Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

Hoe die coninc van Vrancrike sinde anden hertoge van Brabant om sijn man te wordene ende sconinx doet .xxviii.

In desen tiden oec omtrent,
So heeft die coninc vord gesent
Ane den hertoge ende so toebracht,
Dattie stede waren bedacht
Al meest den hertoge te raden nu:⁺
Dat hi anega, dat secgic u,
Dat hem die coninc eyschen sal.¹⁹²⁹
Mijn her Florens was daer af al¹⁹³⁰
Middelere, van coninx wegen;
Ende heeft som die stede vercregen⁺

+ (5)

1929 die coninc = Lodewijk X, koning van Frankrijk, zie vs. 565

1930 Florens = Florens Berthout, zie vs. 906.

+ (10)

[p. 228]

 

Dat sijs volgen sinen rade,

 

Dattie hertoge nu daer dade,

1935

Ende worde des coninx man alsoe.

 

Die van Brucele sprakenre toe,

 

Ende seiden: ‘Dat wel waer gedaen.’⁺

 

Die van Loven helden saen,

 

Ende bleven staende tuscen beiden,

1940

Maer die van Antwerp dit ontseiden

 

Stouteliken, ende keerden danen,

 

En haddit gedaen, men wilt wanen,⁺

 

Dat gesciet waer aldaer.

 

Dus bleef dit te niewete vorwaer.

1945

Ay, onselege comenscap,¹⁹⁴⁵

 

Dat gi daerom sout werden slap,

 

Ende ste[ll]en sout uwen moet⁺¹⁹⁴⁷

 

⁺ Om daer met te winnen tgoet,

 

Daer u here, ende gi oec met

1950

Embermeer teygendoem werd geset!

 

Scaemt u des, dat radic wale,

 

Ende nemmermeer en makes tale!⁺

 

Ende laet uwen here sine vrihede,

 

Ende haeldt u comenscap in ander stede!

1955

Ende woudijs geloven sekerlike,

 

U stede sijn nu alte rike.

 

Niet lange oec na desen tijt⁺

 

Dat dit gesciede, des seker sijt,

+ (15)

+ (20)

1945 comenscap = winstbejag. Verdam, M.W., III, 1848, s.v. coopmanscap²⁾ aarzelt hier tusschen de beteekenis van kollektiviteit: koopmansstand, en de persoonsverbeelding, s.v. coopmanscap³⁾. Hij verklaart de vss. 1945-50 ongeveer als volgt: ‘Ellendige kooplui, dat gij die u daarom laf zoudt gedragen en op niets anders bedacht zijn dan op stoffelijk voordeel, om daar uit geld te slaan, dat uw heer en gij vazallen wordt van den koning van Frankrijk’

+ (25)

1947 stellen sout uwen moet = uwe gedachten zoudt richten (op stoffelijk voordeel).

+ bl. 78 b.

+ (30)

+ (35)

[p. 229]

 

So starf die coninc van Vrancrike,¹⁹⁵⁹

1960

Daer men af seget sekerlike,

 

Dat bliscap was herde groet,

 

Want menigen sijns levens verdroet.⁺¹⁹⁶²

 

Nochtan bi aventuren, die dinge

 

Die hi bestont dus sonderlinge,

1965

Hi hadder lichte reden toe,

 

Dat wi niene weten alsoe,

 

Ende om dat meswaent menich gereet⁺¹⁹⁶⁷

 

Om dat hi dinge niet wel en weet.

 

Vor sine doet oec, wetet dat,

1970

So werd hi her Ingeramme gehat^19701970-71

 

Van Marensi, so dat hine dede

 

Om verraetnesse doden mede,⁺

 

Diemen den coninc dede verstaen,

 

Die hi soude hebben gedaen.

1975

Om dese doet so waren blide

 

Die Vlaminge oec banderside,

 

Want si hoepten vele te bat⁺

 

Ter soenen te comen oec om dat.

 

Nu es om dit werringe groet

1980

In Vrancrike, onder die genoet,¹⁹⁸⁰

 

Wie daer nu coninc soude wesen.

 

Want die coninc hadde vor desen^+1982-83

1959 die coninc van Vrancrike = Lodewijk X (zie vs. 565) stierf den 4^den Juni 1316

+ (40)

1962 verdroet = versta: iedereen was blij dat de koning stierf, want menigeen verdroot het, speet het, dat hij in leven bleef

+ (45)

1967 meswaent = heeft een verkeerde meening

1970 gehat = hatende, vijandig gezind

1970-71 Ingeramme... van Marensi = Enguerrand de Marigny (zie vs. 569)

+ (50)

+ (55)

1980 genoet = rijksgrooten

+ (60)

1982-83 die coninc hadde... twee wijf gehad = Lodewijk X huwde in 1305 Margaretha, dochter van Robrecht II, hertog van Bourgondië (zie vs. 553). In 1315 huwde Lodewijk X Clementia van Hongarije, dochter van Karel Martel, koning van Hongarije.

[p. 230]

 

Twee wijf gehad, entie ene

 

Hadde ene dochter clene,¹⁹⁸⁴

1985

Daeraf die coninge secgen woude,

 

Dat si sine niet wesen soude,

 

Ende sijn ander vrouwe draget kint,⁺¹⁹⁸⁷

 

Daer men af en weet niet tgint,

 

Weder[t] ioncfer of cnapelijn es.

1990

Ende hierom, sij[t] seker des,

 

Dat si twesten in Vrancrike.

 

Die Grave van Poytiers wilde indelike⁺¹⁹⁹²

 

Coninc wesen, des sijt gewes,

 

Ende seit: ‘Dat hem verstorven es

1995

Van sijns broeders wegen’, verstaet.

 

Ende an hem, wanic, dat al gaet,

 

Ende dat hijt bliven sal mede.⁺

 

⁺ Aldus eest bleven nu ter stede

 

Anden grave vorwerd al,

2000

In weet hoe lange tgeduren sal.

 

Dure oft mach, in achts niet,

 

Weder[t] gesciet, so niene gesciet.⁺

1984 ene dochter clene = de dochter van Margaretha heette Johanna

+ (65)

1987 sijn ander vrouwe draget kint = Clementia van Hongarije had een zoon, die Jan genaamd werd en als wettige erfgenaam van Lodewijk X erkend werd, maar slechts vijf dagen leefde

+ (70)

1992 die grave van Poytiers = Philips, graaf van Poitiers (1311), koning van Frankrijk onder den naam van Philips V.

+ (75)

+ bl. 78 c.

+ (80)

1935 coninx hs.: .cô. 1947 stellen hs.: steken, emend. Verdam, M.W., 1848, i.v. coopmanscap.

1960 Na seget werd seg doorgehaald, blijkbaar een dittografie van seget.

1986 Na niet werd sec doorgehaald, blijkbaar een dittografie van secgen in het vorige vers 1989 Wedert hs.: Weder, emend. Verdam, M.W., III, 1066, i.v. Joncfere 1990 sijt hs.: sijn 2002 Weder hs.: Weder, emend. Verdam, M.W., IX, 1895, i.v. weder Opschrift: ende hs.: en 2004 xiii. hondert hs.: xiiͦi., in margine door een latere hand A^o 1316.