen: goede huwelijken worden nog beter, en moeders doen alles voor hun kinderen - ook volwassen kinderen. De familiebanden worden hechter: volwassen broers en zusters helpen elkaar. De corruptie is daardoor niet zó immoreel als hij anders

[p. 61]

zou zijn: het is een soort statisch: ‘Sauve qui peut, crève qui ne peut.’ Edgar heeft zo'n tien aardige meisjes, die hij helpt, ten onrechte spreekt men daarvan schande: de meisjes zijn het enige aardige hier. Ook tegenover Mams, nu hij haar wat vaker ziet, is hij heel geschikt en spreekt nooit van tegenprestaties. Vandaag vrat ik een doosje Davitamon, vanwege de zoete smaak. Zou ik verkalken, dan heb ik nu tenminste een geldige reden!