Alle de gedichten. Deel 2

[p. 243]

Aan Gaspar Duarte.
1640.

Naar het Handschrift. Letterjuweel, 26.

[p. 245]

DE welluidende naam van Duarte wekt bij den vriend der Nederlandsche Letteren aanstonds de gedachte op van voortreffelijk gezang en snarenspel.

Wie weet niet van Francisca Duarte, door den zoo muzikalen Hooft, onder den naam van Frankje, met hooge bewondering toegezongen, en onder dien van ‘de fransche Nachtegael,’ in zijne brieven geprezen en bij zijne feesten onmisbaar geacht; ‘joffre Francisca met haeren genan op een' letter nae,’¹⁾ te Alkmaar woonachtig?

Ook herinnert men zich het

Duarte, Brabantschen Amphion, eert dit graf;
Dien noch de steenen die sijn' konst het roeren gaf
Vervolgen naer sijn' Dood:

1) Wordt hiermede haar echtgenoot bedoeld, die dan Francisco Duarte moet geheeten hebben? Het verband, waarin het voorkomt, maakt het zeer waarschijnlijk.

[p. 246]

van Huygens, in de Korenbloemen, uit zijn latijn, in de Momenta Desultoria, overgebracht. Dit grafschrift gold Gaspar Duarte, gezegd Du Weerdt of De Weert¹⁾, te Antwerpen, waar hij woonde en door zijn vriend Huygens, volgens diens dagboek, meermalen bezocht werd, in November 1653 in zijn zeventigste jaar overleden²⁾, en aldaar bij zijn vader Diego in de St. Jacobskerk begraven. Wij twijfelen niet of het is deze geweest, die in 1640 met zijne kinderen aan Anna Roemers de loftonen ontlokte, die wij in het hier volgend gedicht vernemen. Dat hij, benevens twee zonen, vier dochters had en hoe zij heetten, vernemen wij uit het ontwerp van een opschrift voor een gedenkpenning, hem na zijn dood door zijn oudsten zoon toegedacht, voorkomende onder de handschriften van Huygens bij de Koninklijke Akademie bewaard³⁾, en dus waarschijnlijk door dezen gesteld.

De naam van dien oudsten zoon was Jacob (spaansch: Diego), naar zijn grootvader; zijn broeder heette, als de vader, Gaspar; en van de begaafde dochters heette de oudste Leonora, naar haar grootmoeder Leonora Rodriguez, de tweede Catharina, de derde Francisca, en de vierde Isabella. Was deze Francisca dezelfde met de ‘fransche Nachtegael’ te Alkmaar getrouwd, en gold Anna's lof hier dus slechts de drie andere, nog bij vader thuis?⁴⁾

1) Aldus, bij wijze van vervlaamsching. Onze dichteres schrijft boven haar gedicht Duarte, in haar gedicht Duwerte.

2) Het grafschrift is, volgens het H.S. bij de Kon. Ak. van den 28^sten Mei 1654.

3) In de portefeuille bevattende Prosa Anglica, Italica. Hispan ica, Latina, Inscriptiones.

4) Op 29 Oct. 1678 teekent Huygens, naar de heer Leendertz de goedheid heeft mij uit het H.S. mee te deelen, in zijn dagboek eenvoudig aan: ‘Obit Antverpiae Francisca Duarte.’ En bij voegt er aan toe: ‘Er staat wel niet bij dat zij de vrouw of de weduwe was van Francisco....; maar het zou mij toch verwonderen indien hij in zijn Dagboek den sterfdag had aangeteekend van een lid der familie Duarte omtrent wie wij bij hem niets anders vinden, en dien van de zangeres Francisca, met wie wij weten dat hij zeer goed bekend was en veel ophad, niet.

[p. 247]

Niet alleen de zang- en toonkunst, maar ook andere fraaie kunsten hadden in deze familie hare vereerders en beoefenaars.

