|
| |
| |
| |
Zesde brok.
Een amerikaensche Zondag.
Sex diebus operaberis, die septimo cessabis arare et metere. ‘Ses dage sult gby arbeyden, maer op den sevenden dag sult ghy rusten,’ zegt het heilig Schrift, en er is geen land in de wereld, waer dit gebod getrouwer nagekomen wordt, dan in de Vereenigde-Staten. Zoo haest de eerste slag van het uer van middernacht des zaturdags weêrgalmt, houdt alle arbeid, alle vermaek op: de smid die, aen een haestig werk bezig, in zyne werkplaets nog zoo laet staet te smeden, laet zyn' hamer niet op het yzer bonzen, maer legt hem stil ter zyde en begeeft zich ter rust; de vertooningen houden op; de kramers, die aen den ingang der schouwburgen hunne eetwaren en snoeperyen te koop venten, doen hunne kramen toe, en zelfs het meisje, dat met gezoden turksch koren leurt, en ‘hot corn, hot corn!’ roept, blyft in het midden van haer geroep steken. Dit bevonden wy, toen wy ons van het schouwburg naer huis begaven.
| |
| |
Den anderen morgen, kwam monsieur Truchelut by het ontbyt niet aen de tafel; hy was onpasselyk, zoodat wy zyn aengenaem gezelschap moesten derven. Het ontbyt, even als het middag- en avondmael, bestond uit allerhande vleesch en gebak; het verschilde van het middagmael alleenlyk, omdat degenen die liefhebbers waren van koffy, een koppeken van dien drank konden bekomen.
Dit onophoudelyk vleesch-eten der Amerikanen, verwekt eene byzondere verbaesdheid onder de Iersche uitwanderaers, die gewoonlyk door de overmaet van ellende uit hun land verdreven werden. Eens verzocht een van die lieden Mr Johnson, een' brief voor hem aen zyne ouders te willen schryven, en onder andere dingen die hy er wilde in melden, was, dat hy alle weken drymael vleesch at. - Maer, Patrik, zei de Amerikaen, gy eet wel drymael daegs vleesch. - Ik weet wel, antwoordde de Ier; zet toch maer dry keeren per week, dat zullen ze nog moeijelyk genoeg gelooven.
Nadat ik, in de kerk der H. Maria, mis gehoord had, kwam ik terug naer huis en ging den Franschman bezoeken. Zyn neus was deerlyk opgezwollen en zyn hoofd deed hem, och arme! zoo zeer. Onze waerd had Dr. Physick laten roepen; maer deze geneesheer had zoo veel te doen, dat men hem niet zeer spoedig konde verwachten. Ondertusschen werd de neus van Monsieur met
| |
| |
azyn en water gedopt en nat gehouden, terwyl het vergramd manneken hevig uitvoer tegen Amerikanen, amerikaensche papegaeijen, amerikaensche tooneelen, amerikaenschen rum en zelfs legen amerikaensche doctors; maer hy had verstand genoeg om al die aerdigheden in het fransch te zeggen, zoodat er zich niemand kon in stooren.
