Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

[p. 309]

tekstkritische noten

c. 18, opschr. meer in het hs. voluit. 1346 ware[n] als in vs. 1342. 1348 waer en 1350 daer in het hs. voluit. 1352 terde hs.: derde in het hs. voluit; ook reeds verbeterd door Verdam bij Verwijs, Bloemlez. 2, 226. 1356 soude door Verwijs, Bloemlez. 2, 155 noodeloos veranderd in * soudie - gerne en niemare in het hs. voluit. 1362 Enen door Verwijs t.a.p. noodeloos veranderd in * Een 1363 waren gebonden hs.: gebonden waren Dit laatste woord met eenigszins kleinere letter maar zonder aanwijzing dat het vóór gebonden behoort te komen, al was zulks blijkbaar de bedoeling van den kopiïst. Reeds door Lelong stilzwijgend verbeterd. 1364:1365 arm: groet gecarm in het hs. voluit.

Vanden selven meer. xviij.

Doen gesproken ware[n] dese word,
Brachtmen dander gerechte vord
Met groter feeste, want over waer
Om dese boetscap was lettel daer
Gesorget; mar daer was gedient⁺
Gelijc dat .i. man doet sinen vrient.
Doen terde rechte ward gedregen,
Heeft die coninc echt geslegen
Met ere roede an die want,
Ende sprac daer na alte hant:⁺
‘Noch soude gerne niemare horen,
Wilse ons yeman bringen voren
Eer wi mer vorward aten.’
Gene ridders, die ginder saten,
Loefdent alle daer ter steden.⁺
Niet lange daer na so quam gereden
Enen knape op enen somer ter stonden,
Dien hande ende voete waren gebonden,
Ende den breidel in sinen arm.
Dese maecte groet gecarm⁺
Ende quam aldus in dien zale
Vore die tafle, daer altemale
Die vander tavelronden sijn geseten.
‘Deus! hoe gerne soudic weten,’

+ (5)

+ (10)

+ (15)

+ (20)

[p. 310]

1370

Sprac die gene, ‘wat heren dit waren.⁺

 

Die hier sitten in deser scaren

 

Ende berechten een der dinc...

 

Ende began daer opten coninc

 

Ende seide vort tote Lancelote:

1375

⁺ ‘Ja!’ seit hi, ‘sint dat dese genote ...⁺

 

So willic Lancelote clagen dan

 

Mijn verdriet, ende els geen man.

 

Hi sal mi wreken, wetic wale!

 

Nu maecs den coninc nember tale,

1380

Want hine can hem selven berechten,⁺

 

Wat soudi dan over mi vechten?’

 

Doen sprac die gene Lanceloet an:

 

‘Lanceloet van Lac, edel man!

 

Ic groete u vorden besten een

1385

Die sonne nie besceen;⁺

 

Ende oec vor alle die hier sijn

 

So groet u die herte mijn.

 

Lanceloet, here, verstaet dit word,

 

Ghi moet hier selve comen vord

+ (25)

+ bl. 20 e.

+ (30)

+ (35)

+ (40)

[p. 311]

1390

Ende mi van dere noet ontbinden.⁺

 

Van al mijns heren coninc gesinden

 

Sone heeft niement macht gemene

 

Dit te doene, dan gi allene;

 

An u staet mijn toeverlaet!’

1395

Mettien Lanceloet op staet,⁺

 

Ende ontbant den genen daer.

 

Als hi ontbonden was, daer naer

 

Gaf hi Lanceloet metter spoet

 

Ene lettere, daer in gescreven stoet:

1400

‘Die desen enape heeft ontbonden,⁺

 

Hem ontbiet ten selven stonden

 

Die coninc van Irlant, dat hi es

 

Een valsch ridder, des sijt gewes,

 

Ende .i. verrader, ende een quaet.

1405

Ende dar hi oec wreken dese daet⁺

 

Die dien gedaen es, dien hi ontbant;

 

Ende comme optie zide van Ingelant,

 

Optie side te Gales ward,

 

Daer vint hi den coninc onvervard

1410

Van Irlant, met sinen lieden opt lant,⁺

 

Tontbeidene tgeens diene ontbant.

 

Wie hi oec es onder die sonne.

 

Van wat geslachte, van wat connen,

 

Hoe vrome, hoe stare, hoe rike hi es,

1415

Hi vint mi daer, sijt seker es.’⁺

+ (45)

+ (50)

+ (55)

+ (60)

+ (65)

+ (70)

[p. 312]

 

Doen dese letter was gelesen,

 

Ward Lanceloet hier af in vresen

 

Ende versaect. Doe sprac Walewein:

 

‘Lanceloet, wi selen comen int plein

1420

Met u, te wederstane dese dinc.⁺

 

Ons sel oec helpen die coninc

 

Met siere macht. te deser vard.’

