Brabbeling (1614)

Studie-uitgave met inleiding, annotaties en commentaar

Het vierde Schock van de Quicken.

Q.4.1aant.

Niemant verstoor hem die zijn naem hier lesen,, sal,
Of men sal dencken dat hy moet wesen,, mal:
Dan so ghy't met vreuchde leest onder malcander,, fijn
Denckt dat ben ick niet, maer t'moet een ander,, zijn.

Q.4.2aant.

Harmen waer dat ghy zijt ter Feest,
Daer wilt ghy over al wesen de meest:
Hoe comt het doch, dat ghy zijt soo koen,
Dat ghy den Haen maeckt, daer ghy zijt een Capoen.

Q.4.3aant.

Niemant ghelooft meer inde gantsche stadt,
Dan rijcke Symon: hoe verstae ick dat?
Want hy is met bey zijn ooghen even blint,
En seydt, dat zijn Lief de schoonst' is diemen vint.

Q.4.4aant.

Joost vrijt rijcke Lijsbeth met liefde crachtich,
En sweert so hy haer trouwe niet wort deelachtich,
Dat hy hem levendich sal laten bedelven:
Die Liefde is groot, jae sy waerachtich:
Hy bemint haer niet: wie dan? hem selven.

Q.4.5⁺aant.

Roovers die de Schippers ontnemen de ladinghe,
Cryghen (ghevanghen zijnde) de doot tot peen of straf:
Dieven die uyt de huysen wech nemen haer gadinghe,
Doetmen met Leeren climmen in haer graf:
Snaphanen die de Coopluyden setten af,
Setmen op Raden, in alle landen en contreyen:
En de Hertsteelsters moetmen eeren, dienen en vleyen.

+ p. 52

Q.4.6aant.

Nel maeckt met looch schoon en geel het haer,
Met ryghen haer lijf dun, schoon en fris,
Met salf haer tanden wit, suyver en claer,
Haer asem soet met water van Melis,
Haer aenschijn maecktse schoon met Vernis:
Daerom dientse niet om in mijn arm te waken,
Dan wel om mijn schoenen schoon te maken.

Q.4.7aant.

Janneken heeft een Man die missiet, en mishoort,
Die haer misbruyckt, missteeckt, mistrout, misboort,
Misselijck van sinnen, van leden heel mismaeckt,
Die zijn vyandt misprijst, misdoet zijn vrunt,
Zijn ghebueren haer neeringh en voorspoet misgunt,
Die de waerheyt, eere en deucht missaeckt,
En seyt dat misdoen is een werck niet beus:
Wat dunckt u Rochus, is hy Papau of Geus?

Q.4.8aant.

Als ick ryde, soo denck ick op het Paert,
Als ick by de vyer sit, denck ick op den haert,
Als ick gae wandelen, denck ick op de Landouwen,
Als ick scheep vaer, denck ick op Zee en Meeren,
Als ick in t'bed legh, denck ick op de veeren,
In de Kerck denck ick op de versturven ouwen,
Al te selden denck ick op schoone Vrouwen:
Maer alle mijn vreucht was my schier ontnomen,
Om dat ick op de Liefste te dencken niet mocht comen.

Q.4.9aant.

Ick danck u schoon Lief voor u roosen en knoppen,
Dan nae u schoon Bloem sou mijn neus meer noppen.

Q.4.10⁺aant.

Met brandende Liefde, groote moeyten en onrust,
Ben ick over Zee gheseijlt, nae ons lieffelijck scheyen,
door golven en baren, die niet hebben gheblust,
Het vyer dat deur twee ooghen, twee ooghen deed' schreyen,
Hopende van wederkeeren den tijt te verbeyen,
dat ghy sult segghen teghen my, en anders gheen,
Ghy zijt mijn Lief, en ick u Maetalleen.

+ p. 53

Q.4.11aant.

Een Vryer die onder de lustighe ghetelt,, wert,
Tracteerde eens een Meysgen meer dan met woorden,
Waer over sy riep, cracht en ghewelt,, hert,
Wat wilt ghy my doen? hy seyde, moorden:
Maer soo haest alst ghedaen was, seyde sy, ja bylo,
Is dat moorden Vryer, moort my noch eens vry,, soo.

