|
| |
| |
| |
Eene Christelicke * Vyt-spraecke Van de Ghenadighe Verlossinghe der Stede Leyden;
GHemerckt, O Leydtsche Ieught, dat wij gheboren zijn
Om Loven Godes Naem en * soecken God's aenschijn,
Soo moeten wij altijdt Gods Goetheyt groot verclaeren;
Voor al als ons de Heer Verlost heeft uyt beswaeren:
Want [Siet !] dat is den loon die God van ons begheert.
Die d'Helper niet en Danckt en is gheen Hulpe weert:
Soo wie ondanckbaer is voor sijnen God Weldaedigh,
Dien mensch [maght een mensch zijn] maect den Heer ongenaedigh.
Om vlieden dan den naem van een ondanckbaer kint,
Hebb' ick mij selfs verstout, den God van mij * bemint
Met een' Vyt-spraecke reyn voor yder te vereeren,
Om dat hij het Belegh van Leyden dede keeren.
Mijn * Jeughet mij verschrickt en breeckt den wille goedt !
Want men de leer veracht die commet van * Jongh bloedt:
Daer bij voeght sich den tijdt vervult met boose lieden,
Die dien verachten meest die God meest Eer wilt bieden:
Doch uwe * Witte borst end' uwen goeden wil
(Die mij wel zijn bekent) verdrijven dit verschil,
En maecken mij ghewis dat ghij niet sult versmaeden:
Den wille voor de daedt men neemt in groote daeden.
Om dat met meerder vrucht God's Lof te brenghen bij,
Mijn Vyt-spraeck wordt Ghedeylt van ons in * Deylen drij:
Eerst sal ick het Belegh, Daer naer God's Hulp, voort bringhen;
Ten Derden, hoe God's Lof men voor die daedt moet Singhen.
O God, zij du het Licht van dijnen Prijser Jongh !
Sij du O Heer, mijn Cracht, Sij du O Heer mijn Tongh,
Of anders ick en can (neen, ick en can !) niet spreken
Dat niet vol sonden zij en heel vol van ghebreken !
Wat soud een kindt doch doen als het derft dijnen Strael ?
Niet; het en zij misschien voort brenghen * lichte tael.
Nu dan, mijns * Zieles Son, com in dijns Loves Singher:
Zij door een eerden vat selfs dijnes Lofs voort bringher !
* Verlichte oock het hert van de toehoorders al:
Want die niet is Verlicht hij hoort wel het gheschal;
Maer sijne Ziel (O Wee !) onsmaeckigh dijn Spijs vindet:
De * Leer is sonder Cracht als de mensch is verblindet.
| |
| |
Daer is een moedigh Volck, dat met cracht en ghewelt
Sich selven waer het can in Heerschappie stelt,
Om uyt die Heerschappi te brouwen wreede daeden,
En met die daeden wreet den bloedt dorst te versaeden;
Het welck de * Spaengiaerts zijn, als elck bekennen moet:
Want de wolf niet bedrijft t'geen dat de Spaengiaert doet.
Waer af ick niet en hoef seer groot bewijs te gheven:
Men vindt haer daeden wreedt schier over al beschreven.
De * Indianen ick behoef te vraeghen niet,
Noch die van * Portugal, wie haer braght in verdriet ?
Want (siet !) in Nederland ick soo veel stof can vinden,
Dat ick het minste deel niet wel en can ontbinden.
Wat sal ick segghen * eerst ? Hoe sij met schattingh groot
Belasten Nederlandt ? Al * cleyn is noch dien noot !
Sal ick beschrijven hier, hoe sij de Heerschappijen
De Eyghenaers van't Landt ontruckten door benijen ?
Al cleyn is noch dien noodt ? wat sal ick segghen dan ?
Hoe haer handt heeft vermoordt soo menigh wijf en man ?
Hoe sij de kinders jongh uyt s'moeders lichaem sneden ?
Neen, dat en is't noch niet; wij moeten voorder treden:
De Maeghden naemen zij daer het de moeder sagh,
En hebben die * onteert bij schoonen claeren dagh !
De man en cost sijn wijf niet sluyten voor die swijnen:
Dat is meer dan een doodt, en meer dan duysent pijnen !
Nochtans is't niet * ghenoegh voor haer te schatten seer;
Te Moorden man en wijf; te nemen Maeghden eer:
Neen, neen, sij willen voort, om't * hooghste liedt te singhen:
Sij willen het ghemoedt met * d'Inquisiti dwinghen !
O wreetheydt over groot, de Turcken onbekent,
Hoe ? is het niet ghenoegh dat t'lichaem zij gheschent;
Moet men des menschen Ziel noch soecken te * vercrachten,
Moet men noch doen gheweldt op sinnen en ghedachten ?
O Leydtsche Ieughet weerdt, de * Sonden trappen zijn:
Men climt soo langhe op tot dat men comt in pijn.
Het schijnt dat God de Heer heeft in het quaedt behaeghen,
Om dat hij sonden grof verdraeghet vele daeghen:
Dan (siet !) God * rekent op: als den * Kerfstok is vol,
Dan sendt hij sijne straf op't volck door sonde dol.
Siet ! het verdroot den Heer dat sond soo was verheven;
Daerom heeft sijnen staf den Spaengiaert nee'r ghedreven.
God ghaf de Vorsten licht om sien het groot ghewelt:
| |
| |
Dus hebben sij de handt eens aen het sweert ghestelt,
Om proeven of haer sweerdt was van den roest gheeten.
Men terght den mensch soo langh tot dat men wordt ghesmeten.
Siet ! de Nassouschen Vorst, de Prince, was verstoort
Om dat Lijf ende Ziel soo deerlick wierdt vermoort:
Hij en heeft niet ghedraelt: t'volck was tot hem gheneghen.
Die des * volcks herten heeft die crijghet seer veel zeghen.
De Heer ghaf hem voorspoedt: veel Steden creegh hij in,
Waer onder Leyden was. (daer ick dit om beghin)
* Duc d'Alve quam in't Landt, die was soo seer moordaedigh
Dat hij moest gaen naer huys: want sijn volck was hij schaedigh.
