Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

Noch vander bliscap der zielen. .xxix.⁺

Sente Bernard seget dat:¹⁴⁶³
Dat alle bedalle daer ter stat¹⁴⁶⁴

+ Cap. 29. Vertaald naar Vincentius' Epilogus, c. CXXVI

1463 Bernard = Bernard van Clairvaux (1091-1158). De volgende regels, welke Velthem aan den H. Bernardus toeschrijft, behooren eigenlijk tot den H. Augustinus (Liber de spiritu et anima, in Patrol. lat., XL, 829)

1464 alle bedalle = in het geheel.

[p. 402]

1465

Alle die soetheit niene can

 

Die[n] minsce gescien, die daer an

 

Hem heeft, die maker es⁺

 

Alles dinges, sijt seker des;

 

Also alsemen int boec vent

1470

Vander zielen enten geesten omtrent.

 

Twee dinge inden minsce sijn:

 

Dats die sijn van binnen fijn,⁺¹⁴⁷²

 

Ende die sijn van buten mede;

 

Ende yegewelc heeft ter stede

1475

Sijn huus, daer menne in wedermaect.

 

Die sin van buten werd oec gesaect¹⁴⁷⁶

 

In ere sinninge der minscelijcheit,⁺¹⁴⁷⁷

 

Ende daerom seit hi, in der waerheit,

 

Dat god minsce gemaect was

1480

Om dat hi in hem selven na das

 

Den minsce altemale soude

 

Heilegen, op dat hi selve woude;⁺¹⁴⁸²

 

Ende om dat ie begeringe, alsict verneme,

 

Vanden minsce quame te heme,

1485

Ende alle die minne in hem quame,

 

Ende alle dinc van hem name,

 

Dit waer al den minsce goet;⁺

 

Want also als ict verstoet,

 

Ginge hi in, ginge hi uut,

1490

Hi vonde weide al overluut¹⁴⁹⁰

+ (5)

+ (10)

1472 sijn = zin (Vinc.: sensus interior scilicet et exterior), vgl. ook vs. 1476 die sin van buten

1476 gesaect = herschapen (Lat.: reficitur), of: gebracht, gevoerd tot (M.W., VII, 80 en 1161)

+ (15)

1477 sinninge = overpeinzing, bespiegeling

+ (20)

1482 op dat = indien; hi = de mensch (Christus zal den mensch heiligen, indien deze het maar wil)

+ (25)

1490 weide: Vinc.: pascua.

[p. 403]

 

In sinen makere, seldi verstaen;

 

Want eest van buten, also saen,⁺

 

Dats int vleesch, hoe soet gaet,

 

Sijns behouders, dat verstaet;

1495

Ende eest van binnen, so eest mede

 

In des sceppers godlijchede.

 

Dat derde es, dat van desen leven⁺

 

Die onsaligen uut gaen ende begeven,¹⁴⁹⁸

 

Dattie ingele noyt en mochten

1500

Proeven, in en[i]gere gedochten.

 

Also alse Augustijn hier seit

 

Uten boeke der biechten gereit:⁺

 

Over al door die bliscap, godweet,

 

Die meerre moednesse [men] vergeet;¹⁵⁰⁴

1505

Na ene grote siechede,

 

Volget een hoge genesen mede;

 

Ende na groten rouwe, wetet wel,⁺

 

Volget bliscap ende spel;

 

Die in der proverbien geseget met,

1510

Die inde canteken sijn geset.¹⁵¹⁰

+ (30)

+ (35)

1498 begeven=verlaten

+ (40)

1504 moednesse = vermoeidheid

+ (45)

1510 canteke = Sermones de Cantico Canticorum. De verhouding van verzen 1509-1510 tot wat voorafgaat en volgt, is niet duidelijk. Met proverbien en canteke wordt het werk Sermones in Cantica Canticorum van den Hl. Bernardus, abt van Clairvaux, bedoeld (Migne's Patrologiae C.C., deel 183, kol. 1110 C), en wel zoo, dat proverbie voor sermo (n^r 68) staat, wat bij Vinc. heet super cantica, homelia 68. Wat nu in gemelde sermo 68 van Bernardus voorkomt, en dat door Vincentius woordelijk is overgenomen, staat niet - ook niet eens samengevat - bij Velthem: tu putas Deum nostrum totam habiturum suae gloriae laudem, donec veniant qui in conspectu angelorum psallant sibi (en het volgende nu vinden we wel bij Velthem, vs. 1519 vlgg.): Laetati sumus pro diebus quibus nos humiliasti, enz.

[p. 404]

 

Daerom die materie vanden loven,

 

Die de heyligen singen boven:⁺

 

⁺ ‘Gebenedide, Here, die ziele mijn,

 

Ende alle die onder mi sijn!’

1515

Dit werd daer gesongen clare.

 

Ay! die dan in die scare^1516-1518

 

Vandien sange mochte comen,⁺

 

Hem worde alle droefheit benomen!

 

Men sinct daer oec: Wi sijn verblijt,

1520

Om dat wi leiden onsen tijt

 

In onsen dagen in oetmoedichede!

 

Wi sijn oec comen (sinctmen mede)⁺

 

Vander doet ter bliscap al,

 

Die ons ewelijc duren sal!

1525

O wi! die dus singen mach

 

Om .i. lettel hier verdrach;¹⁵²⁶

 

Ende o wi! die dit singen daer verliest,⁺

 

Ende comt daer hi ewelike riest!¹⁵²⁸

+ (50)

+ bl. 92 f.

1516-1518 : die verzen zijn van Velthem alleen

+ (55)

+ (60)

1526 verdrach = leed, smart

+ (65)

1528 riest = er ellendig aan toe is

1466 die[n], emend. M.W., 1, 320 1476 buten hs.: binnen (emend. M.W., 7, 1161); Vinc.: sensus...exterior (reficitur) in contemplatione humanitatis 1483 ie hs.: ic.

1492 buten: Lelong las binnen 1497 derde in het hs. voluit 1503 door hs.: d' (emend. M.W., 4, 1831) 1504 [men]: emend. M.W., ibid. - meerre in het hs. voluit.

1515 clare en 1516 scare in het hs. voluit 1527 o wi die hs.: om dat (emend. M.W., 5, 1; 8, 2045) Cap. 30, opschr.: gebrukenesse hs.: gelenkenesse; Lelong las: gedenkenesse; emendatie die gerechtvaardigd wordt doordat dit hoofdstuk de vertaling is van Vinc.: de deitatis fruitione, en vgl. mede gebruyckenisse Gods in M.W., 2, 1021.