Ik wenschte hem goede beterschap en ging naer beneden, waer ik eenigen tyd stond te denken, hoe ik dien langwyligen dag zoude doorbrengen. Boeken had ik niet by my, de stad kende ik niet, en de persoonen voor welke ik brieven had, kon ik welvoegelykheidshalve niet op een' zondag gaen bezoeken. Mr Johnson kwam my uit myne verlegenheid redden. Hy stelde my namelyk voor, meê naer zyne kerk te gaen. Ik verlangde te weten wat dit voor eene kerk was, en vernam dat hy aen de sekte der Unitariers toehoorde. Daer ik niet veel van die sekte wist, ten zy dat hare leer gedeeltelyk met de leer van Arius overeenkoomt, zoo ging ik uit nieuwsgierigheid mede. Onderwege zegde Mr Johnson, dat hy bly was over den keus van den geneesheer, dien men voor monsieur Truchelut had laten halen. Daer ik wenschte te weten, waerom hem dit verheugde, zegde hy my:
- Dr Physick is een ware Griek van eenen vent, en is tevens een der geschiktste artsen dezer stad. Zyne luim, lie somtyds wat stuersch voorkomt, verlaet hem nooit
| |
| |
en brengt soms zyne ziekste patienten tot lagchen. Hy is dikwyls wat driftig, vooral wanneer men hem voor eene onbeduidende onpasselykheid laet roepen. Ik zoude niet staen zien, als hy onzen Monsieur eene scherpe hekeling gaf. Eens werd hy by eenen heer ontboden, die den eetlust had verloren. De doctor voelde hem den pols, liet hem de tong uitsteken en zegde:
- Rydt met den postwagen naer Lancaster. - Ja maer, zei de zieke, wat moet ik in Lancaster gaen doen? - Rydt naer Lancaster, zeg ik u. - Wel, ik zal naer Lancaster ryden; maer als ik er ben, wat dan gedaen? - Ik zeg dat ge zult naer Lancaster ryden, - zegde de doctor, nam zynen hoed en ging weg zonder eenig ander bescheed te willen geven. Ge moet weten, dat de weg naer Lancaster nog veel erger en ongelyker is, dan degene waer gy reeds een staeltje hebt van gehad. De zieke reed naer Lancaster, en kwam half gerabraekt terug. Onze doctor ging hem bezoeken, vroeg hem hoe het met hem was, voelde zynen pols, liet hem zyne tong uitsteken, zegde dat hy moest terug naer Lancaster ryden, en vertrok. Zoo liet hy hem vier of vyf keeren weg en weêr ryden, en wanneer de vent daertegen begon te preutelen, zei hem de doctor: ‘Als ge myne recepten niet wilt volgen, dan hebt gy my ook niet meer vannoode.’ De zieke gehoorzaemde, en op korten tyd was hy van zyne dyspepsie genezen.
| |
| |
- Heeft hy hem ook niet geraden zoo haestig niet te eten als zyne landgenoten? - vroeg ik
- Ik zie, - zei Mr Johnson al lagchende, - dat ons spoedig eten u op de maeg ligt.
- Toch niet, - antwoordde ik, - het is op uwe maeg, dat het wat zwaer moet wegen.
- Wel, dat zal ik niet betwisten, - hernam Mr Johnson; - maer om op den doctor terug te komen, een zeer godvruchtige, styve, door den neus sprekende Prestyteriaen vroeg hem eens, of de neus niet, van in der eeuwigheid af gepredestineerd was om te snuiven? - By lange niet! antwoordde de doctor; want hadde de Heer eene snuifdoos van uwen neus willen maken, dan zou hy de opening van boven gemaekt hebben. - En hy keerde driftig zynen rug naer den snuiver toe en ging weg. - Eene sukkel van eene vrouw had hooren zeggen, dat hoe meer vleesch iemand at, hoe ligter hy woog, en ze wilde van den doctor weten of dat waer zy. - Hoe zwaer weegt gy wel? vroeg deze. - Honderd en dertig pond, was het antwoord. - Wel zegde de doctor, als ge honderd en dertig pond vleesch eet, dan zult ge niet met al meer wegen. -
Ik lachte hartelyk over de anecdoten die my Mr Johnson vertelde; maer deze heer deed my opmerken hoe onbetamelyk het was, op een' zondag luidkeels in het midden der straet te lagchen. Doch nu waren wy aen de unitariaensche kerk gekomen en traden binnen.