Q.4.12aant.

Cupido heeft niet meer den Booch wreedelijck ghecromt,
Daer hy de menschen mee plach te plaghen,
Hy heeftse voor dien van Diana vertomt,
die sy te velde op de jacht plach te draghen,
Sy hebben gheruylt, en wilt niet meer vraghen,
Wie heeft u de waerheyt daer af gheseyt?
Ick sie de Liefde dickwils de Beesten jaghen,
En dat sy veeltijt wont mannen van bescheyt.

Q.4.13aant.

Noyt Vryer met Liefden soo was ontsteken,
Op zijn eerste Lief, die het hert doet breken,
Als Laurus op kaetsen en bal te slaen:
Maer hy die op kaetsen stelde al zijn ghedacht,
die is door het kaetsen soo verre ghebracht,
dat hy de kaetsen teyckent in de baen.

Q.4.14aant.

Doe rechte Gods vrucht u ziel had ontsteken,
doe kende ghy Bisschop, Pastoor en Deken:
Maer nu gierighe Ypocrysy u hert heeft bevaen,
Nu kent ghy slechs Pouwels u Cappe-laen.

Q.4.15⁺aant.

Doe Hans Poep een schip voerde van hondert lasten,
Doe braste en bruysde hy, en had altijt gasten,
Dies t'hooft dickwils soo cranck was als een oude fleter:
Nu heeft hy't verloren op Teerlingher zant
En met de schuyt is hy ghecomen te Lant,
Daer vaert hy nu mee, en hy vaert veel beter.

+ p. 54

Q.4.16aant.

Voor den Leeuw vliet de Wolf in zijn hol of grot,
Aen t'Schaepken maeckt hy zijn tanden bebloet,
Voor den stouten cruypt Wolfaert int Verckens cot,
Den blooden vervaert hy met zijn ghesicht verwoet,
Die hem die naem gaf, voorwaer hy moet
Voorsien hebben dat de daet nu openbaert,
Dat hy min nae een mensch, dan nae een Wolf aert.

Q.4.17aant.

T'is met my en mijn Lief al meer dan't placht,
Want sy die te voren my hooch heeft gheacht,
Die neghent my nu dat maeckt crackeel:
Want als ick by haer ben isser een te veel.

Q.4.18aant.

Mijn Lief en heeft my niet vercocht,
Noch wech gheschoncken dat ben ick vroet,
Den schaeck die sy my heeft ghebrocht,
Heb ick met de Coninginne gheboet,
En voor een Ridder ghetrou en goet,
Nam sy den ouden, die sy moet eeren,
Voor een vette Gans verrotte Peeren.

Q.4.19aant.

Van cost en dranck wort niemant sat:
Van Water, Wijn, Melck wort niemant nat:
Van Wicht en is gheen laste swaer:
Van de Man wort gheen Vrou met kint:
Van Vlas en Werck men gheen garen spint:
Van't Vyer en wort de cost niet gaer:
Van arbeyt of pijn sal niemant sweten:
Dan van u mijn Lief word' ick vergheten.

Q.4.20⁺aant.

Jan is bedroeft meer dan het betaemt,
De oorsaeck is groot, maer niet die ghy raemt,
Om dat hy zijn twee kindren int graf ging douwen:
Maer om dat hy de Moeder noch heeft behouwen.

+ p. 55

Q.4.21aant.

De Geusen cruysen ons met ghewelt:
T'hof van Bourgongne cruyst ons om ghelt:
De Raedt cruyst de Burghers en Boeren,
Mogen wy niet wel drie cruycen in't Wapen voeren?

Q.4.22aant.

Agatocles de Tyran in zijn Conincklijck Hof,
Deed setten onder zijn silver en gulden schalen
Brossche aerden potten van slechte stof,
die hem rijck zijn armoedt mochten voor malen:
De oorsaeck ghevraecht zijnde, ginck verhalen,
dat hy die Sycilien als Coning had ghesworen,
Was van een Syciliaenschen Pottebacker gheboren.
Beducht u voort gheluck, hoedt u voor haer wijck,
Ghy die arm waert, en haestich zijt gheworden rijck.

Q.4.23aant.