De * groote Commandeur voor vele Steden lagh,
Daer hij de Borghers cloeck meer dan't hem luste sagh:
Waer Haerlem meest ghaf vier heeft hij seer wel beseven,
En teghen sijn Beloft moetwil met haer bedreven.
De * Graeve van Bossu bewees te Rotterdam
Dat de wolf meest verslin't als hij ghelijckt een Lam.
Men quam voor Leyden eens, doch Maestricht riep om baeten:
Den tijdt was noch niet daer; de stadt moest men verlaeten
Doch als de vyandt deynst men niet ghelooven moet:
Want grooter is den sprongh die hij naer't * deynsen doet.
Als men schreef * twintigh ses van Mey [in vreught niet diere]
Int Jaer duyst, Hondert vijf, en t'seventigh met viere,
* Balteus onverwacht met groote Heyrcracht quam,
En heeft schier om de stadt gheworpen eenen dam.
Het en gaet mij niet aen de Schansen te beschrijven
Die men ghemaecket heeft: Dus wil ickt laeten blijven.
Voor mij is het ghenoegh, dat soo sterck was t'Belegh
Dat qualick eenen hondt quam sonder vreese wegh;
Dat men met * Duyven moest de brieven oversenden.
Daer gheene uyt vlucht is daer siet men veel ellenden.
Siet ! in de Leydtsche stadt Crijghsmannen waer en niet:
Daer was seer weynigh spijs: dus was groot het verdriet.
Der Goude socht de stadt met spijse te besorghen;
Doch het was te vergeefs: * cracht quam den wil verworghen
Den * Hongher, een scherp sweerdt, seer vinnigh riep om broodt:
Het broodt gheweghen wierdt, om * lenghen wat den doodt.
Elck creegh een half pondt s'daeghe: dat duerde slechs twee maenden.
Mout coecken quaemen voort, daer vele noch om traenden.
Sij droncken * waeter meest, t'welck gheene sterckt' en geeft:
Want het schier niet dan nat in sich ontfanghen heeft.
Dan wat verslijt ick tijdt met dese cleyne dinghen ?
Hoort grooter * commer noch die den noodt quam voortbringhen.
| |
| |
Het was seer droef, om sien hoe door den hongher groot
Een yder was ontstelt: Het * leven haer verdroot.
Wat naemen sij niet in om haere maegh te stillen ?
Als verckens sochten sij in de asch putten schillen.
De peerden, ratten vuyl, de muysen, honden niet,
Die waeren doen * wildtbraedt: Daer wierdt niet op gelet.
De rijcke saeghen doen dat men bij * geldt niet levet,
Soo Godde spijse niet door sijn Ghenaede ghevet.
Och om een stucxsken broodts, dat half beschimmelt was,
Sij booden seer veel gelds: doch geldt was op dat pas
Niet, niet, voor God gheacht; maer slechs voor een ghewichte:
Spijs was den besten loon daer yder list om dichte.
Siet, de * Jongh vrouwen reyn in sijd' en in damast
Die liepen langhs de straet, om weeren honghers last:
Daer was gheen weerde meer: die broodt hadd' die was heere:
Den hongher is een sweerdt dat den mensch wondet seere.
Maer noch was't niet * ghenoegh: Siet ! de * Pest quam daer bij.
Den * hongher en de Pest die maeckten't al onblij:
Of daer schoon yemant was die spijse hadd' verborghen,
Siet ! De Pest quam sijn hert door quaeden damp verworghen.
De Locht die was besmet door dooden onghedeckt.
Het lichaem was besmet door spijs vuyl en bevleckt:
Soo quam de Peste dan uyt locht en vochtigheden
(Die men * Humores naemt) seer vinnigh voort ghetreden.
Nu, hoe de Peste brandt het herte totter doodt,
Dat is ghenoegh bekent. Siet ! hoe swaer was den noodt;
Daer nau * Triakel was, * wondt helpsels, noch * Citroenen,
Daer comt de Peste voort, die niet was om versoenen.
Noch moest men gaen ter wacht, en op de vesten gaen;
Hoe wel dat nieu was cost wel op de beenen staen.
De mannen wisten niet, noch oock de vrouwen mede,
Of sij malcandren noch wel souden sien met vrede.
De man quam dickwils t'huys ? * Wel ! Waer magh zijn mijn wijf ?
Siet ! sij lagh met haer kindt door fellen hongher stijf,
De kinders hiesschen broodt: O Wee, de aerme schaepen.
Die en bevroedden niet dat door de Spaensche waepen
De stadt omcinghelt was: Sij storven metter spoedt.
Den hongher valt elck swaer: doch voor al het jongh bloedt:
Want de * Jeught wassen moet, dus sij meer spijs behoevet.
Doch die meest spijs behoeft door hongher meest bedroevet.
Dan hier volght al noch meer: een quael gaet niet alleyn:
D'een quael aen d'ander hanght als schaeckels in't ghemeyn:
De * Glippers, menschen valsch die't Vaderlandt versaeckten,
| |
| |
Met schrijven vol bedrogh dick seer veel oproers maeckten,
Ghelijck sij nu ter tijdt met haeren Vrede doen,
Als of de snoode Wolf de schaepen sou behoe'n.
T'was wonder wat sij doen aen Leyden listigh schreven,
Om haer soet Vaederlandt des doodes * wondt te gheven.
* Jae (seyden sij) ghedenckt; Dat onsen Heer is goedt:
Dat hij dorst naer den Vre, maer niet naer menschen bloedt:
Wilt doch ghenaedigh zijn: spaert u wijfs, spaert u kind'ren,
* Perdoen is al ghereedt: Siet ! niemant sal u hind'ren !
De Leydtsche schreven haer: Het * fluytken gaet seer soet
Dat voghels onbewist in het net commen doet:
Men moet ghelooven niet als * valsche wichters vleyen.
Men moet ghelooven niet als * Crocodili schreyen:
Want ( siet !) dan dorsten sij seer naer des menschen bloedt:
De * slangh in't groene gras schuylt met haer muyl verwoedt.
* Ah ! gheen sweerdt is soo scherp als eene * tongh vol listen !
Geen wond meer smerte doet dan't * smeecken der Papisten.
Nochtans, Den * tweedracht rees: d'een wou Vre; d'ander niet:
De * Heeren van de stadt, die hadden't al bedreven !
