Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

[p. 383]

tekstkritische noten

1029 en 1032 vervaren: -ar- in het hs. voluit.

Vanden selven meer. .xx.⁺

Alsoe alse seget Gregorius,¹⁰¹³
Die dit hier orkent aldus,¹⁰¹⁴
So selen vier ordine daer sijn
Inden gerechten vonnesse sijn:¹⁰¹⁶
Twee, alse die sijn vercoren,⁺
Ende .ij., die oec sijn verloren.
Die vercorne en sal niemen daer
Judiceren, maer si vorwaer
Selen judiceren, ende regneren,
Alse die recht van allen deren.⁺¹⁰²²

Ende selke werden gejudiceert ter stede,

Ende selen regneren mede,
Alse die tusscen beide sijn goet,
Alsmen ons verstaen doet.

Die quade, van dien sel na desen⁺

Selc daer gedoemt wesen,
Ende sal vervaren, hoe soet gaet,
Alse quade kerstine, dat verstaet.
Selke selen niet gedoemt, twaren;¹⁰³¹
Nochtan so selensi vervaren⁺
Alse die ongelovich sijn;
Dus sal wesen dese termijn.

+ Cap. 20. Vertaald naar Vincentius' Epilogus, c. CXVI en c. CXVII (begin)

1013 Gregorius nl. de Groote, geboren ca. 535, werd paus in 590 en stierf op 12 Maart 604. Hij schreef o.a. Homiliae quadraginta in Evangelia en Libri moralium of Expositio in librum Iob. Zie P. Batiffol, Saint Grégoire le Grand, 2^de uitgave, 1928

1014 orkent: van het werkwoord orconden, met de klem op de eerste syllabe en in de tweede als doffe e uitgesproken o = vermelden, verhalen (vgl. Velthem, VII, 1134 en M.W., V, 1981)

1016 sijn: nl. van God

+ (5)

+ (10)

1022 recht = rechtschapen, braaf (Vinc.: ut perfecti); deren = het kwaad-doen. De verkorenen zullen, als rechtschapenen, over al het kwade oordeelen

+ (15)

1031 gedoemt: versta: gedoemt sijn.

+ (20)

[p. 384]

1035

Dan sal die rechtere sceden daer¹⁰³⁵

 

Die gode vanden quaden naer,¹⁰³⁶

 

Alsoe die herde sijn scape doet,⁺¹⁰³⁷

 

Ende uten quaden doet dat goet.

 

Ende dan (alse seget Gregorius)¹⁰³⁹

1040

Comen si ter scalen dus,

 

Ende weget tquade jegen tgoede,

 

Ende eest dat daer tquade verloede,⁺¹⁰⁴²

 

So weet hi sijn vonnes daer,

 

Ende daers geen verdingen, naer.¹⁰⁴⁴

1045

Ende dan sal ons God verwiten,

 

Niet allene onse quade viten,¹⁰⁴⁶

 

Noch oec onse verrokeloeshede mede,⁺¹⁰⁴⁷

 

Maer al dat hi dor ons oec dede¹⁰⁴⁸

 

Sal hi ons verwiten daer,

1050

Daer wi en selen niet .i. haer¹⁰⁵⁰

 

Keren dorren van anxte groet.¹⁰⁵¹

 

Ay, ongevallige sondere groet!⁺¹⁰⁵²

1035 van hier af vertaald naar c. CXVII (vgl. aant. bij opschr.)

1036 gode: vgl. dezelfde spelling in vs. 974

+ (25)

1037 herde = de herder

1039 Gregorius zie vs. 1013

+ (30)

1042 verloede = zwaarder woog, overwoog (van verladen)

1044 verdingen = ontkomen, er af komen; naer = daarna

1046 vite = levenswijze, levenswandel

+ (35)

1047 verrokeloeshede = zorgeloosheid; Lat. tunc judex improperabit nobis non solum mala, quae fecimus, & bona, que per negligentiam omisimus. Vgl. het hoofdstuk Van roekeloesheiden te Gode wert in het Vierde boec van der Vierder Partien, uitgave van Nap. de Pauw, Middelnederl. Gedichten en Fragmenten, tweede deel, Wereldlijke gedichten, Gent, 1903, blz. 204 v. (Kon. Vl. Acad.)

1048 dor = om (en bij dit vers bijdenken: al de weldaden van God, die wij ondankbaar hebben ontvangen of waar we misbruik van hebben gemaakt; Lat.: beneficiorum suorum multitudinem, quae ingrate suscepimus et quibus abusi fuimus)

1050 van hier af spreekt Velthem alleen (vgl. vs. 1110); niet een haer = versterkende negatie

1051 keren = ons niet heen of weer keeren, wenden

+ (40)

1052 ongevallige = rampspoedig, beklagenswaardig.

[p. 385]

 

Wat soutu nu daer mogen angaen,¹⁰⁵³

 

Daer di die here wilt verslaen

1055

⁺ Emmermere ter pinen swaer.

 

Alse dit die es dus openbaer,¹⁰⁵⁶

 

Dattues meer en mach ontgaen,⁺¹⁰⁵⁷

 

Dits vrese boven al, na mijn verstaen.

1053 angaen = aanvangen

+ bl. 91 c.

1056 die = di, u

+ (45)

1057 dattues = met ue voor lange u: dat du 's

1051 Keren hs.: Reren (emend. M.W., 3, 1339).

1055 swaer en 1056 openbaer in het hs. voluit.