Floris u dunckt dat ghy zijt een fray quant,
Ghy zijt ghelubt om de hals, ghelubt op de hant:
dan Floris, de schoone Vrouwen altans,
Achten gheen dingh min dan ghelubde Mans.

Q.4.24aant.

Een duytschen yver heeft Jan de Wael,
Om Kercken te berooven, en vernielen te mael,
Om d'oude Papisten met schelden te plaghen,
Om Papen en Monicken uyt de lande te jaghen,
Maer om door wercken van Liefde t'Gheloof te maken styver,
Blijft Jan de Wael in zijn eyghen hyver.

Q.4.25aant.

Een geyle Vrouw' en Gierigaert vreck,
Comen nimmer tot haer voorbeelde besteck:
want elck wil meer en meer voort-an,
En over't Meer en quam noyt Man.

Q.4.26⁺aant.

Ick heb gheen vrede, en ben met niemant twistich:
Ick hoop, ick vrees, ick vriese in den brant:
Ick legh op d'Aerde, en vliech ten Hemel listich:
Mijn sinnen zijn wuft, en op een plaets gheplant:
Die my heeft ghevanghen, die wijst my vander hant:
Sy wil my niet hebben, die my vast hout ghebonden:
Willens ick verderf, en roep help t'allen stonden:
Liefde laet my sterven, noch vree verwerven niet:
Ick crijt sonder tongh, sie met ooghen bewonden:
Lachende sucht ick, ick verbly my in t'verdriet:
Ick slaep by daech, en s'nachts alst niemant siet,
Loop ick op straet, prijs duysterheyt voort lichte:
Den stercken stock verwerp ick, en steun op een riet:
Leven en sterven is my eens int ghewichte:
Al dees vreucht rijst my alleen uyt Liefs ghesichte.

+ p. 56

Q.4.27aant.

Trijntgen de Luyden roepen overluyt,
Dat ghy wel haest sult wesen mijn Bruyt:
Ghelooftet niet Mieuwes, t'zijn boeven die u bedrieghen,
Dan ick sal wel dra toonen dat zijt lieghen.

Q.4.28aant.

Om dat ghy die Nachtegael niet wilt bedwinghen,
Daerom sal voor Mey de Koeckuyt singhen.

Q.4.29aant.

Doe ghy niet Rijcker waert dan hondert pont,
Doe reet ghy te Paert met een fraeyen moet:
Dan nu het ghebraen vliecht in u mont,
En het gheluck schaft u veel ghelt en goet,
Nu loopt ghy neerstich, en gaet te voet:
Daerom bid ick God dat hy u niet meer beswaert,
Maer dat hy u weder wil helpen te Paert.

Q.4.30aant.

Fobert doe ick u niet en kende certeyn,
doe achte ick u voor een groot Capiteyn:
Maer nu ick u ken, en weet al u bedrijf,
Nu zijt ghy Fobert over al u lijf.

Q.4.31⁺aant.

Ghy hebt veel cleeren van Zijd en van Fluweel,
Ghecoort, gheboort, ghepickt, ick weet niet hoe,
In u huys is menich costelijck Tafereel,
Costelijcke Bedden, Linden en Wollen daer toe,
Op u Coper en Tin schueren seven Maechden moe:
Ghy hebt ghesneden Cassen, en ingheleyde Buffetten,
Die vol fijne Dwalen, Tafelakens en Servetten:
Veel Crystallyne Beeckers en Porseleyne vaten,
Spreen, Gordynen, Tapissen, niet om vernetten:
Ghy hebt alle frayicheydt daermen af weet te praten,
Die ghy niet mocht missen, om sinnelijckheydts begeeren:
En nu hebt ghy gheen ghelt, moocht ghy dat wel ontbeeren?

+ p. 57

Q.4.32aant.

Soo haest als Dirck mijn Trijntgen had ghesien
Begonst hy haer (soo't scheen) wat hertich te vryen,
Segghende dat hem de doot nae by was, indien
Hy gheen troost en creech, soo groot was zijn lyen,
Sonder haer en mocht hy verlacchen noch verblyen:
Sy alleen mocht zijn sieckt, doot, en droefheyt verdryven,, al:
Maect dat andere wijs (sey sy) en laet my blyven,, mal.

