Een claer ende doorluchtich vertooch van d'Alckmaersche kerckelicke gheschillen
(1611)–Adolphus Venator– AuteursrechtvrijDe ses en tvvintichste verthooningh.Jan wiel, Jonghe Rijp, ende Onpartydich hert.
Ian wiel.
Wat hoordy Broeder van onse saken?
Sullen wy tot ons voornemen gheraken?
Oft sal ons noch de Wint weer loopen teghen?
Ionghe Rijp.
Ick weet wat segghen, ick ben verleghen:
Maer hadmen 't moghen weghen // voor onse Wet,
Daer mijnen Vader mede is ingheset,
Wy souden onbelet // wel boven blyven,
En den Tectander wel haest verdryven,
Ga naar margenoot+ Hoe dit nu sal beclyven // moet zijn verbeyt.
Ian Wiel.
Maer laet ons hooren wat Onpartydich hert seyt,
Die herwaerts comt ghegaen.
Wel Onpartydich hert hoe statet u al aen?
Soudy Tectander noch connen prijsen?
Daer men hem sulcke grove fauten gaet bewijsen?
Is hy noch al den goeden Man?
Onpartydich hert.
Van 't gheen ick niet en weet, ick niet oordeelen can:
Want t' gheen men seijdt, en is noch niet ghebleken,
Ick hoor d' aenclacht, het bewijs is versteken:
Maer alst hem wel bewesen is,
Sal ick 't oordeel helpen uytspreken wis:
Maer men moet eerst te deghen daer op achten.
Ionghe Rijp.
Ick hoor wel ghy ghelooft gheen clachten,
Al ist dat zijt ghetuyghen met haer tween.
Onpartydich hert.
Maer dese twee ghetuyghen, en doen maer een
| |
[Folio 47r]
| |
Voor alle rechten ende ghedinghen;
Wanneer dat sy ghetuyghden, te samen van een dinghen;
Maer sonderlinghen // tuyght elck ghewis,
Wat dat haer selfs weervaren is:
Maer gheensins sy ghetuyghen yet,
Wat datter is een aar gheschiet,
En ditte niet // haer saeck goet maken magh,
Dat sy hebben ghesweghen Jaer ende dagh,
Sonder oyt zijn gheselschappe te schouwen;
Dit deden noyt eerbare Vrouwen:
Dan conden sy bewijs ghenoech voorwenden,
Dat soud' de sake haestigh doen enden:
Maer het bewijs, dat sy noch brenghen voort,
Dat en ghetuygt niet een warachtich woordt.
Ionghe Rijp.
Hoe? niet een warachtich woort? het is misschien u dencken;
Of u verkeert verstaen, soo 't u best gaet toewencken,
En soo ghy t' liefsten hadt, moocht ghy haer reen ontfaen.
Onpartydich hert.
Neen t' isser lieve man, alsoo niet mee ghegaen:
Maer leughens openbaer, tot noch toe sy verconde,
D' een lieght haer eyghen handt, en d' ander haren monde,
Haer reden zijn soo flau, datmense voelt en tast.
Ian VViel.
Dat Simple heeft gheseyt, vertelt ons eens, wat wast?
Onpartydich hert.
Maer Simple seijdt aldus; dat sy eens was ghecomen
Tot zijnen huijs om troost,in droevicheyt vol schromen,
Daer nae seer yverich sy vallend' in een praet,
Ghebeurden 't dat Tectander een zijnder handen slaet
Omtrent haer schortecleedt, daer quam (seyd' sy) mijn leven,
Gheen Man meer als de mijn, en conde hy 't beseven,
Hy soude cleyne rust vercryghen in 't ghemoedt:
Want binnen in zijn hert jaloursheyt is ghevoedt.
Ionghe Rijp.
Wel, dunckt u dat soo goedt? Wast niet ghenoech bewesen
Wat hy had inden sin?
Onpartydich hert.
