Het hek van de dam

[p. 139]

Q | Stonehenge, een lichtende ervaringaant.

Stenen spreken. Stenen bewaren geheimen, die zich op velerlei manieren laten ontraadselen. In zijn fascinerend boek over het oudste en grootste megalitische stenen monument in Europa, Stonehenge Decoded, beschrijft de auteur, Gerald S. Hawkins, hoogleraar in de astronomie aan de universiteit van Boston, hoe van de jaren 1900 tot 1600 voor Christus drie opeenvolgende volkeren bouwden aan een stenen raadsel, dat zijn weerga niet kent. Vergeleken hiermee zijn de Egyptische piramiden (duizend jaar ouder) een open boek...

Het waren slaven, die in Egypte massale monumenten bouwden ten behoeve van enkele heersers. Stonehenge daarentegen was het resultaat van werk van vrije mensen: een totaal van anderhalf miljoen mandagen aan fysieke arbeid (het over land en water vervoeren van vijf tot acht ton wegende stenen, het graven van greppels, het bewerken en oprichten van de stenen), alsmede een onvoorstelbare hoeveelheid denkwerk, door de beste geesten van die tijd verricht. Het onderzoek, in 1964 door professor Hawkins gepleegd met behulp van de ibm 7090 elektronische computer van het Smithsonian-Harvard Instituut, heeft onder meer uitgewezen dat Stonehenge een ‘primitieve’ rekenmachine was, gebruikt voor het voorspellen van maans- en zonsverduisteringen door het jaarlijks verplaatsen van stenen in de ring van zogeheten Aubrey holes die het monument omringt. De rekenmachine die Stonehenge heet, zal blijven funktioneren tot het jaar 2100 - als het meer dan vierduizend jaar geleden zal zijn dat de geleerden die het stenen bouwwerk berekenden en oprichtten daarmee een getuigenis aflegden van hun

[p. 140]

genie, kunde en liefdevol geloof.

Trilogie van ceremoniën

Stonehenge is door veel raadselen omringd, die door de twee kulturen (de menswetenschappen en de natuurwetenschappen) steeds meer ontsluierd zullen worden, al naar gelang meer mensen zich gaan interesseren voor de wijze lessen, die ook uit het verleden getrokken kunnen worden, naast de barbaarse geschiedenissen van oorlogen, veldslagen en andere heldendaden.

In de laatste jaren bezoeken steeds meer mensen het nationale monument, dat omringd is door prikkeldraad en voor een shilling bereikbaar is via een parkeerterrein aan de verkeersweg, die erheen leidt door de Salisbury Plains, enkele kilometers ten westen van Amesbury, boven Southampton, aan de zuidwestkust van Engeland.

Voor de Ancient Monuments Branch van het Ministry of Public Buildings and Works is Stonehenge het meest winstgevende publieke monument van Engeland, zoals de Chief van de Ancient Druid Order (opgericht in 1717; gedurende 28 jaren van 1799 tot 1827, oefende de profetische dichter William Blade de chief-funktie uit), dr. Thomas Maugham, enigszins schamper verklaart. Het is deze druïdenorde, die tweemaal per jaar van het ministerie toestemming krijgt ceremoniën in Stonehenge te laten plaatsvinden; op de langste en kortste dag van het jaar. Summersolstice en Wintersolstice. Midzomernacht. Midwinternacht.

Deze midzomer, op vrijdag 20 juni, vertrokken 's avonds rond 7 uur twee autobussen van het Londense Victoria Station met bestemming Stonehenge. Het honderdtal hoofden, dat deze bussen bevolkte, was samengekomen (zoals de uitnodiging luidde) in een geest van liefde en vrede, om eer te bewijzen aan ons erfgoed en onze kultuur. De viering van de

[p. 141]

Zomerwende zou de vorm van een trilogie van ceremoniën aannemen, die op de volgende uren beginnen: The Midnight Vigil om 1 uur 's nachts, The Dawn Ritual om 4 uur 43 's morgens en The High Noon Ceremony om 1 uur 's middags Britse zomertijd. Zoals gebruikelijk zou de Chief van de Orde deze ceremoniën leiden en in wezen hetzelfde ritueel gebruiken als gebezigd werd in voor-christelijk Engeland. Waarschijnlijk het meest betekenisvolle en indrukwekkende van de drie ceremoniën (vervolgt nog steeds de druïdencirculaire) is het Dageraadsritueel, dat voor de druïden de verlichting inhoudt na het dagen van het bewustzijn. En dit vooral in een tijd waarin het terrein van menselijke ontdekkingen zich heeft uitgestrekt tot buitenaardse gebieden. Stonehenge is zowel geestelijk als astronomisch een krachtcentrum, en door te kommuniëren met dit centrum bewijzen de druïden eer aan een verleden en een erfgoed dat helaas vergeten is en waarvan de geschiedenis is uitgewist.

