Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

Van den etene, ende vanden genen die daer boetscap bringen. xvij.

Dus sijn die heren te hove gevaren,
Daer men genen cost sal sparen
Van datmen drinken mach ende eten.
Die coninc es tere tafel geseten,
Entie heren vander tavelronden⁺
Dede die coninc ter selver stonden

+ (5)

[p. 306]

 

In sittene sitten oec daer mede,

1275

Gelijc dat coninc Artur dede

 

⁺ Alse hi feeste hilt, dat wi gelesen

 

Dicke hebben Gelijc oec desen,⁺

 

So dede Edeward nu, godweet.

 

Die ridders sitten daer gereet.

1280

Menich minsce volgede daer naer

 

Om die feeste te siene daer,

 

Ende al die wilden, mochten mede⁺

 

Eten ende drinken daer ter stede;

 

Mar daer was menich die niet en at,

1285

Om die feeste te siene bat.

 

Dus als die ridder waren geseten

 

Ende men vort brachte teten,⁺

 

Ende teerste gerechte was gedaen,

 

Dede die coninc ane enen venster slaen

1290

Met ere roede .i. der cnapen,

 

Om .i. gestille daer doen maken.

 

Doe sweech al dat ginder was.⁺

 

Die coninc sprac doen na das:

 

‘Bi mire cronen sweric dit word:

1295

Eer hier heden gerecht comt vord,

 

So moetic niemare hebben vernomen!’

 

- ‘God geve datse ons moete vromen!’⁺

 

Spraken die heren die daer saten.

 

Niet lange daer na quam utermaten

+ bl. 20 c.

+ (10)

+ (15)

+ (20)

+ (25)

+ (30)

[p. 307]

1300

Sere gereden .i. wonderlijc enecht,

 

Ende met bloede bespringet echt

 

Al versch, ende reet ter taflen alsoe,⁺

 

Ende sprac den [coninc] irstwerf toe:

 

‘Versaect coninc ende oec blode,

1305

Ende die hier sitten bi u, hoe node

 

Souden si comen daer men soude striden!

 

Ic sie wel, coninc, nu ten tiden⁺

 

Dat si sitten al versaect.

 

Siet, hoe die gene sit ende traect

1310

Onverwect met sinen hode!

 

Ic wane hi vechten soude wel node

 

Enen camp teghen hem tween.⁺

 

Her coninc, gi sijt hier al in een

 

Met uwer feest, ende u lant

1315

Es den Waloysen bat becant

 

Dant u es cont. Waer toe eest goet

 

Dat gi coninc heten doet?⁺

 

Ic moet u seegen nu ter stont:

 

Siet. hoe ic ben gewont

1320

Ende bebloet om uwe sake.

 

En doedi hier af gene wrake,

 

Ic seege, dat gi geen coninc sijt.⁺

 

Ende die hier saten nu ter tijt

+ (35)

+ (40)

+ (45)

+ (50)

+ (55)

[p. 308]

 

Bi uwer siden eten ende drinken,

1325

God hi moetse alle scrinken,

 

⁺ Of si mi niet helpen wreken

 

Over die Waloyse!’ Na dit spreken⁺

 

Antworde die coninc: ‘bode, godweet,

 

Datti mesdaen es, dats mi leet,

1330

Ende bi mire crone besweric di toe,

 

Dat ic dat sal wreken soe,

 

Dat mens nemmermere sal gewagen,⁺

 

Oft ic bliver selve verslagen!’

 

Doen spraken die vander tavelronden

1335

Alle gader ute enen monde:

 

‘Her coninc, wi willen mede varen

 

Met al onser macht, ende hulpent waren;⁺

 

Ende die u hier toe oec gebrect,

 

Wi willen, datmen hem dogen uut stect.’

1340

Dus had die coninc daer .i. belof

 

Vanden genen, die hem of

 

Daer vore dicke ware[n] gegaen.⁺

 

Die coninc heefse nu bevaen

 

Ende noch sal bestri[c]ken meer,

1345

Eer die maeltijt doet sinen keer.