* Wat, Jae ! Ras maeckt ons vred', of men neemt u het leven !
De vrouwen riepen, Neen ! Och man van vred' u wacht !
Neemt spieghel hoe men heeft in * Mech'len t'volck vercracht:
Siet hoe't met * Haerlem gingh: Neemt * Sutphen ende * Naerden
Tot een waerschouwingh goedt, die door den Vre beswaerden !
De Heeren wisten oock te gheven goedt bescheydt,
Ghetuygh dien * Heerscher goedt die schier dus heeft gheseydt:
Siedt ! ick hebb' eenen * eedt eens voor den Prins ghesworen,
Dien sal ick breken niet, al comt ghij hier vol coren.
Wat meynt ghij ? Dat ick nu voor u lie'n ben bevreest ?
* Ah ! dwaes volck, ghij weet niet hoe God sterckt mijnen Gheest !
Wat wilt ghij ? Eten vleysch; als de * Cyclopos bloedigh ?
Tast vrij toe ! Tast vrij toe ! Ick wil het lijden wel:
De doodt sal mij doch zijn een eynde van't ghequel
Dat ick verdraegen moet van * menschen quaedt van Geeste;
Die een * Ghemeynte dient die dient een quaede beeste !
Door dese antwoord cloeck was het verschil ghestilt.
Hoe cloeck is oock de mensch als God hem stercken wilt !
De * vyandt barst hierom: Hij wild't al verslinden:
De mannen met het sweerdt hij soude commen vinden:
De vrouwen souden met vermoordet werden al:
De Maeghden souden zijn haer * wichters vuyl en mal:
| |
| |
Wat ! daer en was geen hulp, om dat sij God niet saeghen !
De * Stadt bestreden was door Honger, Sweerdt, Twist, Plaeghen.
Ick soud hier voeghen bij dat de * Stadt heel was doot:
Dat men de wijnkels rijck bij claeren dagh toesloot;
Dat niet en wierdt vercocht, dan * traenen overvloedigh;
Dat in de gandtsche Stadt niet een mensch was voorspoedigh;
Dat veertien duysent lie'n, die waeren int belegh,
Verdwenen, dat men sagh de dooden op den wegh:
Dan, siet, de * traenen sout mij al te seer vervelen,
Die uyt u ooghskens bruyn, O Leydtsche Maeghden, strelen !
Mij Jammert dat ick sie beweenet u aenschijn:
Dus * dit zij van't Belegh: God's Hulp moet hier nu zijn:
Die sal voor't Tweede deel van mij nu zijn verbreydet.
Met uwe sinnen niet van mijne Vyt-spraeck scheydet.
God uyt den Hemel sagh hoe Leyden was ghestelt:
Den * Trooster sandt hij haer, op dat sij het ghewelt
Noch souden eenen tijdt lijdsaemigh seer verdraeghen.
De Gheest die riedt haer doen voor God den Noodt te claeghen.
Sij quaemen al te saem om God te roepen aen:
Men sagh haer met de handt op haere * borsten slaen:
De * Maeghden waeren seer besorghet voor haer eere:
Sij riepen al te saem aldus tot God den Heere:
O Schepper van de eerdt, du bist rechtveerdigh seer !
Dit is des sondes loon, die op ons comt, O Heer !
* Jae, Heere; het is wel: De sonde wordt gheplaeghet !
Het volck dat straf verdient, verdiende straffe draeghet !
Dan, (sie !) O Heere goedt, Du en hebst niet midaen:
* Spaer (och spaer !) dijne eer: * laet ons te gronde gaen !
Want (siet !) de Spaensche wolf op onse sondt niet mercket:
Het is om dijne Leer dat hij ons soo bepercket.
Sie hoe sijn handen zijn met * kinderbloedt bevleckt:
Sie hoe dat hij naert bloedt van dijne schaepkens leckt:
Sie hoe * dijn Maeghden reyn hij brengen wilt tot schanden:
Sie hoe dijn slaeven, Heer, hij brenghen wilt in banden !
* Wat draelstu ? com doch voort ! t'en is gheen * slaepens tijdt !
Com strijden voor dijn eer, op dat de wolf, verblijdt ?
* Dronck van't onnoosel bloedt dijn eere niet bevlecke,
En met dij groote God Als * Rapsaces seer ghecke!
Hoe ? hebstu niet ghehoort sijn dreyghen vol hooghmoedt ?
* Wat ! die hem spreecken hoor't, die hoor't een mensch * verwoedt !
| |
| |
Bistu dan niet dien God die * Pharaonem smoorde
Bistu dien Camper niet die het boos volck verstoorde ?
* Samarien is het van dij verlosset niet ?
* Betulien quam het niet door dij unt verdriet ?
Wie sloegh * Sinnacherib, die dijne stadt quam quellen ?
Wie dwongh dien * Apostat te kennen dijn versnellen ?
* Cort om, Wie is de gheen die al doet wat hij wilt ?
Bistu, Heer, niet dien Heldt ? wie heeft dij nu ghestilt ?
* Wat, com voort ! toon dijn maght ! Com * dond'ren eens van boven,
Dat dij de * boose vrees, en dij de goede loven !
Daer toe beweghe dij dijn eer, en onsen staet !
Sie daer de * kinders jongh die schreyen om ghenaedt !
Laet dijn ghenaede sien: Dijn recht wij voelen t'samen !
Als du Ghenaedigh bist wordtstu ghepresen ! * Amen.
Den * Hemel was beweeght: God sijnen Soon aensagh,
En Christvs badt voor haer: Hij sprack: Sie ! ick en magh
De Leydtsche claght niet meer verdraghen aen mijn ooren:
Ick hebb' voor haer betaelt; waer toe al dit verstooren ?
Sijn zijn ghenoegh beproeft: Het * goudt schier suyver is:
Ick daele tot haer baet: Ick wil haer maecken fris !
De Vader vandt dat goedt. Dus Christvs quam beneden.
* Soo sterck zijn voor den Heer de suchten en ghebeden !
Den Crijghsraedt wierdt vergaert ? Elck sprack: * wat raedt ? wat raedt ?
De aerme Leydtsche Stadt in groot ghevaere staedt !
