Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

Hoe God tfonnesse geeft. .xxiij.⁺

Nu werd over elken sentensie gegeven,
Alse: ‘Gebenedide, comt mi neven,
Die mi gedient hebt, vorwaer!
Ende gi, vermaledide, gaet daer
Int ewelike vier gereet,⁺
Dat emmer te stane steet,
Sonder roep van ludene mede,¹¹⁷⁵
Ende sonder ander maniere gerede!’
Dit ende ander alle dinge,
Wanen die menige sonderlinge,⁺
Dat met consientien sal wesen¹¹⁷⁹
Geëxprimeert van alle desen,
Dan met worden verstaic hier.
Dus gaen daer die quade int vier
Om ewelike te bliven daer;⁺
Ende die goede gaen daernaer

+ Cap. 23. Vertaald naar Vincentius' Epilogus, c. CXVIII

+ (5)

1175 sonder roep van luden (‘lawaai maken’) mede: Vinc. sine vocali sono

+ (10)

1179 met consientien = bewust (dit alles zal gemeend zijn, niet louter woorden).

+ (15)

[p. 390]

1185

Ind ewelike bliscap sonder inde;

 

Entie quade ind ewelike scinde,¹¹⁸⁶

 

Daer si gepijnt werden daerna

 

Emmermeer, alsict versta.⁺

 

Hets recht, datsi emmermeer dogen,

1190

Die op eertrike altoes pogen

 

Hoe si quaetheit mogen doen.

 

Gregorius ons in een sermoen:¹¹⁹²

 

Hets recht, dattie gene seer⁺

 

Sonder bliscap hebben emmermeer,

1195

Die noyt en wouden derven niet,¹¹⁹⁵

 

Oft sonder sonde wesen yet;

 

Si souden wel sonder inde

 

Leven, alsict an sulken vinde,⁺

 

Ende hi sonder inde mocht dan

1200

Sonde doen, dat verstaic daeran.

 

Daer es twierhande pine den quaden

 

Dan gegeven, om hem versaden:¹²⁰²

 

Deen es, datsi werden gesceden⁺

 

Van Godsrike in allen leden;

1205

Dander dat si gepijnt selen wesen

 

Inder hellen emmermere na desen.

 

Dit sijn die pine entie viere,

 

⁺ Daer ons dewangelie af seit diere:⁺¹²⁰⁸

 

Alle bome die dragen niet

1210

Goede vrucht, die besiet.

1186 scinde = ellende der hel

+ (20)

1192 Gregorius zie vs. 1013

+ (25)

1195 derven: nl. de zonde (dus: zij, die nooit zonder zonden zouden willen leven)

+ (30)

1202 versaden = om hun volop te geven, van hetgeen hun onaangenaam is (M.W., VIII, 2311, waardoor de emendatie VIII, 1960, nl. in verladen, vervalt)

+ (35)

+ bl. 91 f.

+ (40)

1208 diere = met nadruk.

[p. 391]

 

Ende snidetse af, ende lecgtse dan

 

Inden viere vorward an.

 

Daerom, om ene clene pine,⁺

 

Daer u hier in staet te sine,

1215

Dat ewelike vier verdient,

 

Ende den stanc, die meer en dwient.¹²¹⁶

 

Nochtan, die .x. dusent helscher viere¹²¹⁷

 

Vergaderen mochte[.] in enen viere,⁺¹²¹⁸

 

En ware niet daer jegen al

1220

Alse die pine daer wesen sal,

 

Daer si van der heyliger glorien

 

Gesceden sijn, ende dier memorien,¹²²²

 

Ende dat si van Gode gehaet sijn.⁺

 

Alse ons G[r]egorius doet in scijn,¹²²⁴

1225

Die trike Gods onwerdich wesen,

 

Daeraf seit hi dus van desen:

 

Dat die pine gaet boven al,

 

Datmense daer dan sceden sal⁺

 

Van Gode; entie scande mede,

1230

Entie confuse der conscientien, bede,¹²³⁰

 

Daer si vandien niweren vinden¹²³¹

 

Geen remedie, dat ie[.] mach inden.

+ (45)

1216 meer = in het vervolg (meer en = nooit); dwient = vermindert, afneemt

1217 die = wie, hij die

+ (50)

1218 vergaderen = vereenigen

1222 memorien = heerlijk, zalig gevoel

+ (55)

1224 Gregorius zie vs. 1013

+ (60)

1230 confuse = schandelijke behandeling

1231 niweren = nergens, geenszins (Vinc.: nullo modo).

1185 en 1186 ind hs.: int (emend. M.W., 7, 424; de emendatie scinde voor scinden. die Verdam aldaar vermeldt, is onnoodig, omdat er in het hs. wel scinde staat. Lelong had dus verkeerd gelezen). 1192 vóór het vs.: .

1218 mochte[.] hs.: mochten (emend. M.W., 8, 1722) 1219 niet hs. m' (emend M.W., 3, 1030; 4, 1434) 1221 daer in dat te emendeeren (M.W., 4, 1369) is wel overbodig; versta: de pine, waar... 1231 niweren hs.: uiweren (doch, zonder punt op de i: ui lijkt wel een omgekeerde m). Emendatie van J.W. Muller (en J. Verdam), Tijdschr. Nederl. Taal- en Letterk., Leiden, 17, 1898, p. 288. Lelong las uiweren 1232 ie[.] hs.: iet, doch de t is rood geschreven (terzelfdertijd bijgevoegd als de juist er onder staande titel?).