Q.4.33aant.

Niemant Thais te weygeren, mocht u noch betamen,
Dan niemandt niet te weygheren, moet ghy u Thais schamen.

Q.4.34aant.

Een ander meer dan hem selven beminnen,
Met ydel hoop voeden lijf, ziel en sinnen,
Duysent mael herdencken dat men dacht terstont,
Sich selven voorbeelden veel vreemde grillen,
Leven nae de reghel van eens anders willen,
Bedroeft zijn van herten, en singhen met de mont,
Van lichaem wel te pas, van sinnen onghesont,
Cleynen loon en danck voor arbeydt groot,
Dat is huyden der Minnaers daghelijcx broodt.

Q.4.35⁺aant.

Mieuwes waer ick een ooghenblick by u blijf,
Vraecht ghy, wel Roemer hebt ghy noch gheen Wijf:
Soo cont ghy immers niet kallen dattet te degen,, is,
Maer sint ghy niet Mieuwes, soo zijt ghy een beest?
Dattet niet int praten van de Vryers meest,
Dan int ghelooven van de Vrysters gheleghen,, is:
Haest ghenoech ghepreeckt, die ten geloof gheneghen,, is.

+ p. 58

Q.4.36aant.

Hoe comt het dat Mouris is banckeroet,
Die soo frayen Coopman te wesen plach?
Ick meende dat hy was vol ghegoten goet,
Om dat hy soo wel betaelde op zijn dach:
Heeft hy niet ghehadt meenighen goeden slach,
En reyn Boeck ghehouden al zijn leven?
Juyst gheraden, hy heeft niet gheschreven.

Q.4.37aant.

Om dat Trijntgen altemet leest uwen brief
Daerom gaet ghy segghen dat sy u heeft seer lief:
Maer seght my eens nae, een cort relaes,
Wat laet ick my duncken, ick arme dwaes?

Q.4.38aant.

Claes seght ghy dat Jan Dircksz is een geck?
Met meerder dancx soudy houden u beck:
Wist hy dat een wijs Vryer op den dach van morghen
Sou sterven, hy sou voor zijn Ael-korf sorghen.

Q.4.39aant.

Om dat Trijntgen altemet hoort nae u woorden,
Daerom waent ghy de Liefste te zijn van haer,
U cleeren laet ghy maken met Fluweele boorden,
Ghelijck of het huwelijck alree was claer
Tusschen u tween: dan Jan Dircksz. Vaer,
Wist sy datse sulcx droomen sou, wil ick wel wedden,
Van al de nacht en gingh sy niet te bedden.

Q.4.40aant.

Harmen loopt bloots hooft, en is wel ghemoet:
Want die God behoet, is wel behoet.

Q.4.41⁺aant.

Jans Wijf dat is
Half stinckent, half fris,
Half moy, half laelijck,
Half vriendelijck, half smaelijck,
Half quaet, half goet,
Half dwaes, half vroet,
Half luy, half vlytich,
Half lieflijck, half spytich,
Half bont, half dreck,
Half milt, half vreck,
Half broot, half suyvel,
Half Enghel, half Duyvel,
Half Wijf, half Man,
Half Moer half Kint,
Ist wonder dat haer Jan,
Half haet, half mint?
Dits niet dan de helft van een quade Vrou:
t'Moest een goe Jan zijn, die een heele beminnen sou.

+ p. 59

Q.4.42aant.

Wijsheyt ghecocht van cloecke verstanden:
Edelheyt ghecocht aen wapens en landen:
Liefde ghecocht van schoone Vrouwen,
Machmen die wel voor eyghen houwen?

Q.4.43aant.

O Heer, siet neer,, hoedt my voor druck,
Voor Heeren Brief, danck van Lief,, en groot gheluck
Want met groot gheluck is een quader beschut:
Danck van Lief brenght my in den dut,
En Heeren schryven niet eenen treck,
Of t'is van wraeck of van ghebreck.

Q.4.44aant.

Ritshert loopt altijt om schoone Vrouwen:
Volchhert volcht soo haest goet als quaet:
Reynhert sal niet dan deuchden brouwen:
Rijckhert is vrolijck, jae in soberen staet:
T'hert doet dan dattet den Mensch wel of qualijck gaet.