Siet ! met een sterck gheweldt can sij niet zijn ontsettet:
De vijandt is te sterck. Sal dan soo zijn verplettet
Die Stadt die haeren eedt bewaeret totter doodt ?
Sal haere trouwe dan haer brenghen nu in noodt ?
* Ah ! dat en is niet recht: D'een deughet dander wecket !
Wee ! wee ! op ijder mensch die met benoude * ghecket !
Siet ! de Nassousche Vorst stondt op door Christi raedt:
(Die sijne Wijsheydt was, zijn sterckt', en Hulp voor quaedt.)
Elck sweegh, en was bereydt Gvillielmi stem te hooren:
Hij hief dus op zijn stem, die vrij was van verstooren:
Als ick, * O vrinden weerdt, wel over denck den standt
Daer Leyden nu in staet mijn herte vierigh brandt:
Ick woude selve wel om haer te helpen loopen:
Och of ick met mijn bloedt die trouwe stadt moght coopen !
Dan (siet !) t'en can niet zijn ! Wat sal ick segghen dan ?
Sal dan vermoordet zijn soo menigh wijf en man ?
Sal hij den * gordel reyn der Maeghden eer ontbinden ?
Sij hebben't niet verdient ! dan noodt de wetten breeckt !
| |
| |
Daer is noch eenen raedt; dat men den dijck door steeckt
Die bij Hildamme is, Om den wolf te verstooren:
Die naer bloedt dorstigh is magh in de Zee versmooren !
* Ick weet wel sonder schae can dat niet zijn ghedaen;
Dan mij comt in den sin * Hippocratis vermaen:
Een sieckt die eenen raedt maer heeft om te ghenesen,
Al is den * raedt wat straf, men moet te vreden wesen.
Soo is dan mijn besluyt; dat den Hildamschen dijck
Stracx deur ghesteken zij: dat elck daer loop ghelijck,
En toone dat hij heeft om helpen stercke handen:
Verdorven landt is bet dan gheen landt voor dees landen.
* Nochtans en wil ick niet [al hebb' ick het ghewelt]
Dat men op mijnen raedt soo seer het herte stelt,
Dat yemant beter swijgh: Elcx herte sij ontloken:
Den besten raedt ons dient. Ick hebbe * uyt ghesproken.
Elck riep: Dien raedt voor waer en comt van vleysch noch bloedt.
Dus moet hij zijn volbraght ! Een yder liep met spoedt:
Siet ! men stack den dijck in: Het waeter quam wel binnen;
Doch teghen windt het was: dus en cost men niet winnen.
En op dat het gheloof bet soude zijn beproeft,
Siet ! de Nassousche Vorst door sieckte was bedroeft.
Daer was noch eenen raedt, Tot God den Heer der heeren
Te bidden dat hij doch de winden wilde keeren.
Siet ! Christvs sprack: O * windt, com mij ras int Noordwest
Dat t'waeter com in't landt ! De windt quam al zijn best:
Nu in't Zuyt westen keer, Om naer de Stadt te drijven !
De * windt ghehoorsaem was: Hij vreesde seer voor kijven !
Het is de pijne weerdt dat men dien God aenbit
Die crachtigh aen het * roer van windt en waeter sit:
Siet ! alle * vleysch is hoy: God is alleyne crachtigh:
Ick ken een Hulpe sterck: dat bistu, Heere machtigh.
De Schepen quaemen voort: * geef vier, geef vier, geef vier.
* Bous ! Bous ! ghingh het gheschut: de hulpe is nu hier:
* Tantara ! was tgeschal: de claere sweerden blijnckten:
Hier ! hier ! O Spaensche wolf, sij met de sweerden wijnckten.
Nochtans en was't al niet: want daer en was gheen baet
De vijandt was te sterck: De hulpe quam te laet.
Gvillielmi moedt was flou: Hij sprack: God hulp moet wesen:
God * helpen wilt alleyn, en alleyn zijn ghepresen.
Het is soo Weerde Vorst, God helpen wilt alleyn:
Als God niet helpen wilt is menschen hulpe cleyn.
God is een * yvrigh God: om al de geen die leven,
En wilt hij sijne Eer gheen eerden Vaeten gheven:
| |
| |
Daerom ghebruyckt hij meest t'geen dat meest is veracht:
Daerom vereert hij meest t'geen dat meest is belacht:
Daerom eer hij ons helpt laet hij ons veel raeds proeven:
Als * menschen raedt op houdt helpt ons God uyt bedroeven.
Siet ! Christvs sprack: T'is tijdt dat ick nu toon mijn maght !
O * Son, en stae niet op eer mijn werck zij volbraght !
Ick wil met vreese slaen de geen die Leyden Plaeghen:
Ras, * vrees, vliegh in haer hert, dat sij zijn vol versaeghen !
* Men sal sien desen Nacht hoe het met pochers gaet:
Men sal sien hoe God helpt de geen die op hem staet:
Men sal sien dat * ick ben (dat ick ben !) den God crachtigh:
Soo wie met Gode strijdt die vindt God al te maghtigh !
De * vrees bleeck ende cout vloogh in Balthei hert:
Baltheus was verschrickt; hij leedt door vreese smert:
* Wat is mij ? wat is dit ? Ick sie noch peerdt noch waeghen:
En nochtans; en * nochtans, is mijn hert vol versaeghen !
Wat voel ik in mijn hert, dat mij met vreese wondt ?
Ah ! t'is de vrees die God belooft tot loon van sondt.
Nu moet ick spijt mijn hert tot een Spreucke voeren:
Sij commen al tot schandt die op de goede * loeren.
* Al arem ! riep hij doen: Den * vijandt sien wij niet,
O mijn volck, * vlucht voor dien die ons oogh niet en siet.
Het legher was in roer: men waeckte voor het slaepen:
Daer gheenen vijandt was, daer stondt men in de waepen.
Nu, om dat haere vrees vergrootet soude zijn;
God sprack de steenen toe: Ras weerdt de Leydtsche pijn:
De vijandt vluchtet wegh; gheen vesten men behoevet.
