Verzameld werk. Deel 5

2. De beeldhouwkunst.

In de Duitse plastiek, die buiten de figuren der graftomben in hoofdzaak van decoratieven en verhalenden aard was, zien we stilaan den zin voor renaissance-schoon doorbreken, zonder dat echter haar kern van hartelijke oorspronkelijkheid daardoor aangetast werd. De temperamentvolle, knoestige houtsnijder Veit Stoss, dien wij reeds ontmoet hebben en die op zeer ouden leeftijd in 1533 overleed, was te Neurenberg nog altijd aan den arbeid, en schijnt zelf nu naar ietwat rustiger stijl te willen overgaan. In de Mariakapel en den dom te Würzburg, alsook in den dom te Bamberg, getuigt het zielbewogen beitelwerk van Tilman Riemenschneider, die in 1531 stierf, hoezeer zijn talent aan kracht en gemak gewonnen had, en hoe ook hij, na 1516 ongeveer, aan de neiging naar een vloeiender en algemener vormentaal toegaf. Een enkel maal zou hij zelfs een proef nemen met renaissanceversiering, maar bewees alleen dat hem dat niet best afging.

De eerste bij wien de smaak van de volgroeide renaissance beslist te voorschijn trad was Peter Vischer de Oude, gestorven in 1529, een bronsgieter, die met zijn zoons te Neurenberg samenwerkte. Dat atelier, dat grafplaten en tomben over een groot deel van Duitsland en tot Polen toe uitvoerde, laat ons het duidelijkst, na de eerste jaren der eeuw, de stijlveranderingen volgen.

Als meesterwerk van Peter Vischer geldt het ver-

[p. 646]

maarde Sebaldusgraf te Neurenberg (1508-1519). De speelse late gothiek verdraagt er zich met allerlei bestanddelen van Italiaansen oorsprong. Duits is in elk geval de fantasie, die van die bronzen architectuur, met haar reliëfs, beelden en ontelbare beeldjes, het zonderlingste geheel maakte. Rondom edele en eenvoudig-reine, breedgedane heiligenfiguren, stoeit een fabelachtig volk van centauren, tritonen, gevleugelde meerminnen, liefdegodjes, leeuwen, dolfijnen, wat weet ik al, terwijl de sokkel van den bouw op reusachtige slakkenhuizen rust. Ernst en luim, werkelijkheid en sprookje lopen wonderbaar door elkaar, en alles sluit ineen. Maar het mag ons daarbij toch niet ontgaan, dat renaissance hier slechts het overnemen van vormen betekent, niet een nieuwe opvatting van den mens, en schepping van die opvatting uit.

Het meest indrukwekkende dat m.i. uit het atelier van Peter Vischer kwam, zijn de standbeelden van de gepantserde ridder-koningen Arthur (afb. 394) en Theodorik (1513), (naar tekeningen van Albrecht Dürer?), de mooiste onder de acht-en-twintig gestalten die in de hofkerk te Innsbruck rondom het graf van keizer Maximiliaan de wacht houden en door verschillende kunstenaars in de eerste helft der eeuw werden uitgevoerd. Aan de sarcophaag werd overigens daarna nog gedurende een paar geslachten gewerkt.