| |
| |
De preekstoel, gelyk in alle protestantsche tempels, stond waer by ons de outer staet, en de toehoorders zaten in eene soort van bakken, met hun gezigt naer den minister gewend. By de engelsche en amerikaensche hervormden heet de predikant een minister. De dienst was even begonnen, en na een zeer kort gebed, ving de officiant zyne redevoering aen. De man sprak gemakkelyk, de woorden vloeiden rykelyk uit zyne lippen, zyn voorkomen was innemend, hy konde zelfs als welsprekend doorgaen; maer hetgene hy zegde, verwekte eene groote verbaesdheid in myn gemoed. Ik had niet gedacht, dat de geest der menschen het zoo verre hadde durven dryven, en toch nog wanen, dat zy Christenen en godsdienstig bleven. Hy verwierp de dingen, waeraen andere gezindheden prys hechten; geene sakramenten herkende hy; de Dryvuldigheid werd door hem geloochend, en niet alleen betwistte hy de godheid van Christus, maer zelfs beweerde hy, dat de Zaligmaker niet anders de zoon des Almogenden is, dan gelyk alle andere menschen, die soms in het heilige Schrift kinderen Gods genoemd worden. Hy hield staende, dat deze meening gegrond was op het nieuwe Testament, en dat de plaetsen die deze leer schynen te bestryden, door de copisten slecht overgeschreven, door de vertalers mis begrepen, of wel door de moniken der middel-eeuwen ingelascht werden. Dit was omtrent het onderwerp der redevoering, die ik bywoonde.
| |
| |
By ooze tehuiskomst, vouden wy monsieur Truchelut op en bezig met thee te drinken. Dr Physick was nog niet by hem geweest; maer juist als wy gezeten waren, hield een rytuig voor het huis stil, er werd aen de voordeur geklopt en dadelyk daerna trad de doctor binnen. Op dit zelfde oogenblik riep de spotvogel, die in eene kooi boven het hoofd van monsieur hing: ‘kwiek, kwiek, kwiek.’ De doctor, diens zenuwgestel zeer prikkelbaer was, griezelde van het hoofd tot de voeten, en zich tot den neger, die hem binnen gelaten had, wendende:
- Gy vervloekt ethiopisch hondenkind, - zegde hy, - ge zyt gelukkig, dat ge myn knecht niet zyt, of ik zou u zooveel schoppen onder uwen sacrum geven, dat uw coccyx zou losstaen en uwe wervelbeenen al erger zouden ratelen dan de kastanjetten van eene spaensche doncella, die den fandango danst.
- O doctor, - zegde de neger op een' onbeschaemden toon, - ik de knecht van niemand, ik vry man, ik de help in het huis, maer niet knecht; vry neger niet knecht!
- Wel, - zei de doctor, - als gy help zyt, gy luije schurk; waerom helpt gy de deur niet, die roept om gesmeerd te worden?
- De deur, docktor? - vroeg de neger half lagchende.
- Ja, gy inkflesch, hoort ge niet hoe zy op hare duimen krast? -
| |
| |
Hier schoot de zwarte in een' zoo smakelyken lach uit, dat er de kamer van weêrgalmde; hy hield zyne zyden vast en kon niet uitscheiden met lagchen, tot dat hy eindelyk uitgeput op den vloer neder viel. Ofschoon wy niet wisten, wat aenleiding gaf tot deze vrolykheid van den neger, konden wy ons echter niet weêrhouden van er deel in te nemen, en niettegenstaende de heiligheid van den zondag, lachten wy hartelyk mede. Toen de vrye man, die geen knecht was, een weinig tot bedaren was gekomen, poogde hy te spreken; maer hy was zoodanig buiten adem, dat men hem niet hoorde. Hy wees gedurig naer de plaets waer monsieur Truchelut zat apengezigten te trekken.
- Wat, - zei de doctor, - is het de patient die moet gesmeerd worden? -
Er werd op nieuw gelagchen en het gezigt van Monsieur geraekte al meer en meer uit de plooi. De doctor trad tot hem toe, en hem by de hand vattende om zynen pok te voelen:
- Wat scheelt er aen, mynheer? - vroeg hy.
- Het is de vog, - zei de Franschman.
- De vog! - riep de doctor uit; - dat is eene ziekte, die ik niet ken. Zeg my eens, waer gevoelt gy pyn?
- De vog hy is niet de zik, - antwoorde monsieur Truchelut; - het is de vog hy fluit.
| |
| |
- Het is de vog by fluit! - zei de doctor den Franschman naämende; - is de man niet wel wys?
- Hy meent, - viel Mr Johnson hem in de rede, - dat het de vogel is die fluit, en niet de deur die schart.