De * Muyr bij de Coepoort die en was niet bedroevet:
Hij lachte om die daedt: (soo steen oock lachen magh)
Ick wille vallen wel (sprack hij) om het ghelagh
Van dij, O Leydtsche Stadt, door mijnen val te weeren:
God is dijn veste nu: dij en can niemant deeren.
De vijandt in't ghehoor was snel als eenen Haes,
En op de voeten licht: Als hij vernam t'gheraes,
Sijn vrees vergrootet wierdt: hij en wist sich waer steken.
Tgeen half ghebroken is can men seer licht voortbreken.
Hij nam de snelle vlucht: hij * streedt met voeten licht.
* Daer sprongh een op een peerdt, en vloogh als eenen schicht;
Dien packte den * bloedt roof, doch hij was al te spoedigh;
Deen viel, en dander creet: de derde riep mismoedigh:
Ick ben bangh, ick ben bangh ! de andere riep wat raedt,
Die ras ter beenen is slechs vlieden can dit quaedt.
Doch de vrees was int hert: den * schicht sij droeghen mede:
| |
| |
Als't hert * ghewondet is vindt het rust op gheen stede.
De Leydtsche wisten niet hoe dat het was ghegaen:
Siet ! Eenen Jonghen comt; die roept met blij vermaen:
De vijandt heeft de Schans van Lammen al verlaeten.
Sij dochten het was * droom, Of een * Bagijnigh praeten;
Of ymmers eenen trock als het * Troyaensche peerdt,
Dat (is het anders waer) braght Troyen schoon tot eerdt:
Dus gaeven sij wat gelds om sulcx wel te verspieden:
Het was soo: schrick en vrees Baltheum deden vlieden.
De schepen quamen in: * Wie wilt broodt ? Wie wilt broodt ?
Al en hebt ghij gheen gheldt: Comt blusschet honghers noodt.
Want groote Aelmoes was voor d'aerme lie'n ghegheven:
De Heer de * ghevers Loon met het * Vreughd-rijcke leven !
Och hoe groot was de vreught die doen in Leyden stondt !
Wat is die vreught ghelijck ? T'en can niet zijn vermond't
Hebt ghij wel oyt ghesien een Maeght seer jongh van jaeren:
Die door haer eygen schult haer Lief heeft wegh doen vaeren;
Soo hebt ghij dat ghesien als in een Spieghel claer.
[Ick spreeck hier van een Min die goedt is en eerbaer,
Niet om de Maeghden reyn van swackheydt te beclaeghen;
Maer om dat den noodt dwinght dees vreught soo voor te draeghen]
Haer * hert berst door den druck haer droefheydt is te groodt;
Haer * ooghskens zijn heel nat; en langhs haer caecxkens roodt
De * traenen met gheweldt als waeter beecxkens strelen;
Haer lichaem wordt * verstopt; de nachten haer * vervelen;
Het * licht is haer geen Licht; want haer licht merckt sij niet:
Om eenen die sij Mint acht sij het al verdriet:
Maer als hij is * beweeght door traenen ende kermen,
En dat hij weder keert: Sij vat hem in haer ermen,
Sij crijght een * stomme vreught, Des * herten bandt ontsluyt;
Het bloedt clemt in haer hoofdt; en wilt ter * neusen uyt:
Sij weet nau wat sij doet: Haer ooghskens zijn vol traenen:
Haer blijdschap is soo groot, dat hij haer moet vermaenen:
Wacht Lief ! sterf niet van * vreught ! laet s'herten bloedt niet gaen !
Soo gheeren siet men Son naer het onwe'er op staen !
Jae het ghederfde goedt daer wij seer langh naer suchten
Is altijdt aenghenaem: seer liev'lick zijn de vruchten
Die langh verwachtet zijn: soo dat de groote vreught
Seer ver te boven gaet des wachtens ongheneught:
Soo wast met Leyden oock: de spijs was soet naer hongher:
De * maeghe snaeckt naer spijs, en naer locht snaeckt de * longher.
* Ick soude segghen hier, hoe deerlick het volck sagh;
Hoe door den * overdaedt veel volcx quam in gheclagh;
| |
| |
Dan ick en wil van druck niet spreken in vreughds tijden:
Den druck is al voor bij: wij blijven bij't verblijden.
Des Princen volck was wijs; sij ginghen naer de Kerck,
Om loven Godes naem voor dat ongrondigh werck:
Daer naer vervolghden sij den vijandt sonder draelen:
Als men verwinnigh siet magh men gheen * mostaerdt maelen.
Siet ! van des Princen volck daer waeren twaelef lie'n,
Die deden Vendels twee tot Amsterdamme vlie'n.
Baltheus duysent mans verloos: (soo sij self tellen)
De onse veertigh maer. Soo veel helpt Gods versnellen.
Soo veel is het als God de voorwacht wesen wilt;
Soo veel als God met vrees des vijandts hert doorspilt;
Soo veel is het als God doet vluchten Wolven bloedigh;
De stadt die droevigh was is door Gods hulp voorspoedigh.
Als men de druyven perst, om crijghen het * eerdtsch bloedt,
(Octobris derde dagh) Heeft God den Wolf verwoedt
Op den neck (op den neck !) met crachtes voet ghetreden,
Om dat de wolf seer dorst naer het bloedt van Gods leden;
Om dat hij * Babels wijn (van * doodt sap ick vermaen)
Voor Godes * Heyl'ghe wijn hert-neckigh wilt doen gaen:
Om dat Gods wijstock nut hij met sijn muyl wilt cnaeghen.
Soo wie Gods * Wijnstock mint bloedt Wolven moet verjaeghen.
Nu, als de waeters vocht verdreven saeghen noodt,
Sij keerden wederom, En spraecken: Du hebst broodt,
O Leyden niet door ons; maer door de cracht des Heeren:
Octobris vierde dagh sagh men de waeters keeren.
Siet ! de Nassousche Vorst dees tijdigh heeft ontfaen
Soo hij was in de Kerck: men las des briefs vermaen:
Och yder was soo blij: Elck riep, O Heere crachtigh,
De vijandt was seer sterck; doch du waerst hem te machtigh.
De Prins naer Leyden quam: een yder was verblijdt,
En riep, * gheluck, gheluck; gheluck tot aller tijdt !
