Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

Huldegards prophecie, van enen visione, datsi sach. .xvi.⁺

In desen tiden, dat Huldegard
Irstwerf prophenterende ward
Was si out .xliii. jaer,
Maer lange eer was openbaer
In haer herte hier af dat wesen.⁺
‘Ic, Huldegard, die spreke van desen

+ Cap. 16. Verzen 1-94 naar Scivias (zie aant. bij vs. 1145 vs.) Praefatio (te vinden in Migne's, Patrologiae C.C., 197^ste deel, kol. 383 A-386 B).

+ (5)

[p. 290]

 

Gescienesse, die selen gescien,

 

In ere claerheit hebbic versien

 

Ende verhord ene stemme scone

 

Spreken nederward, vanden trone:⁺

1255

O Minsce, broe[s]ch, van ascen comen,

 

Die dinc, die du vernomen

 

Ende gesien heefts, ende gehord,

 

Waerom en brincstu dat niet vord?

 

Maer du best vervaert in die sprake,⁺

1260

Ende simpel texponeren die sake,

 

Ende ongeleert te scriven mede,

 

Maer du sout scriven dit ter stede,

 

Niet bi di selven, secgic dan,

 

Noch oec bi geen andren man.⁺

1265

Maer biden wille, diet al weet,

 

Entiet al siet ende ondersceet,

 

Ende dien geen dinc es verholen,

 

Van hem es dit scriven bevolen.

 

Doemen screef ons heren jaer⁺

1270

M. ende C. al openbaer,

 

Ende daertoe oec .xl. vord,

 

Wardic so harde sere becord

 

Met ere groter blixen, die quam

 

Uten hemel, alsict vernam,⁺

1275

Dat si dor mijn herssenen ginc,

 

Ende dor mijn herte ende bevinc,

 

Ende al mine borste also wale

 

Beginc die vlamme te dien male,

 

Ende si en bar mi in genen sinnen,⁺¹²⁷⁹

1280

Maer si verwarmde mi van binnen,

+ (10)

+ (15)

+ (20)

+ (25)

+ (30)

+ (35)

1279 ber=bar, praet. van berren, sterk werkwoord, ‘verbranden’; lat. non ardens.

[p. 291]

 

⁺ Ende gaf mi .i. gedinken daer,

 

Die expositien, wet vorwaer,

 

Van den souter, ende oec met

 

Die [e]wangelien, ende al kersten wet.⁺

1285

Ent doude testament, ende nuwe mede,

 

Begrepic daer van dier claerhede,

 

Daer ic te voren en wist af niet

 

Een twint te lesen, wats gesciet,

 

Noch vanden silleben ondersceet,⁺

1290

Noch geen bekinnesse, godweet,¹²⁹⁰

 

Haddic daeraf, van genen saken

 

Die nu in mijn herte smaken.¹²⁹²

 

Maer vand[i]en dat ic .xv. jaer was out,

 

Stac mi int herte dese gewout,⁺¹²⁹⁴

1295

Tot desen tiden, [v]an wonderlijcheden,

 

Dat mi nu verclaerd ter steden.¹²⁹⁶

 

Altoes haddic en gevoelen daeraf,

 

Dat ic noyt ute ne gaf,¹²⁹⁸

 

En genen man van desen doene,⁺

1300

Sonder lieden van religioene

 

Die in minen geselscap waren.

 

Anders wildict niet openbaren.

 

Doen ic sach dese visioene,

 

En wassic niet in droemsdoene,⁺¹³⁰⁴

+ bl. 83 e.

+ (40)

+ (45)

1290 bekinnesse=kennis

1292 smaken=aanwezig zijn (M.W., VII, 1333)

+ (50)

1294 stac=prikkelde, liet me niet met rust; gewout ... van wonderlijcheden =macht van deze groote wonderen (lat. virtutem mysteriorum)

1296 verclaerd=duidelijk wordt (vgl. vs. 1286-1290) AA. SS. 17 Sept., blz. 675. n^o 195

1298 ute...gaf=vertelde, mededeelde

+ (55)

+ (60)

1304 in droemsdoene: vgl. vs. 49.