Aan Jacob Duarte vind ik eene door Aegidius Hendrickx uitgegevene groote gravure naar de schilderij van Rubens, Paris Oordeel, opgedragen, hem daarbij noemende: ‘singularem pictoriae artis cultorem, hujus archetypi tabulam inter plurima possidentem’¹⁾. De gravure draagt geen jaartal, doch daar Aegidius Hendrickx in 1648 te Antwerpen met drukken aanving, twijfel ik niet of deze Jacob was de bovenvermelde zoon van Gaspar, ook van elders, ook te Amsterdam, als een groot liefhebber van schilderijen bekend.

Of hij ook dezelfde was met den dichter van het tooneelstuk ‘Den Weerdigen Gunsteling,’ op ‘'t Antwerps Schouburgh’ vertoond, en door Witsen Geysbeek vermeld, durf ik niet beweren.

De naam Duarte, portugeesche vorm van Eduard, en de naam Diego een der spaansche vormen van Jacob, wijzen naar het Spaansche Schiereiland. Da Costa gewaagt in zijn Israel en de Volken van negen Duarte's, kleinzonen uit de overtalrijke nakomelingschap van het hoofd der familie, Abraham Aboab, sedert zijn doop Duarte Diaz, wederom op hun beurt voorvaders van talrijke nakomelingen in Spanje, Portugal, België, Italië, Nederland. Prof. Rooses schrijft mij: ‘Er waren te Antwerpen verscheidene families Duarte, onder andere twee

1) Ook geeft hij hem den titel van ‘nobilis domesticus Regis Angliae.’

[p. 248]

van adel.’ Dat zij schatrijk waren en welk wapen zij voerden, meldt mij Prof. Alberdingk Thijm¹⁾, die mij in dezen ook met zijne genealogische kennis gediend heeft.

Hooft, Gedichten Uitg. Leendertz I. bl. 329. aant.

Hooft, Brieven Uitg. van Vloten. II. No. 442, 445, 472.

Huygens, Korenbloemen Uitg. 1672. II. bl. 531.

Huygens, Momenta Desultoria. Uitg. 1655. p. 393.

Da Costa, Israel en de Volken. 2^e Uitg 1876, bl. 514.

1) Parti: I. de gueules au lion contourné d'or; II. d'argent a un arbre sur tertre de sinople, mouvant du parti, flanqué d'une rose de gueules.

[p. 249]

tekstkritische noten

Van (hem) die Geesten in de hel, enz. Orpheus. - Van een die sijn Luijt con stellen enz. Amphion. Niet anders Huygens van den ‘Brabantschen Amphion.’

Aen den e heere Duarte
hebbende de Eer gehat hem met sijn Dochters te horen singen en speelen

Swijcht vrij oud en nieu' Poeeten
die soo veel te schrijven weeten

Van die Geesten in de hel

kon doen luystren na sijn spel.

die de beesten en de boomen
die de kruijden en de stroomen

door het soet getierelier

van sijn welgestelde Lier

Con van wijt en sijt vergaeren
Als hij repte maer sijn snaeren.

Noch so gaen sij ons vertellen
Van een die sijn Luijt con stellen

Op so soeten tover toon,

dat hij trotsen dorst de Goon.

daer van de Thebaenen Roemen
En het oock een wonder noemen

[p. 250]

 

dat hij met sijn stem (jst waer?)

 

song de steenen an malcaer

 

Van haer vesten. die door t' Raken

 

Schynen noch Musyck te maken.

 

 

 

Geesten, beesten, cruijden boomen

 

Steenen ja al wat sij droomen

 

dat beroerden: t' Comt niet bij

 

Wanneer als Duwerte ghij

 

Met u Dochters lust te singen

 

doet ghij vrij al grooter dingen:

 

Want gij Menschen van de Aerdt

 

Stygen doet ten Hemelwaert

 

En hun leert de Sonden mijen

 

Om haer Eeuwich te verblyen.

 

Antwerpen A^o 1640.

beroerden, bewoog zich. - doet ghij vrij al grooter dingen enz. Niet anders Hooft, van Francisca Duarte:

Ghij doet, met uw zang, de schaeren
Van beneên, ten hemel vaeren.

Dat heeft wel een' ander' aerdt.