 

Die coninc sprae: ‘Sijt onvervard,

 

Dat ic hier yemen sal gebreken!

1425

⁺ Ic sal elken hulpen wreken⁺

 

Sinen ween ende sinen scande.

 

Gelijc dat Artur in allen lande

 

Voer om die vander tavelronde,

 

Al dier gelijc willic ter stonde

1430

Met elken ridder oec nu varen.⁺

 

Van allen sticken die si selen baren

 

In dit spel, al sonder vresen,

 

Daer willic een geselle af wesen.

 

Oec willic dat gi dat oec mi

1435

Geloeft, ende doet alse ridderen vri.’⁺

 

Dit geloefdense alle daer.

 

Doe sprac die coninc ten bode daer naer:

 

‘Vrient, welc tijt dat Lanceloet heeft vernomen

 

Dat die coninc van Irlant es comen

1440

Ter stat, daer du af seges teken,⁺

 

Lanceloet sal di comen wreken.’

 

Die bode bedanctem sere van desen.

 

Dit late wi nu aldus wesen,

 

Ende scriven vander feesten vord

1445

Die gi genoech niet hebt gehord.⁺

+ (75)

+ bl. 20 f.

+ (80)

+ (85)

+ (90)

+ (95)

+ (100)

1372 een der dinc... Ongetwijfeld is na vs. 1372 iets overgeslagen, aangezien een der dinc zonder nadere bepaling blijft en het Ende waarmede vs. 1373 begint doet vermoeden dat de spreker eerst nog iets anders deed vóór hij zich tot den koning richtte. Vandaar de volgende aanvullingen van Verwijs, Bloemlez. 2, 156: Ende berechten een der dinc [Daer mi therte meest toe hinc. Doe sach hi omme al den rinc] Ende began enz. Zulke aanvullingen mogen vernuftig zijn en veel waarschijnlijks aan zich hebben, ze blijven altijd hyperhypothetisch en gevaarlijk: zoo is het tweede der door Verwijs gefabriceerde verzen in het Middelnederl. Woordenb. opgenomen als een bewijsplaats voor het intransitieve gebruik van ‘Ommesien’. 1374 seide vort door Verwijs, t.a.p. veranderd in * so vort in verband met de door hem ingelaschte verzen. De lezing van het hs. seide vort doet aan de waarschijnlijkheid dezer gefingeerde verzen wel eenige afbreuk. 1375 Ook na dit vs. ontbreekt iets. Verwijs, t.a.p. heeft de leemte volgenderwijze aangevuld: sint dat dese genote [Mi niet en connen helpen wale, Ende niet en achten mire tale] So willic enz. 1377 geen door Verwijs, t.a.p. noodeloos veranderd in * genen 1381 vechten: de v- op staanden voet verbeterd uit r 1382 an in het hs. verbeterd uit ane waarvan de slot-e uitgekrast is. 1385 Het is onnoodig met Verwijs, t.a.p. te lezen * Dien die sonne enz. Verg. boven I, 1471: Doe hem die ossen stieten met allen Die arke trocken mede enz. 1388 In het hs. ná Lancelot: dit maar door den kopiïst blijkbaar op staanden voet doorgehaald.

1390 dere sic in het hs., niet * derre zooals bij Verwijs t.a.p. 1391 coninc gesinden hs.: toe gesinden De verbetering, die palaeographisch zonder eenig bezwaar is, is afkomstig van M. De Vries, Middelnederl. Taalzuiv. 124 vlgg. Alleen zet ik, in overeenstemming met het taalgebruik van ons hs. coninc in plaats van * coninx - Verwijs, Bloemlez. 2, 156 heeft Van al mijns heren vervangen door * Van allen sheren wijzigingen waarvan de noodzakelijkheid niet duidelijk is. 1395 en 1398 lanceloet in het hs. voluit. 1397 naer in het hs. voluit. 1404 Vóór dit vers heeft het hs., zeker wel ten onrechte, een aanwijzing dat daar een rubriceeringteeken behoort geteekend te worden. - Ende door Verwijs t.a.p. weggelaten. 1409 Daer en on- en -vard in onvervard in het hs. voluit. 1411 tgeens door Verwijs, Bloemlez. 2, 157 zonder noodzaak veranderd in * sgeens 1414 starc in het hs. voluit.

1416 letter door Verwijs, Bloemlez. 2, 157 noodeloos veranderd in lettre 1420 wederstane hs.: weder stane 1422 deser hs.: de ser 1423 onvervard: on- en -vard in het hs. voluit. 1436:1437 daer: naer in het hs. voluit.