[p. 292]

1305

Noch in slape, no in frenesie,

 

Noch belokenre ogen nie,

 

Noch buten der orne horne mede,¹³⁰⁷

 

No in onbequamelijc stede,¹³⁰⁸

 

Sone ward mi dit niet ingegeven,⁺

1310

Maer wakende in mijn herte bescreven,

 

Ende met puerre gedachte, siende claer

 

Van binnen den ogen openbaer,

 

Ende in die oren beroerende geset,¹³¹³

 

Ende in bequamelijc stede met.⁺

1315

Naden wille Gods dese dinc

 

Ic ter meniger stat ontfinc

 

In mine kinscheit. Maer doe ic was

 

Te volmaecten comen na das,¹³¹⁸

 

Ende daer in gestarct oec vorwaer,⁺

1320

Doen hordic dese word daernaer

 

Vanden hemele comende vord:

 

‘Scrijft dat gi siet ende hord!’

 

Nochtan dat ic dit hord ende sach,

 

Sone dorstics doen en geen gewach,⁺

1325

Om der liede messelike worde,¹³²⁵

 

Noch oec scriven dat ic horde,

 

Tot dat mi God ene geesele sinde,

 

Daer ic af moeste doen int inde

 

Op mijn bedde licgen gaen,⁺

1330

Met groter siecheiden bevaen,

1307 buten der orne horne = buiten het hooren, d.i. der ooren (zie ook Verdam, Tijdschr. v. Ned. Taal- en Letterk., 1, 284)

1308 onbequamelijc =ongeschikt, eig. misschien: ontoegankelijk (lat. in abditis locis; M.W., V, 244), dus: in mystische vervoering (?)

+ (65)

1313 beroerende=zich bewegende

+ (70)

1318 te volmaecten=scil. jaren: tot de jaren toen ik volwassen was

+ (75)

+ (80)

1325 messelijke = uiteenloopende, tegenstrijdige (lat. propter diversitatem verborum hominum).

+ (85)

[p. 293]

 

⁺ Daer af wel wiste[.] die waerheden

 

Selke edele joncfer van goeden seden.

 

Ende doen ic hier af becomen was,

 

So begondic dit scriven na das⁺

1335

Dit visioen, dat in mi bleef;

 

Daer ic .x. jaer wel over screef,

 

Eer ic dit wel tenen inde brachte,

 

Dat God sende in minen gedachte.

+ bl. 83 f.

+ (90)

1255 broe[s]ch hs.: vroech (emend. Verdam, Tijdschr., 1, 283; M.W., 1, 1457). Aangezien biscop naast bisscop vaak voorkomt (vgl. Velthem, VII, 1133), is het overbodig ascen in asscen (O homo fragilis et cinis cineris; Scivias Praefatio), zooals Verdam voorstelde (ibid.), te verbeteren 1259 vervaert hs.: v'uaert 1263 bi di hs.: bidi 1272 tusschen sere en becord werd v'c door den kopiïst doorgehaald.

1284 Die [e]wangelien hs.: Diewangelien 1286 claerhede in het hs. voluit 1293 vand[i]en hs.: vanden (emend. Verdam, Tijdschr., 1, 283; M.W., 7, 2052) 1295 [v]an hs.: in (emend. Verdam, M.W., 7, 2052) 1296 verclaerd hs.: -claerd voluit 1297 gevoelen hs.: gevloen (emend. Verdam, Tijdschr., 1, 283) 1303 Vóór het vs.: 1304 droemsdoene hs.: droës doene.

1309 ingegeven hs.: wtgegeuē (emend. Verdam, Tijdschr., 1, 284; M.W., 5, 244) 1319 gestarct in het hs. voluit.

1331 wiste [.] hs.: wisten, vgl. Scivias 386 B: testimonio cujusdam nobilis et bonorum morum puellae 1332 joncfer hs.: ioncf' Cap. 17. opschr. .xv[i]j. hs.: xvj; zie nota bij opschr. van cap. 18 1344 Eugenaus hs.: eugeuaus.