+ bl. 20 d.

+ (60)

+ (65)

+ (70)

+ (75)

1274 sittene door Verwijs, Bloemlez. 2, 154 veranderd in * sittenen wat echter onnoodig is. 1275 Artur bij Verwijs t.a.p.: Artus wellicht maar een lapsus. 1278 edeward in het hs. voluit. 1280 naer in het hs. voluit. 1284 daer in het hs. voluit. 1286 ridder Lelong's verkeerde lezing riddere heeft Verwijs, Bloemlez. 2, 153 veranderd in * ridders Maar ook ridder is een vaak voorkomend meervoud: zie b.v. V. Helten, Middelnederl. Spraakk., blz. 327, § 261. 1295 gerecht in het hs. verbeterd uit gerocht: aan de -o- is onderaan rechts nog een haaltje aangebracht, om ze zoo goed mogelijk op een -e- te doen lijken. 1296 niemare in het hs. voluit.

1303 den [coninc] irstwerf hs.: den. irstwerf Het is duidelijk dat de kopiïst . of vergeten heeft, en alleen de punt vóór of na de afkorting heeft geschreven. De leemte is ook reeds aangevuld door Verwijs, Bloemlez. 2, 154. 1309 traect Ofschoon dit ongetwijfeld niets anders zijn kan dan de derde persoon enkelv. van het praesens indic. van ‘tragen’, acht ik het toch niet geoorloofd traect te veranderen in * traecht zooals Penon, Bloemlez. Gloss.², blz. 405, en Verdam, Middelnederl. Woordenb. 5, 1511 op ‘Onverwect’ willen. Leest men * traecht dan behoort men ook te lezen * versaecht in plaats van versaect in vss. 1304, 1308, 1418, en dit is zeker niet gewenscht. Het zou wel toevallig zijn, dat de kopiïst van dit hs., telkens als het woord ‘versaecht’ hem te voor kwam, dezelfde fout beging. Men vergelijke versaect en traect veeleer met vormen als: brudecome, wikelare, wikelen, wikeligge naast: brudegome, wichelare enz. 1310 Onverweet: On- in het hs. voluit. 1313 sijt door Verwijs t.a.p. onnoodig veranderd in * sit 1317 Verwijs, Bloemlez. 2, 154 heeft een voorwerp * u ingevoegd. Maar dit is stellig onnoodig, te meer, daar ‘doen’ als hulpwerkwoord meermalen bij Velthem voorkomt. 1323 saten is door Verwijs, t.a.p. veranderd in * sitten maar ten onrechte.

1330 di toe hs.: ditoe vanwege de lengte van het vers. 1336 varen in het hs. voluit. 1337 hulpent waren hs.: hulpent w̓en Met het oog op het voluitgeschreven rijmwoord, behoort w̓en ongetwijfeld gelezen te worden als waren Op het eerste gezicht lijken hulpent en w̓en in het hs. aaneengeschreven te zijn, maar eigenlijk is dat niet het geval: vanwege de lengte van het vers staan beide woorden alleen zeer dicht opeen. Verwijs, Bloemlez. 2, 155 heeft Lelong's lezing * hulpent weren veranderd in * hulpen twaren Maar dat is zeker een verkeerde opvatting van den samenhang: waren is zeker het werkwoord (zooals Lelong zeer wel begreep, al vertaalde hij het verkeerdelijk met: wreken), synoniem van ‘wederstaen’ (b.v. in vs. 1420 beneden) en -t het pronomen, lijdend voorwerp van waren 1340 had door Verwijs t.a.p. noodeloos veranderd in * hadde 1342 vore door Verwijs t.a.p. noodeloos veranderd in * voren - ware[n]: het verkortingstreepje boven de slot-e is den kopiïst in de pen gebleven. 1344 bestri[c]ken De verbetering is afkomstig van Verdam, Middelnederl. Woordenb. 1, 1122; 1, 1169; 3, 1258. 1344:1345 meer: keer in het hs. voluit.