Bron van licht

Een brochure, die de geschiedenis en organisatievorm van de Ancient Druid Order (The British Circle of the Universal Bond) verhaalt (verkrijgbaar 77 Calton Avenue, Dulwich, London S.E.21), bevat andere instruktieve mededelingen: ‘De leer der druïden is een uiterlijke manifestatie van het innerlijk licht. Oefeningen leiden tot de ontwikkeling van de transcendentale krachten van de mens, die komen van en in voortdurend kontakt staan met de Centrale Zon van de Kosmos. De Drie Licht-Staven, bekend als de Awen, vormen een symbool van de Goddelijke Naam.

Er wordt gezegd dat op de drie staven alle wetenschap staat geschreven want van de hoekige lijnen en hun kombinatie werd het Bardische alfabet gevormd. Ze symboliseren de Bron van het Licht in de kosmos en de mens waaruit de

[p. 142]

druïdische deugden van moed, broederschap en onzelfzuchtige dienstbaarheid voortkomen, en ook de wijsheid van de druïden, waarvan veel in de vorm van drie-eenheden is overgeleverd.

God is noodzakelijkerwijze drie dingen: het grootste deel van het leven, het grootste deel van de wetenschap en het grootste deel van de kracht; van elk ding kan er maar één het grootste deel zijn. Drie dingen nemen voortdurend in grootte toe: vuur of licht, intelligentie of waarheid, en geest of leven; en deze dingen zullen eindigen door al het andere te overheersen. Abred, het vlak van materieel leven en cyclische inkarnatie, zal vernietigd worden.

Instruktiekursussen worden gegeven in de Groves van de Outer Order om leerlingen voor te bereiden op de druïdische leer, die onderwezen wordt in de Groves van de Inner Order. Begrip wordt aangekweekt door ritueel, en wijsheid door triaden, die voortdurend meer worden begrepen, door het beheersen van het lichaam en de hersenen door oefeningen en meditatie. De drie bedoelingen van de leer: het trainen van de geest, het kultiveren van het hart en het maken van waarachtig mens-zijn.

De hogere wijsheid is essentieel éénheid. Dit wisten de klassieken - en de meer-waarnemenden onder de modernen. Dr. Inges studies in christelijke mystiek tonen dit duidelijk aan, alsmede de ervaringen van niet-christelijke occultisten. Clemens van Alexandrië legt er een open getuigenis van af dat de eerbiedwaardige systemen van wijsheid in deze wereld alle dezelfde doktrines gaven, hoe verschillend ook de plaatselijke verscheidenheid in rituelen: Orfisch, Thracisch, Osiriaans, Izaïks, Bacchisch, Cabirisch, Eleusinisch, Adonaisch, Mithraisch, Essenisch - of Druïdisch.

Van deze grote tradities is de druïdische vorm die van het westen, en onze gedachte-oorsprong is erdoor gevormd. In dit voornamelijk keltisch systeem bestaat er altijd een gevoel voor openbaringen, van hemelvaart en een manifesta-

[p. 143]

tie die komende is. Het leven is proefondervindelijk, een proeve die men aflegt tussen de verschillende werelden.’

Imitaties

In een persoonlijk gesprek in het zeer actieve Centre House (10a, Airlie Gardens, London W.8), waar dr. Maugham wekelijkse lezingen over homeopatische geneeskunde houdt, verklaarde hij mij dat er tijden waren waarin het voltrekken van de druïdische ceremoniën op Stonehenge strafbare feiten waren.

‘Als de ceremoniën niet uitgevoerd werden, gingen de vertegenwoordigers er toch heen om samen te komen, maar dan niet gekleed in hun mantels. Ze gingen er groepsgewijze staan om te mediteren... Er is altijd een kontinuïteit geweest.

Door de hele geschiedenis heen waren er elk jaar vertegenwoordigers, of het bijeenkomen nu strafbaar was of niet, in de ene vorm of de andere.

In verdraagzame tijden komen ze in mantels om de ceremoniën te voltrekken; in intolerante tijden verschijnen ze in gewone kleren en doen het rustig, onder elkaar.

