Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

[p. 312]

tekstkritische noten

1755 vanden godliken hs.: vand' godlik' (emend. Verdam, M.W., 8, 1850) 1758 opwerpen[.] hs.: op w'p̄t 1762 menigerhande achter hande staat een punt, dat trouwens van meniger is gescheiden en er juist boven staat.

Hoe die leke die ordenen selen berechten. .xxii.⁺

‘Al deser gelike, ende vele meer
Dan ic nu seide eer,
Vanden godliken verholenliken rechten,
Selensi dit also verplechten,¹⁷⁵⁶
Ende met scarpeliker meningen mede⁺
Selense hem dat opwerpen[.] gerede.
Wine willen niet dat gi nu
Selt regneren, dat secge wi u,
Over ons, met uwen lande,
Met beemden, met boschen menigerhande,⁺
Noch met genen eertscen goede,
⁺ Noch gene dinge hebben in u hoede,
Daer wi prinsen af souden wesen,¹⁷⁶⁵
Ende met rechte geset vordesen.¹⁷⁶⁶

Ende hoe soude dat getemen u,⁺¹⁷⁶⁷

Dat gi met uwer crunen nu,
Ende met uwer casulen ende uwer stolen,¹⁷⁶⁹
Meer ridders sout hebben tuwer scolen,
Ende wapene mede, dan wi doen,
Gi hebt des lange genoech geploen.⁺¹⁷⁷²

+ Cap. 25. vs. 1-72 naar Hildegardis' Lib. Div. Op., P. III, Visio X = Opera Omnia, col. 1018 B-D (zie aant. bij cap. 16); opschr. berechten=terechtwijzen, gispen

1756 Verdam, M.W., VIII, 2252, teekent aan: ‘onduidelijk’. Er kan echter uit de beteekenis ‘behartigen’ gereedelijk die van: ‘zich iets aantrekken’, voortvloeien. Verzen 1753-1758 zijn dan te begrijpen: al het dergelijke (scil. al de verwijten, in het voorgaande hoofdst. 21 opgesomd) en nog meer van de bovennatuurlijke, goddelijke wet: dat zullen ze (nl. het volk) zich aantrekken en hun (de orde) streng aanwrijven

+ (5)

+ (10)

+ bl. 85 c.

1765 prinsen=waar wij meester zouden zijn

1766 met rechte geset=(waar wij) wettelijk in ‘gegoed’ zijn

+ (15)

1767 getemen=betamen

1769 casule=kazuifel

+ (20)

1772 geploen=gedaan.

[p. 313]

 

Hens niet bequamelijc, sijt gewes,

 

Dat een clerc ridder es,

1775

Ende dat .i. ridder oec clerc sij.

 

Daerom ontrecke wi hem daerbi

 

Datsi met redenen hebben, niet,⁺¹⁷⁷⁷

 

Maer met onrechte, alse gi siet.

 

Besie wi erenstelike daer nare

1780

Met discrecien, ende nemen ware,

 

Wat dat hem geoffert es

 

Vore die ziele, sijt seker des.⁺

 

Dat sele wi hem laten gereet,

 

Want dan es geen roef, god weet.¹⁷⁸⁴

1785

Dalmachtige god besciet allene¹⁷⁸⁵

 

Hemelsche rijcheit algemene,

 

Maer engene eertsce dinge⁺

 

En horen te hem sonderlinge,

 

Maer die werelike liede selent al

1790

Ertsce goet hebben, groet ende smal,

 

Ende die geestelike liede, dat hem hort

 

Toe van geestelijcheiden vort,⁺

 

Salmen hem dan laten geheel,

 

So dat niement des anders deel

1795

Met rove, noch met genen sticken

 

Vort ne sal dat mere ontplicke[n];¹⁷⁹⁶

 

Want, en seide niet, no ne geboet,⁺¹⁷⁹⁷

 

Datmen geven soude albloet

+ (25)

1777 datsi=wat zij; voeg niet van vs. 1777 bij ontrecken van vs. 1776

+ (30)

1784 dan=dat en (dubbele ontkenning)

1785 besciet=van bescheiden=toedeelen (of lees: bescict?, vgl. M.W., I, 982 en 1000)

+ (35)

+ (40)

1796 ontplicke[n] = ontrooven

+ (45)

1797 =want God (vs. 1785) zeide noch (en) gebood (Tijdschr., 1, 291).

[p. 314]

 

Den enen sone: mantel ende roc,¹⁷⁹⁹

1800

Ende dander naect bleve alse .i. stoc,

 

Maer hi geboet den enen geven

 

Den mantel, ende den roc daerneven⁺

 

Den andren, dat verstaet.

 

Des gelijcs wille wi dat gaet.

1805

Den mantel sel den leken bliven,

 

Om die breetheit, als wi scriven,

 

Want si die werelt wijt oec souden⁺

 

Berichten, ende haer kinder houden.¹⁸⁰⁸

 

Daerom hort hem die mantel te dele,

1810

Omdatsi te doen hebben vele.

 

Ende den roc den geesteliken lieden,

 

Daer wi haer noetdorfte bi bedieden,⁺

 

So dat si niet en gebreken.

 

⁺ Daerom besie wi sekerleken,

1815

Ende deylen alle die dinge saen

 

Gereckelec, na onsen waen.¹⁸¹⁶

 

Alsoe, so waer dat .i. mantel es,⁺

 

Ende een roc mede, sijt seker des,

 

Onder geestelike liede werden vonden,

1820

Dat wi den mantel nemen ter stonden,

 

Ende gevene dies heeft te doene.

 

Dits die wet der religioene.’⁺

1799 den enen sone=den eenen zoon

+ (50)

+ (55)

1808 berichten=besturen

+ (60)

+ bl. 85 d.

1816 gereckelec=rechtvaardiglijk

+ (65)

+ (70)

1779 erenstelike hs.: erffelike (emend. Verdam, Tijdschr., 1, 290 v.) 1780 nemen in dit woord is ne van men door een gat in het perkament gescheiden 1785 vóór het vs.: 1790 ertsce hs.: eutsce 1796 mere hs.: m. Verdam stelde voor te lezen vortmere ne sal ontplicken (M.W., 5, 1172), of: vort ne sal nemen no ontplicken (Tijdschr., 1, 291) 1797 vóór het vs. staat, ten onrechte, het alinea-teeken =; - no ne hs.: none.

1811 vóór het vs.: 1816 gereckelec: dat is de ware lezing van het hs., zoodat de verbetering in gerechtelec (Verdam, M.W., 2, 1505 en 1534) vervalt 1817 mantel es hs.: mäteles.