Q.4.45⁺aant.

Ick ben niet mal, dan die wijsheyt aen my soeckt,
Ick ben niet scheldich, dan die my schelt en vloeckt,
Ick ben niet eergierich, dan hy ist, die my eert,
Ick ben niet schamper, dan die my schimpich groet,
Ick ben niet gulsich, dan die my drincken doet,
Ick ben niet nydich, dan die mijn voorspoet deert,
Ick ben niet arm, dan die yet van my begeert,
En die danst, soo ick speel, die is lichtvaerdich:
Maer die my prijst, is die al prysens waerdich?

+ p. 60

Q.4.46aant.

Soo Hermen sendt een Makelaer uyt,
Om te coopen Was, Vlas, Pick of Teer:
Soo hy een Coppelersse sendt om een Bruyt,
Even wijs soo comen sy altijt weer.
Vraechtmen waerom? men seyt niet meer:
Wy willen niet te doen hebben met die hArmen: want
T'is ghenoech gheseyt, heeft hy eenich verstant.

Q.4.47aant.

Een Boerinne worde van een Courtisaen ghevrijt,
die sich liet beduncken dat hy wel ter tael,, was,
Gheheel was hy ghecleet in Damast en in Zijt,
Waerse hem aentasten, hy al even cael,, was:
Nae zijn sprake wanende dat hy een Wael,, was,
dacht, ick wil niet hebben, om mijn goet te verteeren,
Een Crom-tong, die niet een nop heeft op zijn cleeren.

Q.4.48aant.

Op dat aen Mieuwes sou wesen gheen laken,
dede hy van Zijd, Seem en Linnen maken,
Rock, Coussen, Wambas, Cappoot en Cap:
Nu blijfter gheen Laken, dan een Wollen lap.

Q.4.49aant.

Wynant schoont zijn cleeren boven alle dinghen,
Niemant moet gaen op zijn beschoten salen,
Hy schoont zijn amailleerde baghen en gouden ringen,
Met glasen verschoont hy zijn vergulde schalen:
Dan zijn aensicht vol ghekarbonckelde datten,
draecht hy alle daechs, of het sou vermatten.

Q.4.50⁺aant.

Ick wort niet bemint, om dat ick rijckelijck
Voorsien ben met Landen, als de groote Heeren,
Noch om dat ick met Coopmanschap practijckelijck
Meer can winnen, dan ick moet verteren,
Veel min om dat ick draech costelijcke cleeren:
Maer daer my de Liefste om heeft vercoren,
Dat is my van de natuere aengheboren.

+ p. 61

Q.4.51aant.

Ick haddet alsoo wel ghemaeckt,
Dat ick haer Man had ghestuert ter jacht:
Maer een ander heeft de lust ghesmaeckt,
Die ick met mijn Lief te bedryven dacht.

Alsoo gaet ghy Ossen met groot ghequel,

Trecken den Ploech, tot een anders gherijf:
Alsoo draecht ghy sotte Schaepkens t'vel,
Seer dick van Wol, voor een ander op't lijf.

Alsoo gaet ghy Voghelkens u neste maken,

Om datter een ander sou rusten in:
Alsoo sietmen u Byekens om Honich braken,
En een ander strijckt al het ghewin.

Q.4.52aant.

Smeeckt met Neptuno, die de Zee passerende,, zijt,
Dat derf ick niet doen, ick blijve op't lant.
Smeeckt met Mars, die de Krijch hanterende,, zijt,
Ick haet te vechten met ghewapender hant:
Maer hout met de Vrede lustich en playsant,
Die met Liefde t'herte doet verjolysen.
Smeeckt met Phebus Waerseggers, ghy die kijckt in de hant.
Smeeckt met Diana, ghy die wilt jaghen en bysen:
Laet de Constenaers Minerva eere bewijsen:
Laet de Boeren Ceres en Bacchus verheven:
Castor en Pollux moghen de Ridders prijsen:
Maer u Venus wil ick de eere gheven,
Weest my doch gunstich, doet my in vreuchde leven,
Met de fleur der Vrouwen, daer t'hert om lacht,, eel,
Die mijn sin en wille heeft in haer macht,, heel.