Maer daer op is ghelesen
Een acte van haer handt, waer in dat sy bekent,
Dat hy met sulck ghelaet haer noyt en quam omtrent,
En of [zij]t [h]em opteech, dat het sou zijn gheloghen,
Als di[even o]p pijnbanck, door pijn wel lyden moghen.
Oock tuyghden daer twee Mans, dat sy noch eyndelijck
| |
[Folio 47v]
| |
Teghen Tectander sou ghebruycken dees practijck:
Want sy 't haer langh te voor gingh segghen ende claghen,
Dat sy haer Mans ghequel niet langher mocht verdraghen:
Dus is dit voor of nae een loghenachtich slot:
In d' acte tuyghet sy voor d' alderstrenghsten Godt,
Maeckt sy 't nu onwarachtich, soo toont sy haer meyneedich,
En goddeloos met een; wie sal met rechten seedich
Ghelooven sulcken tuych?
Ian Wiel.
By God die Vos was loos.
Heeft hy hem soo voorsien, soo zijn ons Rapen voos.
Helena wat seydt die? wilt ons dat oock vertellen.
Onpartijdich hert.
Sy is oock overtuycht van Timmermans ghesellen,
Glaesmakers, Metsers oock, die hadden op 't verstellen
Van 't huys in 't werck gheweest: soo dan Helena seijdt,
Dat sy vanden Tectander was vijfmael voorgheleijdt,
Te breecken Cupidoos boogh, Pylen ende Pesen:
Viermael in 't cleyn studoor, van d' aerde wat gheresen,
Met weynich trappen op; en d' ander was versocht
Beneden by der aerd', de camer was verknocht
Vast aende keucken, voor aen 't loopen vanden ganghe,
En achter aende straet, noch daer en was ghehanghe
Van grendel, haeck noch slot: maer om dat hare spraeck
Al struyckelende ginck, men dacht bat op die saeck:
Men vraechde of sy noch de plaetsen soude kennen,
Daer hyse had versocht? Sy seyd' jae; men ginck wennen,
De ganghen daer nae toe, om alles in te sien.
Als sy op 't studoor quam, sy seyd' daer waren gien,
Noch stylen, nochte post, en dese deur is mede,
Die vensters alle bey (sy wysend' op die stede)
Met noch de heele muer, al naederhandt ghestelt,
Sint ick de lestemael hier met hem was verselt:
Sy sloeghen nauwe gae, op 't ghene sy daer seyde,
En t' hadde weynich slots al wat sy noch uytleyde:
Maer op die Metsers heeft Tectander doen ghedacht,
Die worden door een bood' ter plaetsen daer ghebracht,
De Glasemaker oock, de selfde Timmermannen,
Die stijl, post, muer en deur, trap, venster, glaesghespannen,
Al wat een camer maeckt, daer selver stelden aen
Denckt sonder dat, wat camer Helena mocht verstaen.
Men vraechden haer of sy dat huys oyt repareerden?
Sy seyden jae; nae ons gheen handt daer meer aen keerden:
Want wy de laetste zijn die 't hebben opghetooyt.
| |
[Folio 48r]
| |
En t' staet noch allesins alst van ons was gherooyt.
Noch vraechdemen den tijdt, hoe langh het was gheleden?
Of daer Helena was te vooren in in ghetreden?
Sy seyden t' is ghestelt, van nieus ist opghemaeckt,
Drie Jaer nae daer Tectander ter woon was ingheraeckt,
Noch post, stijl, venster, muer, is daer meer ghecomen,
Noch houtken, glaesken, steen, ghebracht of wech ghenomen,
Noch eerst en stonter niet dan eenen leghen muer,
Een oudt vervallen dack, gheen camer ofte schuer:
Doen vontmen datter zijn verloopen wel vier Jaren
Tot daer Helenaes teen lest over drempel waren.
Helena stont en keeck heel scheelu langhs haer neus,
Noch simpeler als Simpel, of d' alderhilste Geus,
Of die de boeven sach, voor Daniel die stonden,
Ghevraghet vanden Boom, daer sy Susanna vonden,
Met haren boel, die mocht in zyne fantasy
Helenaes wanghelaet daer mede voeghen by.
