Dagboek uit een kamp

Woensdag.

Onmogelijk te beschrijven hoe ik me voel. Ik heb vakantie, maar vakantie bestaat er niet hier, dus voel ik me schuldig. Ik mag me niet aan vakantiestemming overgeven, omdat ik niet weet hoe lang het nog duurt. De zon schijnt, maar ik durf er niet in te gaan liggen, omdat ik, precair als mijn toestand is, niet op wil vallen. Ik ben gezond, maar moet me als een zieke gedragen. De behoefte aan rust was na drie dagen vrij van dienst ruimschoots voldaan: hier verslap ik. En daarbij komt en is het ergste, dat ellendige mooie weer, dat me zo levendig aan andere zomers herinnert. Men houdt mij hier wederrechtelijk vast! Men behandelt mij onrechtvaardig! Waar kan ik de jaren terughalen die me dit kost, de beste jaren om iets te leren? En dat alles zonder dat er iemand nut van heeft... Straks, als ik rekenschap zou kunnen vragen, bestaat de ss niet meer, vriendelijke officials halen beleefd de schouders op. (Dat staat zo in romans, in werkelijkheid is het onbeleefd, de schouders op te halen.)

Eindelijk, na 5 jaar oorlog en 3 jaar vervolging, ben ik zo ver als de lezer mij steeds zou veronderstellen: woedend. Tot voor

[p. 38]

kort was ik eigenlijk alleen maar bang. Ik zou het nog zijn, als ik niet inzag dat ze verloren zijn, en dat alles voor niets is geweest! Die stomme boerenkinkels, die zo nodig de politicus moesten uithangen! Misschien blijf ik de eerste drie jaar na de oorlog wel hier, om althans iets zinvols ervan te maken.

De man die in de barak onder mij lag, is dood. Het was een klier. In mijn bed ligt nu die jongen, die destijds aanleiding was voor het incident in Schoenen ii (hij kon ergens anders z'n heilige boeken niet lezen). Toch moet hij er maar uit. Het eten van vanmiddag aan mensen te geven, die 12 uur moeten werken, is erger dan moord, het is hoon. Toch heb ik geen zin in wraak, het is een ander soort woede: ik zou ze van hun ongelijk willen overtuigen. Zo naïef zijn mijn affecten. - Eigenlijk ben ik een slecht dagboekschrijver, doordat het consciëntieuze mij ontbreekt, dat iemand alle details zorgvuldig op doet tekenen, die in één richting wijzen, zodat de lezer de spanning groeien ziet, die zich in bepaalde gebeurtenissen dan ontlaadt. Bij mij daarentegen schijnen de gebeurtenissen zomaar uit de lucht te vallen, omdat ik in de voorgaande dagen wel details gaf, maar niet de kenmerkende. Ik wou dat het Hollands, net als het Duits, woorden had als ‘zorgvoud’, ‘welluid’ et cetera.

Het eten mag niet uit dédain worden overgeslagen: als er details zijn, die hier in gebeurtenissen kunnen uitmonden, dan zijn het die welke met het eten verband houden. Zo dit: ‘'s Avonds at ik weer zeer veel.’ Het houdt namelijk in dat we gaandeweg drie rantsoenen brood achter zijn, dat we niets meer te ruilen hebben, en dat ik hier door het nietsdoen niet ten volle van de eiwitten geprofiteerd heb. Zou er nu een catastrofe komen, een paar dagen na mijn ontslag hieruit, dan is die catastrofe logisch voorbereid.

The Picture of Dorian Gray is een heel goed boek, zoiets zou ik vroeger geschreven willen hebben - nu niet meer. Die para-

[p. 39]

doxen zijn een eenvoudige truc. ‘Het typische aan eten is juist, dat je er zo'n honger van krijgt’ - ‘Je wilt toch niet zeggen, dat men honger niet bestrijden moet? Besef toch, dat het enige wat we daartegen doen kunnen, eten is’ - ‘De grootste hongerlijders, die ik gekend heb, waren de wildste eters tevens’ - ‘Maar ik vind de honger zo lelijk...’ ‘Bravo jongeman, dit is een schitterende esthetische fundering van het eten.’ Daarentegen is de rest zeer ‘filmisch’. Ik heb het boek niet als boek gelezen - afgezien van enkele, niet eens alle paradoxen die wel heel erg van papier waren - maar als film gezien.

Hij mag dan poseren voor mooie slechterik, Individualisme en socialisme is het liefste boek dat ik ken. De man had een jeugdvriend van Mams kunnen wezen. Ik doe mee aan de mode de schrijver te zoeken achter zijn werk, hoewel het eigenlijk met mijn aard strijdt. (Hierin veel snobistisch ge-o.h. gesuppr.)

Zou een schrijver als V. iets hebben aan deze aantekeningen, als ikzelf er niets meer aan hebben mocht? Als het waar is dat er een blanco certificaat is aangekomen voor een paar duizend joden, en als werkelijk het kamp in een paar grote transporten leeg gaat, dan zie ik wel kans mijn werk mee te smokkelen.