Q.4.53⁺aant.

Joris u was gheseyt dat ghy haest sout bederven,
Vande Sterrekijckers, daer ghy op ginct betrouwen,
Waer deur ghy waende dat ghy haest sout sterven,
En op dat u Vrienden niet souden houwen,
Verteerde ghy u Have met schoone Vrouwen,
Daer ghy de Pocken binnens jaers af hebt verwurven,
Wat dunckt u Joris, zijt ghy nu niet haest bedurven?

+ p. 62

Q.4.54aant.

Lobbeken sach gheern dat haer Dochter was de Bruyt,
Daerom gaetse ten toon dickmael met haer uyt,
dan met haer te spreken wil sy niemant toelaten,
Sy moet stinckend van asem zijn, stom of doof,
Van hielen cort, van naers licht, of goet van gheloof,
Uytvallend van woorden, en slordich int praten,
Cribbich, snar en quaet, of waerdich om haten:
Neen, van sulcks isse al dat een Vryster sal,, wesen:
Is dat waerachtich? soo moetse dan mal,, wesen.

Q.4.55aant.

Een schoone Vrouw is een lieflijcke loghen,
Een Hel voor de ziel, een Hemel voor de ooghen,
Een Vaghevyer voor de beurs, een nootelijck quaet,
Dat de natuer bemint, en t'verstandt versmaet.

Q.4.56aant.

Stuers, onminnich, afwysich, meewarich,
Treurich, vrolijck, wulps, en zeebarich,
Zijt ghy die ick niet wil, noch can begheven,
Met u en mach ick, en sonder u niet leven.

Q.4.57aant.

Mieuwes wat vraecht ghy alle daghen,
waerom dat ick soo slordich ben ghecleet,
Ghelijck of ick de Bruyt sou helpen uytdraghen,
Of om jonghe Alven te vanghen my had besteet:
Jae met Vrouw vuyl te danssen waer bereet,
Ofte op een beesem nae Col soude ryen?
Neen seecker, t'is daerom niet, dat ghy't weet:
Maer om dat ghy my niet sout comen vryen.

Q.4.58⁺aant.

Joost tracht met list nae zijn Vrienden goet,
Want t'zijne heeft hy over langhe versmeert:
Op zijn Vrienden eer draecht hy hooghe moet,
De zijne is langh in schande verkeert:
Op zijn Vrienden gheloof hy ruyterlijck teert,
Dan t'zijne dat blijft al binnen zijn lippen:
Van zijn Vrienden vroomheyt hy lof begeert,
Self sou hy een Vlo niet durven knippen:
Maer van Vrients cap maeckt hy gantsch geen werc:
Want zijn eyghen is groot, wijt, lang en sterck.

+ p. 63

Q.4.59aant.

Jan heeft een rijck Wijf ghetrout om profijt,
Dat men laelijcker mach malen met gheen pinseel:
Maer als hy zijn Dochters in toecomende tijt
Sal moeten uythouwen, sal men vraghen hoe veel
Wil hy met haer gheven, sy is swert en scheel:
Dan sal hy soo veel toegheven op elcke Kint,
Als hy nu eens met het laelijcke Wijf wel wint.

Q.4.60aant.

Een eerlijcke schaemte die haer wangen doet blosen,
Eerbare Liefde in een oprecht ghemoet,
Twee borsgens rondt, twee lipkens als rosen,
Een halsgen ghedraeyt, een keel singhende soet,
Een vriendelijcke spraeck daerse my me groet,
Twee oochgens die de myne verclarende quellen,
Een bevallich wesen in al datse doet,
Vervolghende reden als sy wat sal vertellen,
En t'lodderlijck soenen en lieffelijck lellen,
Zijn de cruyden daerse me betovert mijn domme sinnen
En maecken dat ick haer eeuwich sal, wil, en moet beminnen.

Q.4.61aant.

Onse Harmen heefter al te veel ghevrijt,
En Pauwels heefter al te veel ghevanghen,
Daerom moeten sy hooren dat de Ghemeente crijt,
Wy hopen datse noch alle bey sullen hanghen,
D'ander aen een galch, d'eerst aen twee bolle wangen.