Hebstu niet met de daedt, dijn hert heeft * hulp, ghegheven:
God zij Lof boven al: zij du naest God verheven !
O * kinders (Sprack de Prins) wilt Gode gheven Lof:
Want de verlossingh comt uyt Godes Hemelsch Hof.
Ick dancke mijnen Heer; wilt ghij den Heere loven:
De hulp en u * ghedult ghesonden zijn van boven !
Siet ! tot loon van u Deught sal binnen Leyden zijn
De * Vniversiteyt,vloedt van * Gheleertheydts wijn:
Ghij sult sien in u Stadt seer veel * gheleerde lieden,
Die (soo ghij haer bemint) u eere sullen bieden;
Soo dat de Leydtsche Stadt sal zijn bekennet seer.
| |
| |
Die * wijse borghers heeft die heeft voorwaer veel eer.
Dus * clapt al met de handt, en roepet sonder mijden:
* Naer Hongher, Pest, Belegh, comt Leyden tot verblijden !
* O Daedt der daeden groot ! O Werck van crachtes Handt !
O Constigh Meesterstuck ! O Spieghel van elck landt !
* Verwinningh sonder volck ! wegh vlieden sonder jaeghen !
Wat is dit voor een daedt ? Ick en can't niet voordraeghen.
Segh ick: T'is eenen Crijgh; Wie sal den Crijghsman zijn ?
Segh ick: T'is Stercke Hulp; Wie Helpet soo uyt pijn ?
Segh ick: Het is Voor-spoedt; Wie maket soo Voorspoedigh ?
* Ick sie Crijgh, Hulp, Voor-spoedt; maer niet den Helper goedigh.
O Leydtsche Ieughet weerdt, waer sendt ghij dat * ghesucht ?
Mij dunckt het vlieght omhoogh, om dringhen door de lucht.
* Vindt men dan noch wat meer, dan t'gheen hier is beneden ?
Ah dat sal het dan zijn dat den Wolf heeft bestreden !
Het is de Schepper sterck; Het is de Heere goedt;
Het is het Reyne Lam, Die Leyden heeft behoed't:
* O Schepper, Heere, Lam, Du hebst dees Stadt ghenesen !
Voor den Crijgh, Hulp, Voor-spoedt, moetstu seer zijn ghepresen
* Waer't dat ick droomde eens dat yemant waer soo slecht,
Soo * dol, soo blindt, soo boos, soo beestigh, en onrecht,
Die God voor dese daedt niet soude willen prijsen;
Ick soude seer verstoort dus op dien mensche rijsen:
Du * Booswicht overboos, O du * Godloose hondt;
Du salst God Prijsen noch als dij de Heere wondt:
Dit sal zijn dijn * ghebas: (Ick wil niet segghen, spreken)
God die den Spaengiaert sloegh sich over mij comt wreken.
Dan ick en achte niet dat men sulck * volcxken vindt:
Of sooder yemant is die dit slaet in den windt,
Die wete; dat wij dien niet voor een * mensche kennen
Die God niet Prijsen wilt die het Belegh comt wennen.
Wij spreken menschen aen; die weten dat men moet
God Loven voor het werck dat hij aen Leyden doet.
Dus (nu ick Godes hulp hebb' soo ick can beschreven)
Sal ick voor't derde deel seer claer te kennen gheven
Hoe men God Loven moet: Daer naer ick sluyten sal.
Al is den wille goedt men can't niet * segghen al:
Oock ick en darf u gonst noch * ooren niet beswaeren:
Hoe Looft men dan God's naem ? Hoort toe: ick salt verclaeren.
Om * God te Loven wel soo moet men zijn ghewis:
Dat God Gheest, Eeuwigh, Goedt, * Alwetigh, Eyntloos is:
Ghenaedigh, Over al, Rechtveerdigh, Heyligh Wesen;
| |
| |
Almaghtigh, grondtloos, reyn, onvattigh, onbegresen;
Een God, een Helper sterck, een Wesen ongheschent
Dan dry * Persoonen heeft: Die de Schrift maeckt bekent:
* God Vader; God de Soon; God Heyl'ghe Gheest: te saemen
Een God, een Wesen reyn, een Weerd', een Cracht: van Naemen
Een schickingh onghemenght. Den Naem is * Sebaot
God, Heere, Hooghste goedt, de Heer van't Hemelsch rot,
* Alpha en O Mega, T'beghin en * Eynd' onendigh.
Die God soo niet en kent die is blindt en ellendigh:
Hij Prijst, hij weet niet wat: Hij dicht sich in sijn hooft
* Ideas, Beelden licht, En daer in hij ghelooft:
(Soo het gheloof magh zijn) Doch dat doet hem niet rijsen:
God mint die naer sijn Woort hem kennen ende Prijsen.
* Ghelooft, ghelooft, een kindt, O Leydtsche weerde Ieught,
Van duysent * Prijsers een en Prijset niet met deught:
Al, al, de Dichters licht die leven als een vercken
* Baalis Priesters zijn: * Bier kannen zijn haer Kercken.
O * Redenrijckers licht, Seght mij ter goeder trau;
Acht ghij u Prijsers oock ? ghij brenght God's eer in rau:
Ghij spelet cluchten vuyl, die duysent Zielen moorden:
En ghij onteert God's Kerck met duysent lichte woorden.
Tien duysent * lieden sot van u lie'n zijn ghemaeckt,
Waer door des menschen * Ziel in't helsche vier gheraeckt.
[* De Ziel die Christvs heeft versoenet met sijn lijden:
De Ziel die Christvs Mint, en haer wilt doen verblijden.
Brenght u Ref'reynen voort: Set uwen * Naem daer bij,
Dat eens den Leydtschen Raedt daer over Richter zij:
Wat gheldet of elck een sal roepen, seer bestorven:
Door Redenrijckers licht is Nederlandt verdorven.
Och * hoe wel soud't ghij doen, dat ghij docht op dien dagh
Die * Morghen commen sal, u brenghen in gheclagh
Om u * Ziel moorden al ! Och zijt u * Ziel ghenaedigh:
Elck tot sijn * ambacht keer, en laet de * Caemers schaedigh.
Of wilt ghij ymmers niet, om dat men u niet dwinght;
* Ten minsten op de straet u * verckens muylen ringht.
