Dagboek uit een kamp

[p. 51]

31 juli 's morgens.

Er is hier geen publiek, wel veel mensen, en onder hen maar enkelen, met wie je in normale tijden contact zou hebben. De verhouding tussen de W.'tjes en hun mama is een merkwaardige familieneurose. Mevrouw W. haatte haar moeder - die hier gestorven is - maar ‘plakte’ altijd aan haar. Misschien is dit de reden dat ze, gelijk een rechtvaardige straf des hemels, van haar dochters haat verwacht. Zelfbeklag, heftig reageren zonder op de omstanders te letten, op de onschuldigste opmerking, het dadelijk een slecht motief veronderstellen voor een vriendelijkheid (‘je moet zeker wat van me hebben’) maken gaandeweg de hele familie onmogelijk, of zouden dat doen als er hier een ‘publiek’ was. Midden in het gedrang leef je op een onbewoond eiland.

Ik heb een schrijfdrang zonder iets te zeggen te hebben. Fehlleistungen, als het voor den dag halen van dit cahier, terwijl ik het net heb opgeborgen en nu een boek wil pakken, wijzen op iets wat zich, tegen een oppermachtige weerstand in, wil uiten. Had ik de tijd, dan zou ik me toeleggen op eenvoudige kinderrijmpjes, op klank en ritme alleen, zonder op inhoud voorlopig te letten. Ik geloof dat ik van het klaverblaadje nu af moet blijven. Merkwaardig hoe de verbeteringen me invielen als zuiver technische dingen, maar hoe ik kort daarna heel levendig de hele Jenny-kwestie voor de geest had. De conclusie was: laat me eigenlijk nu maar doodgaan. Daarop kwamen natuurlijk tegenwerpingen uit andere sferen; maar als ik alleen in de herinnering aan die ongelofelijk trieste geschiedenis leefde, zou ik suïcide plegen.

Avond.

De zon gaat weer prachtig onder, de als steeds laag hangende wolken geven prachtige purperen effecten. Heel sterk is weer de suggestie dat de zee hier vlak achter is, door een smal strookje dennenbos van ons gescheiden. In werkelijkheid ligt Hannover niet dicht bij zee, maar niet ver ook van Oost- én

[p. 52]

Noordzee af. Vandaag las ik een kaftloze bloemlezing van Hollandse dichters.

Zelfs met homines averses a musis als Greshoff en Du Perron heb ik niets gemeen. Hoewel ik begrijp dat anderen die mening niet delen, houd ik veel van Henriëtte, de Dichteres, zoals ze in kringen van socialistische schoolmeesters genoemd wordt. Zowel de dichteres als de bewuste kringen hebben veel appreciabels.

(Ik meende, in het belang van de eerlijkheid, de passage waarover ik me 't meest schaam, het minst te mogen onderdrukken. Hier volgt zij.)

Als ik niet, zoals 't betaamt, twijfelen zou aan de muzische waarde van mijn eigen werk (ook het toekomstige) zou ik menen een nieuw artistiek genre te beoefenen. Ik mis rijkdom van beelden, de associaties komen uit één sfeer, de verzen van mijn ‘collegae’ zeggen mij niets (A. Roland Holst), ergeren mij (Hoornik), vervullen me met stomme verwondering maar maken de indruk natuur en geen kunst te zijn, onpersoonlijk (Guido Gezelle, maar 't kan daaraan liggen, dat ik in het Vlaams geen nuances hoor) - of bevatten een enkele regel, die ik begrijp en die me ontroert: ‘Hier lagen altijd mijn schatten maar ik zag ze niet’ (Vic). Ik sta er dus geheel naast, maar maak iets dat a) precies weergeeft een vrij gecompliceerd stel stemmingsbronnen en b) mijzelf ontroert, ook esthetisch. Is het misschien zó, dat de muziek, waarop ik me het vers gezongen denk - niet de zogenaamde versmuziek, maar het lied, dat ervan gemaakt kan worden, zoals Schumann het deed bij verzen van Heine en dat ik bij m'n eigen verzen hóór - mij misleidt, en rijker lijkt naarmate het vers armer is? Dan zou ik mezelf lelijk tuk hebben!

(Dat was dan ook het geval. Inmiddels hielp het superieure gevoel met kunst bezig te zijn waar alle anderen steeds aan niets anders dan eten dachten, mij aan een soort evenwicht in de chaos.)

Misschien ook zijn mijn verzen typisch voor de bewustzijns-

[p. 53]

vernauwing en de affectverdringing van hier, hoewel daartegen pleit dat wát ik voel voor andermans verzen van de deportatie dateert, 'k Heb een zodanige honger naar kunst, dat ik ook de poëzie lust, die ik vroeger liet staan.

Vannacht slaap ik nog in 't ziekenhuis, moet echter weg zijn voor de Sanitäter om 10 uur z'n inspectie houdt. 10 dagen licht werk in het kamp zijn me officieus toegestaan: komt er een razzia intussen, dan ben ik nog vrij veilig. Maar ik ga me, voor ze om zijn, bij Rau melden.