En worden sy ghevraecht, wanneer ist d' eerste malen
U voorgheleydt gheweest? s' en kon het niet verhalen.
Een Jaer of anderhalf, ghevraecht der weecken dach?
Ontvloghen was het haer: of sy niet segghen mach
Het saysoen vanden Jaer? s' en kond' dat oock niet weten.
Wanneer de leste reys? het was haer al vergheten,
Oft Paesschen, Pincxster was, der Heylighen of Korstijt,
Sy wast uyt haer memory, uyt hare sinnen quijt.
Wat tijdt ten naesten by, op een maent twee of drye?
T' is haer te veel ghevraecht, al die schersinnerye,
Noch waer dat zijn gheschiet die vraghen vijf oncuys;
Sy seyden t' is gheschiet tot den Tectanders huys.
En waerom altijdt daer? Om dat daer van gheen blijcke
Den luyden soude zijn: oock om zijn vriendelijcke
Ghelaet en ommeganck. Tectander sprack als dan;
Nae desen soo ghy seght, en hielde ghy niet an
Mijn vrientschap alle tijdt: en dickwils zijt ghecomen,
Om bidden dat ghy mocht dan mede zijn ghenomen,
Wanneer wy op een vleck, of ginghen aende Zee,
Mijn Huysvrouw' dick ghevraecht, of wy niet wilden mee
Nae Outdorp, inden Thuijn, dijns Ooms Bogaerde wand'ren?
Jae dat wy Spinola eens souden met malcand'ren
Gaen kijcken inden Haech? Of sy niet doen hy cranck
En sieck te bedde lach, hem bode t' zynen danck,
Of Bier of eenich dinck dat sy had inden huyse?
Of sy in zijn Sermoen niet quam tot dat confuyse,
Des Simpels sake quam eerst aenden Magistraet?
| |
[Folio 48v]
| |
Op alle dit voorseyd', gingh sy al segghen jaet,
T' is alle soo gheschiet; doen is daer noch bevonden,
Dat sy had laten gaen en vallen uyt haer monden
Dat sy maer om dees twee oorsaken had belast
Tectander en beclaecht: ten eersten dan soo wast,
Dat Simple niet alleen bleef inde peeckel steecken
Het ander om dat hy in ses en twintich weecken,
Niet eens en had ghekeecken // nae haer, noch oock ghedocht,
S' en haddet niet ghedaen, had hys' somtijts versocht.
Noch vraechden hy haer meer, oft niet eenmael gheschieden
Als sy te maeltijt was, met noch meer ander lieden,
Tot eenen goeden Vrient, Sondaechs op een gast-mael,
Daer hy mee was ghenoot: maer om dat hy een mael
Noch preecken moest dien dach, soo had hy 't doen afsegghen
Des avonts: want sy bleven, en hy had af gaen legghen
Zijn arbeyt op dien dach; sy sonden d' een en d' aer,
Maer conden hem niet brenghen, om dat hy op een aer
Wat anders had te doen: ten lesten vande zyde,
Van haer Man is sy gheresen op dien tyde,
En seyde luyt ghenoech, laet my nae hem toegaen,
Als ick maer by hem coom, ick sal hem brenghen aen.
Sy ginck heen, een Jongh man, een Vryer, haer gheleyde
Al tot Tectanders huys, sat langhen tijdt en beyde,
Zijn Huysvrou midler tijd heeft sy daer toe versocht,
Dat sy met haren Man daer mochte zijn ghebrocht:
Maer hy Tectander bleef noch buyten huys soo langhe,
Dat hy daer niet en quam, om dat hy inden ganghe,
Was elders uytghenoodt; dat heeft sy oock bekent.