Het * volck is boos ghenoegh: Wilt haer niet booser maken:
Men hoeft te * blaesen niet een vier dat men siet blaken.
* Gaet nu, naer uwen aerdt, en drijft den spot met mij.
Als * sonde mij veracht, dan is mijn herte blij.
V tanden vrees ick niet: mijn * Eer door schandt wordt stiver:
Die mijnen Naeme bijt die bijtet in den * Viver.
Siet ! dat moest sijn gheseydt, O Leydtsche Ionghe Lie'n;
Die God recht Prijsen wilt moet * doodt noch hel ontsien.
| |
| |
Wee ! wee ! op mijnen * cop soo ick de boosheydt spaere.
Doch * daer van nu ghenoegh: T'is tijdt dat ick voort vaere.
Ghij * Leydtsche Maeghden reyn, ghenoeghet u de tael
Van * Minnaers sonder Min, Die met een valsch verhael
V naemen Liefste ! Troost ! V * smeecken in't bij wesen;
V Minnen sonder Min; V Prijsen onghepresen;
End' [O wee !] achter rugh [t' welck men te veel maer hoort !]
Om wonden uwe Eer scheldt-woorden brenghen voort,
En doen u al tot spijt dat sij bedrijven moghen.
De * Maeghden prijsen Lof die uyt t'hert comt ghevloghen.
T'is soo ! Sij doen't met recht ! Nu dan; soo eerd' en slijck
Des herten Lof begheert, Soo heeft God groot ghelijck,
Dat hij het hert begheert dat van hem is gheschaepen;
Dat hij des herten Lof begheert van sijne knaepen.
Onthoudt dit van een kindt; het is vast als een bert:
Die God wel Loven wilt moet Loven met het hert.
Het herte voor moet gaen de tonghe naer moet treden
Het welck Gods Wijsheydt weerdt mij lest wees met dees reden:
* Daer was (sprack sij) swack Kindt, lest eenen aermen slaef
Die voor sijn Vrijheydt soet voort brenghen soud een ghaef;
Het beste ghaf hij dien die hem eerst braght in banden,
En dien die hem los cocht ghaf hij een ghift vol schanden;
Wat dencktstu van dien slaef ? Is dat al wel ghedaen ?
Ick sprack, * Mijn's Zieles Son, dien dwaes is weerdt te gaen
In swaerder slaevernij, om met veel smert te leeren,
Dat met de beste ghift men helpers goedt moet eeren.
Sij sprack: Du wijsest recht: Ick hebb' dat oock ghedacht !
Siet ! * Noyt kindt beter wees van dit * verkeert Gheslacht !
Dit volck onsinnigh is: De wereld maeckt haer slaeven,
En nochtans [en nochtans] sij heeft de beste gaeven:
* Ick daer en teghen, Ick, die weer de slaevernij
Ontfangh het snoodtste deel van die onsuyver prij !
Ick Sweere bij mij selfs: Ick sal haer dat verghelden !
Sij zijn in't leven noch die dit Landt eertijds quelden.
Dan het Landt laet ick daer: Dat is al eens gheseydt:
Het Werck dat du als nu door mijn hulp hebst verbreydt:
Met sijn Vyt-spraecke reyn, magh dat oock zijn vergeten ?
Ick denck wel immers, Neen: Nochtans is't al versleten.
Wat ! Leyden is te rijck ? Sij en kent mij niet meer.
Wel ! wel ! Men sal eens sien hoe't al heeft sijnen keer.
Is dat het gheen dat sij in noodt mij heeft belovet.
Ah ! door den voorspoedt sterck het herte haest vergrovet.
* Dan, Hout ! wat segh ick al ? Sij vier't * Verlossinghs dagh !
| |
| |
* Neen, seker, sij doet wel ! Om niet is dit gheclagh.
Sij drenckt haer selven dronck: Sij danset heele daeghen:
Sijn singhet sanghen vuyl, om * mij wel te behaeghen:
De * Zielkens seer bedroeft, die nu in Leyden zijn
Die spoelen sorghe af met * scherpbier; niet met wijn.
Hebb' ick haer dat belast, Soo moest ick self dronck wesen !
Door-lese eens mijn woordt ! Sie, of du dat salst lesen.
Is dit niet mijnen wil, O du * Onaerdigh wicht,
Dij, Leyden, spreeck ick aen: Dat du soeckst mijn gesicht
* Met het hert, met het hert: Ick segghe met het herte:
Dat du mijn leden droef sulst helpen uyt haer smerte:
Dat du mijn Kercke reyn solst minnen t'aller tijdt:
Dat du solst eeren seer elck een die dij verblijdt
Met mijn * Sond-doodigh nat, met mijne Leer verheven
Die dij door vaeten broos van Mij, Mij, wordt ghegeven ?
Dat en wilstu niet doen ! * Wat ! neen:du bist versaeght
Te doen t'gen mij bevalt, en s'werelds swijn mishaeght !
Deetstu dat in't Belegh ? Wel, Wel ! wil dij bekeeren:
Wordtstu * wijs sonder smert, met smert salstu niet leeren !
Daer met sagh sij op mij, Die bleeck van vreese was;
Vrees niet, O Eerden vat, Sprack sij doen tot mij ras:
Dijn * hayren zijn ghetelt: Die dij raeckt, * raeckt mijn Ooghen.
Soo wie mij gonst bewijst sal ick oock gonst betooghen.
Gae; Segh de herten droef, die door sond zijn versaeght;
Soo spreeckt Gods Wijsheydt reyn: T' is langh genoegh geclaeght:
Ick wil niet hooren meer u suchten en u claeghen:
Die Leyden heeft verlost sal uwen druck verjaeghen.
Ghelooft den Satan niet die u oproerigh maeckt:
Hij is altijdt verdoemt: Maer die de sond versaeckt
En mij van herten mint sal, van mij zijn ghenesen:
Geen mensche wordt verdoemt, dan die verdoemt wilt wesen.
Sij gaf mij vredes Soen, En sprack: Sij wel gemoedt:
Du bist nu in't Belegh: October comt met spoedt !
Daer mede vloogh sij wegh: Mijn herte was verquicket.
Die Godes Wijsheydt Mint door droefheydt niet versticket.