- Ach zoo! - hernam de doctor; - wel, inkpot, dan moet ge de smeering aen den vogel geven, in plaets van aen de deur, hebt ge het gehoord? Maer laet ons eens zien wat onzen zieken deert. Komt eens van achter uwe favoriën te voorschyn, en [leg my eens uit wat gy hebt. Ge zyt uit Frankryk, voor zooveel ik aen uw rabraken van het engelsch kan hooren?
- Ja, mynheer, - antwoordde Monsieur, terwyl hy met statigheid zyn hoofd in de hoogte stak en zyne hand op zyn hart legde, - je suis Frrrrançais.
- Ah! Frangsé, is het, - zei de doctor zonder te lagchen, - grang nasjong, la gloire, niet waer? ingvingcible, pioupel de braves niet waer? Wel, ik maek u myn compliment; maer laet my uwe tong eens zien.
- Het isse nit de tongue, - zegde het manneken, - het isse de neuze.
- En ik zeg, dat het de tong is, die ik moet zien, - riep de doctor ongeduldig uit; - of denkt ge misschien dat ik aen uwen neus kan zien wat voor eene ziekte gy hebt?
- Mais, mon cher docteur, het isse de neuze de papegaei....
| |
| |
- De neus de papegaei? de tong de papegaei, ja, - viel hem de doctor in de rede, - en zoo eenen papegaei als die tong is, ben ik in myn geheele leven niet tegengekomen. Wilt gy ze uitsteken en stil houden of niet? -
Monsieur Truchelut bezag den geneesheer met een zeer bedrukt wezen, maer hy gehoorzaemde. Als de doctor de tong gezien had, zegde hy, het hoofd schuddende:
- Ik dacht dat de tong van een' Franschman altyd half afgesleten was, ten gevolge van het eeuwig babbelen; maer deze is nog geheel. Monsieur, ik zou wel eens willen weten waerom gy my hebt laten roepen; want ge zyt niet zieker, dan die zwarte kroeskop, die ginder staet te grinniken. -
Met deze worden nam de doctor zynen hoed, ging de deur uit en liet monsieur Truchelut aen zyn ysselyk lot en aen zynen geplaesterden neus over: de driftige arts had niet geweerdigd de wond te bezien; want de uitwendige kwetsingen gaen den heelmeester en niet den geneesheer aen. Gelukkig voor het manneken, de wond was niet erg, en hadde hy dags te voren niet wat te veel bescheed gedaen met wyn en punch, zoo ware er van de handgift, of liever van de bek- of neusgift, van den papegaei nauwelyks een teeken overgebleven.
Nu stelde Mr Johnson voor, dat ik met hem zoude mede gaen, om eene herdooping te zien. De Anabaptisten
| |
| |
maken eene talryke gezindheid uit in de Vereenigde-Staten. Zy verwerpen het doopsel der kinderen, en meenen dat volwassen menschen alleen geschikt zyn om dit sakrament te ontvangen; wie in zyne kinderjaren gedoopt werd, moet, volgens hun, op nieuw gedoopt worden, zoohaest hy den vereischten ouderdom bereikt heeft.
Wy begaven ons tot de plaets waer deze plegtigheid moest gebeuren. Het was een ondiep oord in de rivier. De doopsgezinde minister was reeds daer met eene talryke vergadering van aenhangers der leer die hy preekte. Er werden lofzangen gezongen, de predikant deed eene aenspraek, waerna hy, verzeld van eenige zyner kudde, gekleed gelyk zy waren, tot aen de borst in de rivier trad, ze daer een voor een by het hoofd vatte en onder het water dompelde. Want zy beschouwen het doopsel ook als ongeldig, wanneer hetzelve niet geschied door indompeling in een' loopenden stroom.
Na het middagmael, welk met de zelfde overhaesting genomen werd als den dag te voren, ofschoon het nu zondag was, verzocht ik Mr Johnson, meé te willen gaen naer eene meeting of byeenkomst van Quakers. Deze gezindheid verwekte byzonder myne nieuwsgierigheid, omdat de staet van Pennsylvania door dezelve gesticht werd en zelfs den naem draegt van Willem Penn, eenen der yverigste verspreiders der leer van George Fox.
|
|
Auteursrecht onbekend