Noch heeft haer wederom Tectander voorghewent,
Of hy niet voor haer huys van haer was aengheroepen:
Een ander reys als zijn wech daer voorby gingh loopen,
En badt hem dat hy daer by haer te gaste bleef,
Haer Man die was van huys, daer hem zijn saken dreef,
En dat hy daer toe neen, wat soudet zijn? op seyden,
Wat soudemen vermoen, als wy hier met ons beyden
Een maeltijt hielden groot, terwijl u Man is uyt,
En mijn Huysvrou absent? denckt dat het niet wel sluyt:
Sy bekend' het terstont, en seyde t' is warachtich:
Jae als haer Man quam t' huys, sy maeckten 't hem indachtich,
Hy prees die deuchd'lijckheyt Tectandri doen ter tijt.
Dit heeft sy oock beleen; doen quam aldaer subijt
Tectanders Huyvrou by: want sy daer was ontboden,
Die tuijchden dat sy was hem dickwils comen nooden,
Als hy besoecken gingh den eenen sieck of d' aer;
| |
[Folio 49r]
| |
En eens ist dus ghebeurt, dat sy seyd' Vrouken, maer
Is uwen Man in huys? S' antwoorden hy studeerde,
Ick sal hem roepen af, soo ghy hem yet begheerde,
T' is onnoodich seyd' sy, ick sal wel by hem gaen,
Want een swangher Vrouw' can veel vreemdicheyt ontfaen.
Doen vraechden haer Tectander, hoe sout dan zijn ghecomen,
Dat ick yet oneerlijcks soud' hebben voorghenomen,
Teghen u wil en danck? noch voeghden hy daer by,
Ist niet vijf Jaer gheleen, dat ghy vol boevery,
Voor schelm en voor rabbout my schelden met qua woorden?
Sy seyde, 't is oock soo; want ick die reden oorboorden,
Om dat ghy teghen waert het oude Kercken doen.
Wie heeft daer nae gesocht, vraechd' hy de vrientschap doen?
Zijt ghy 't niet self gheweest? maer sy bekenden 't rondelijck.
Meer woorden hebben sy aldaer ghesproken mondelijck,
Waer door haer reden bleeck onvast en sonder slot:
Eynd'lijck sy schandich sprack veel vyleynicheyt sot.
Dus weten sy niet meer met haer tween by te brenghen.
Tectander heeft gheen schult: men sal oock niet verlenghen
Hem absoluyt te kennen vry.
Jonghe Rijp.
Jae ghy zijt het Hooft van ons party,
Die noyt ons saeck favoriseerde:
Maer altijt ons druck vermeerde.
Sult ghy het vonnis helpen uytspreken snel,
Soo naeckt ons noch al meer ghequel,
Nochtans soo is die saeck oock claer ghenoech.
Onpartydich hert.
Dit is het segghen laet ende vroech:
Maer men moest het eerst blijcken doen;
Want wat can den Rechter bevroen,
Van 't ghene niet en wort bewesen?
Nae dien dat alle vonnis worde ghewesen,
Nae t' ghene dat daer openbaer //is.
Ian wiel.
Wy weten dat het claer // is,
En meer al waer // is // zijn Hoereryen:
Daerom gaen wy die boeve myen,
t' Zijn der Kercken partyen // die hem aenhanghen.
Onpartydich hert.
Ghy singht noch al u oude sanghen:
Maer t' eynde sal draghen den last,
God kent die beste, dat gaet heel vast,
Die sal de Rechters tot rechtveerdicheyt wecken,
| |
[Folio 49v]
| |
En die waerheyt der saken claer ontdecken,
Verlaet partyschap, en biddet God hier toe.
Ionghe Rijp.
Wy zijn hem ende zijn aenhanghers nu al moe,
God gheef dat wyer haest af worden vry.
Onpartydich hert.
U ghebedt of wensch is vol van party,
Stelt dat aen eene sy // en spreket onpartydich.
Ian Wiel.
Ick segh hy is een stucke boefs onlydich,
Die teghen God en Godes Kerck opstaet,
En daerom zijn wy metter daet
Teghen hem ende u, en al zynen aenhangh
Een openbaer party ons leven langh:
Maer Broer, laet ons den ghangh // van hier gaen nemen.
Onpartydich hert.
Ga naar margenoot+ Wel Vrienden gaet, maer wilt van Gode niet vervremen.
|
|