Versamelde gedigte

Voorwoord by die eerste druk

Dit word gesê dat Afrikaanse digters te min aanmoediging en oorhaling nodig het om in druk te verskyn.

Dit is onnodig om die grondigheid van hierdie bewering te bespreek; maar een ding mag gesê word aangaande hierdie bundeltjie gedigte en dit is dat ironie van dié aard nie toepaslik is op die skrywer daarvan nie.

Dit was alleen te wyte aan die oorreding en aanmoediging van verskeie vriende dat die versameling gediggies daglig sien. As daar ooit 'n gebore Afrikaner-digter was (wat ook sy plek in die ry mag wees) dan is dit seker die skrywer. Van sy jongste dae af het hy gediggies en sketse in Afrikaans geskrywe.

Andries Gerhardus Visser is op Carnarvon gebore. Sy vader was die alombekende Kaapse parlementslid van dieselfde naam. Tot die end van sy lewe was A.G. Visser sr. 'n vurige ondersteuner van ds. S.J. du Toit en van die beweging deur hierdie Afrikaanse baanbreker op tou gesit, en die leser van hierdie gediggies sal spoedig die uitwerking van so 'n jeugdelike omgewing op die gees van die skrywer gewaar word. Die indrukke van sy jongste dae is nog dieper deur die omgewing van sy eerste skooljare ingebeitel. Die fondament van sy opvoeding is gelê in die ‘Gedenkskool der Hugenoten’ in Dal-Josafat - 'n skool deur die stigter van Die Patriot opgerig as 'n praktiese voortsetting van die beginsels wat hy in hierdie tyd

[p. 44]

toegedaan was. Dit is interessant om op te merk dat die ou Gedenkskool seker in sy doel nie te kort geskiet het nie as 'n mens van die uitslae mag oordeel. Op dieselfde skoolbanke met dr. Visser het ook destyds gesit Totius (dr. J.D. du Toit), dr. D.F. Malherbe (Bloemfontein), dr. A.I. Perold, dr. D.F. du Toit Malherbe, ds. J.G. Perold, prof. P.J. du Toit (U.K.) en nog ander manne wat in later lewe in hulle geboorteland die publieke aandag getrek het. Die skrywer het later in Edinburg in die medisyne gepromoveer, en het die geleentheid van sy studiejare waargeneem om byna al die groot lande van Europa te besoek en van naby kennis te maak met die kuns en letterkunde van ons tyd - ook, tegelykertyd, met die verskillende bevolkings soos oortuigend blyk uit die gediggie ‘Eheu fugaces’! Kort na sy huwelik met mej. Lettie Conradie, van Murraysburg, is dr. Visser in Heidelberg as geneeskundige gevestig. Hier is hom die grootste ramp te beurt geval - na 'n seer kort getroude lewe - wat 'n mens in sulke omstandighede kan oorkom. Die vreeslike treurspel vind onwillekeurig weerklank in sommige van sy gediggies, en die meeste lesers sal instem dat waarskynlik juis dié gediggies die mees aandoenlike is uit sy genie gebore.

Oor die gediggies self sal nie uitgewei word nie. Vir hulleself spreek hulle en die leser oordeel self of hier iets in Afrikaans gesê word wat die moeite werd was om van die vergeetlikheid te red. Wat ook al die kritici mag sê, een feit bly gewis: die hoogste toets van die werklike waarde van 'n gedig - soos van enige kunswerk - bestaat hierin dat die leser, aanskouer, toehoorder na dieselfde werk teruggedwing word - en wat gedigte spesiaal betref, dat hulle gelees, geleer en geresiteer word, nie omdat iemand hulle aanbeveel nie, maar vanweë die genot wat die leser self daaruit skep. As dit die finale toets is, kan dr. Visser homself gerusstel dat hy alreeds die meeste bereik het waarna 'n digter kan verlang. Sy gediggies en liedjies word orals in Suid-Afrika gelees en geresiteer. Dr. Visser m.i. sê dinge in Afrikaans wat nog nie tevore gesê is nie - seker nie op die wyse waarop hy dit sê nie. Keuse is iets wat die smaak aangaat, en daaroor is nie te redeneer nie, sodat dit onwenslik sou wees om enige keuse hier aan te dui. Sonder groot gevaar van teëspraak mag egter beweer word dat die ‘Tuin’-serie iets weergee waarin Afrikaanse letterkunde tot nog toe baie armoedig was. Nie alleen die melodie van woorde en ritme sal byval vind nie. In wat (oppervlakkig beskou) die geringste en eenvoudigste van die gediggies mag lyk, is altyd iets diepers, wat gestadig ontvou. In ‘Sachsen-gruss’ byvoorbeeld sal die gewone leser by eerste kennismaking die merkwaardige ontwerp lig misloop, en sonder om dit raak te sien, gaan die meeste van die prag en skoonheid van die gediggie verlore.

[p. 45]

Mag ook opgemerk word dat die skrywer musiek byna ewe trou as poësie toegewy is, iets wat ook dadelik uit sy gedigte blyk. So sal die gewone oningewyde leser lig molik die titel ‘Humoresk’ verkeerd verstaan - d.w.s. 'n leser onbekend met die terminologie van die suster-kuns. ‘Voorslag’ is met die laaste Afrikaanse kunswedstryd in Johannesburg met die eerste prys vir poësie bekroon en 'n diploma van die Suid-Afrikaanse Akademie. Die skrywer had as mededingers reeds vermaarde Afrikaanse digters. Die serie van formele gediggies, ‘Man en vrou’, ‘Sachsen-gruss’, ‘Misère’ ens., is onder die eerstes van dié aard in Afrikaans. Nie die minste nie van die genie van die skrywer lê daarin dat hy aan strenge vorms getrou kan bly (selfs die sonnette bewys dit) sonder om afbreuk te doen aan die dieper sin en betekenis van sy werk; g'n geringe taak nie.

Indien die voorwoord iets mag bydra (hoe gering ook al) tot die genot wat die leser uit die gedigte gaan skep, sal die skrywer dit as meer as voldoende beloning beskou.

Eugène N. Marais