O Leydtsche Ionghe lie'n, mijn Liefste seer gheeert,
Met t'geen ick hebb' verhaelt, ghenoeghsaem heeft gheleert
Hoe men God Loven moet: wilt den tijdt niet beclaeghen:
Als ick spreeck van mijn Lief zijn mij de jaeren daeghen.
Siet ! ick sal met een woordt begrijpen al mijn tael:
De Stadt van Leyden was om haere sond in quael:
Den Hongher, Oproer, Pest, schimp en strijdt, viel haer crachtigh:
God comt: T' beleg gaet weg door Vrees, Windt, Water machtigh:
| |
| |
Nu wilt God dat ghij hem sult Loven voor die daedt
Met een recht Christen hert, vervult met Gods genaedt.
Daer is het al te mael vervaetet in dry leden.
Comt nu met sulck een hert, en wilt voor Gode treden:
Siet, een kindt gaet u voor: hoort naer eens kindes tael:
Volght mij niet met den mondt: gheeft u hert al te mael.
Wegh vleysch, Wegh bloedt, Wegh sond, Wegh Werelds ydelheden.
God is Gheest: in den Gheest wilt God zijn Aengebeden.
O Heere Sebaoth, O Heyligh, Heyligh licht,
Spaer dijnen Prijser jongh die comt voor dijn ghesicht;
Dat dijne straelen heet mijn jongh hert niet verbranden:
Ick moet dij maecken groot, O hulp van dese landen !
Mijn * Vrinden segghen mij dat dichten niet en voedt,
Waer met sij voeden seer de tael van mijn jongh bloedt;
De tael van dit broosch vleysch, dat van dij soeckt te vlieden;
Dan (siet !) du dwijnghst mij, Heer, dat ick dij eer moet bieden.
Segh ick: Siet ! ick swijgh stil ! du comst met dijn ghenaedt,
En met dijn goedtheydt groot verwintstu den wil quaedt.
Ick ben op dij verlieft; Sal ick met mijn Lief strijden ?
Du toonst mij dijn ghenaedt; Sal ickse niet belijden ?
O dat sij ver van mij: Mijn * sweerdt is voor de sondt,
En voor dij Heere goedt mijn hert, lijf, ziel, dicht, mondt.
Laet yder wat hem lust gonst ende eer bewijsen,
Ick gheef God eer en gonst. Dij Heere wil ick Prijsen.
Siet ! Leyden was Beleydt van de Bloedthonden fel:
Du comst met dijne handt haer helpen uyt ghequel,
En du hebst haer, O Heer, voor droefheydt vreught ghegheven:
Waer door dijn Maght, Ghenaedt, en Goetheydt, wordt verheven.
Is het niet groote Maght, Ghebieden op den windt ?
Is het niet groote Maght, met vrees slaen sondaers blindt ?
Is het niet groote Maght, den Bloedthondt nemen t'leven ?
* Maght (O Maght) groote Maght, van mij bistu verheven !
Is't niet Ghenaede groot, In druck te blijven bij ?
Is't niet Ghenaede groot, De droeve maecken blij ?
Is't niet Ghenaede groot, Het hongh' righ volck te spijsen ?
Ghenaede (O Ghenaedt) Ghenaedt, dij moet ick Prijsen !
Is het niet Goedtheydt groot, Te waken voor een Stat ?
Is het niet Goedtheydt groot, Naer aermoed geven schat ?
Is het niet Goedtheydt groot, Op * stof te sien van Boven ?
* Goedt (O Goedt !) Goedtheydt groot, Dij Goedtheydt moet ick Loven !
O Dijn Maght is soo groot, dat ick niet Prijsen can:
Ghenaede wel verleeght, doch niet verhooght zijn can:
Dijn Goedtheydt is soo groot, dat sij Lof gaet te boven:
| |
| |
Ick weet noch eenen raedt, met Bidden sal ick Loven.
Siet ! ick Aenbid dijn Maght, Ghenaede, Goedtheydt met:
T'gheen den Lof niet can doen, dat doe ick door't Ghebet.
O Maght, Dij bidd' ick aen: Ghenaede, hoor mijn Bede.
O Goedtheyt, Hoor een kindt, dat bidt voor uwe Stede.
Maght, com doch in de Stadt die van dij is Behoedt,
Dat sij haer sond' verlaet en van quaedt worde goedt.
O Goedtheydt, Help die stadt die door dij quam uyt schaede,
Dat sij soo goedigh zij dat zij crijgh dijn ghenaede.
Ghenaede, Help die stadt die door dij creegh ghenaedt,
Op dat de * handt die dreyght keer op den Vyand quaedt.
O Maght, O Goedtheydt groot, Ghenaede, comt te samen;
Ghij sult ghepresen zijn in Eeuwigheden, Amen.
Dat was t'gheen, Leydtsche Ieught, dat van mij is belooft:
[Te Singhen het Belegh: God's Hulp: en hoe men looft]
Dus is het werck volbraght: niet door eens kindes crachten;
Maer door des Heeren Cracht die stercket mijn ghedachten.
* Theovsophia soet, als and're nemen rust,
Heeft mij met haeren mondt Nacht en dagh ghecust:
Sij heeft mij al ghedicht dat men met recht magh Prijsen.
Het goedt dat comt van God: ghebreken van't stof rijsen.
Nu staet het u lie'n toe den Heer te gheven vrucht:
Want de gheen die dit spreeckt om s'werelds eer niet sucht.
Dat ghij seght: Het is goedt ! * Ah ! dat en zijn maer * aeren:
Het landt men ploeghen siet om coren te vergaeren.
Wat sal het coren zijn ? dat ghij den Heere vreest,
En ghevet in God's handt Hert, Ziel, Lijf ende Gheest.
Ghelooft mij (voort besluyt) t'en sal u niet berouwen
Op God dien grondtsteen vast tot aller tijdt te bouwen:
Want die op Gode staet, soo seker staet en vast,
Dat hij op schandt noch haet, Maght doodt noch hel en * past.
Ghij Leydtsche Maeghden reyn, wilt Godes Lof voordtbringhen:
Als ons de Heer verlost, moet men God's Lof opsinghen.
|
|
Auteursrechtvrij