Er is maar één Druïdische Orde, en er zijn verschillende Groves, maar voor één ding moet men opletten: sinds de riten van belang voor het publiek zijn geworden, zijn de imitaties gekomen - die zich Bards of Minstrels noemen - maar er is slechts één Druïdische Orde.

Verbintenissen met de Rozenkruisers gaan terug tot tijden die heden ten dage niet ter zake dienende zijn; men zal zien dat sommige van de -laten we zeggen - medeoprichters Druïden waren.

In Stonehenge waren ook vertegenwoordigers van andere Orden aanwezig, zoals de Orde van het Heilig Woord, de Broederschap van het Licht, en de Martinisten. Wanneer

[p. 144]

een bestaande Orde inlichtingen wenst, kan zij alle gewenste inlichtingen van ons krijgen. Ziet u, wij zijn geen ledenwervende organisatie of kultus. Men kan veilig naar ons toe komen, wetende dat wij niet op leden uit zijn. Waar de verschillende sekten er altijd op uit zijn elkaar leden af te troggelen, zijn wij daarin niet geïnteresseerd. Alleen zij die zoeken, zullen vinden; wij halen mensen niet over onze kant uit te komen. Als er mensen zijn die vragen of ze mogen komen, zeggen wij ja. Er zijn Druïden op het Europese vasteland, maar zij hebben geen officiële vertegenwoordiging. Het zijn individuen die wijdverspreid wonen en geen regelmatige bijeenkomsten houden.’

Verruimd en verrijkt

Zij, die gehoor gaven aan hun reislust, nieuwsgierigheid en oprechte belangstelling, zijn door hun bezoek aan Stonehenge ten zeerste verruimd en verrijkt. De duizenden die, uit alle windstreken gekomen, met min of meer persoonlijke inzet en belevenis de ceremoniën volgden die zich rond Stonehenge afspeelden, hebben ieder voor zich op eigen wijze deelgenomen aan het oudste en vruchtbaarste ritueel dat er bestaat, dat dagelijks plaatsvindt en niet genoeg geeerd kan wordert: het rijzen van de zon - symbool voor het licht dat zelfs schijnt in de meest duistere tijden.

In het holst van de nacht stonden velen, die elkaar voorheen niet kenden, hand in hand, na het afleggen van een tocht door het duister; een magische cirkel, die geladen werd met alle energie die zich daar ter plaatse op dat moment verzameld had.

Deze belevenis is zo totaal, dat er geen woorden zijn om het te beschrijven. Een aantal mensen dat ik er naderhand over sprak, deed auditieve of visuele waarnemingen: het geluid van een generator, het zien van vallende sterren, het ver-

[p. 145]

schijnen van ufo's (vliegende schotels - zij die hierover hun schouders ophalen, moeten beslist eens het boek van de psycholoog Carl Gustav Jung lezen: Ein moderner Mythus, Von Dingen, die am Himmel gesehen werden, Rascher Verlag, 1958). Voor mij was de trip een van de wonderen, die mij het blind geloof in het unieke wezen der dingen hebben verschaft.

Het was zowel verwonderlijk als wonderbaarlijk hoevelen de tocht naar Stonehenge hadden volbracht. Niet allen nieuwsgierigen uit Engeland, maar ook belangstellenden uit Amerika en geheel Europa, vertegenwoordigers van de oude en nieuwe scholen, die elkaar vinden in hun bekommernis om de wereldvrede. Leden van het Living Theatre, dat in Londen gedurende de maand juni voorstellingen gaf van hún Mysteriën, leden van de Human Family en Exploding Galaxy, Engelse theatergroepen, een delegatie van de Merry Pranksters uit Oregon en de Grateful Dead uit San Francisco, Nederlandse leden van de Universal Life Church, alsmede anderen die liever de zon zien opkomen boven de mensheid dan de grote nacht te zien vallen - waar doorheen wij individueel moeten trekken, willen wij herboren worden in de geest, die boven deze aarde waait.

Wat zich op deze historische momenten anno 1969 op aarde voltrekt, buiten de geëffende paden van de politiek, die theaters, muziekhallen, straten en pleinen voor zich heeft opgeëist, is van het grootste belang. Zelfs hij die zich heeft afgewend van de rituelen der bestaande Kerken, zal niet kunnen ontkennen dat de behoefte groot is aan rituelen, waarin de eenheid van de mens voorbij zijn onderlinge verdeeldheid wordt hooggehouden.

Wat dit betreft is Stonehenge, zomer 1969, een feit van grote betekenis. Volledige betekenis. Die van de vrede.

(juli 1969)