Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

Hoe die coninginne te Lonnen van haren wagene ward geworpen, ende hoe si heymelike ontginc. xlviij.

Vander dinc en wiste niet³⁶¹⁸
Die coninginne, die dus gesciet

3618 vlgg. Wat Velthem in dit hoofdstuk vertelt, heeft zich waarschijnlijk anders toegedragen, en nog wel vóór den slag bij Lewes. In 1263 had koning Hendrik III zich in den Londenschen Tower verschanst. Koningin Eleonora, die met hem was, beproefde het (13^den Juli), deze vesting te verlaten om haren zoon te Windsor te gaan vervoegen. Zij werd echter door de burgers van Londen tegenhouden, beleedigd en ten slotte gedwongen naar den Tower terug te keeren: Sed regina irritata muliebri angore, pro posse contraire visa est, nec assensum praebuit; unde cum de Turri transiens per Tamisium, versus Windeshore, ubi alieni erant congregati, intercepta est a Londoniensibus, et ab eis enormiter blasphemata, atque exclamata turpiter quod non licet recitare, jactuque lapidis et luti subtus pontem vilissime repulsa. Aldus Willelmus de Rishanger in zijn Chronicon Belli, p. 12. In hoofdzaak hetzelfde verhaal bij Thomas Wykes in de Rerum Britannicarum medii aevi scriptores, p. 156, en in de Annales de Dunstable, p. 224.

[p. 219]

3620

Es ende bi valscen rade quaet.

 

Si, die nu van gere baraet

 

En weet noch en heeft vernomen,⁺

 

Es nu te Lonnen binnen comen:

 

Op haren wagen scone verdect

3625

Quam si in die stat getrect

 

Ende waende daer, dat verstaet,

 

Hebben ge[se]ten sonder quaet⁺

 

Ende sonder vrese hebben gewesen

 

Ende recht alsi quam binnen desen,

3630

So quamen ridderen vort gegaen

 

Ende wilden die vrouwe hebben gevaen

 

Ende hare cnape, die daer saen⁺

 

Jegen scoten ende warden dat.

 

Doe scotense anden wagen ter stat.

3635

Ende hebben om geworpen dien

 

Met groter cracht Ende mettien

 

Ward ginder .i. geruchte groet.⁺

 

Ende die coninginne ontscoet

 

Al heimelike met groter liste,

3640

So dats niemen daer ne wiste.

 

Ende si dede quade cleder an.

 

Ende uter stat also vord an,⁺

+ (5)

+ (10)

+ (15)

+ (20)

+ (25)

[p. 220]

 

⁺ Die wile dat in pijnlijcheden

 

Haer cnapen jegen die ander strede[n]

3645

Want daer was .i. ridder loes,^3645-3650

 

Die hem sere pijnde altoes

 

Hoe hi die vrouwe mochte vaen.⁺

 

Dese heeft hem grote scande gedaen:

 

Want hise uten wagen trac

3650

Ende dede haer groet ongemac,

 

Eersi hem aldus ontstal.

 

Hem steet hier noch af ongeval⁺

 

Te hebben, mach haer sone leven!

 

Want hi salne daer om doen beven

3655

Van groter anxt noch hierna,

 

Ende lonen hem, alsict versta,

 

Dat hi siere moeder heeft gedaen,⁺

 

So starc ende so fel mede.

 

Dat niemen ne dorste wel gerede

3660

Jegen hem secgen, oft yet doen.

 

Alse dus die vrouwe was ontfloen

 

Al heymelike, alsic seide,⁺

 

Quamsi doe met groten arbeide

 

Tote Doevere; ende ginc daer³⁶⁶⁴

3665

In .i. scip heymelike daer naer,

 

Ende sceepte over tote Wissant;³⁶⁶⁶

 

Ende quam also vord [..]te hant⁺

+ bl. 13 e.

3645-3650 Verg. beneden vss. 3876-3882 en vooral capp. 25 en 26 van het derde boek.

+ (30)

+ (35)

+ (40)

+ (45)

3664 Doevere = Dover.

3666 Wissant, een dorpje aan de Fransche kust, ongeveer halfweg tusschen Kales en Boulogne. - Verdam, Middelnederl. Woordenb. 5, 2256 i.v. Overschepen stelt Wissant gelijk met Ouessant, maar dat is een eilandje dat immers oneindig verder af ligt, tegenover Brest.

+ (50)

[p. 221]

 

In Vlaendren ende ginc te Brucge in.

 

Sonder weten meer no min.

3670

Int geestelec hof bleef si doen³⁶⁷⁰

 

Liggende tot enen saysoen.

 

Ende die wile dat dit gevel,⁺

 

So was Edeward, wetie wel,

 

Varen spelen, so dat hi

3675

Niet ne wiste, seitmen mi,

 

Van deser dinc, sijt seker das,

 

Die siere moeder gesciet was.⁺

 

Ende die en wiste oec niet

 

Wat metten sone was gesciet.

3680

Want die sone bleef in Ingelant,

 

Entie moeder moest rumen tlant,

 

Ende es in Vlaendren comen nu.⁺

 

Also alsic heb geseget u;

 

Ende woent in[t] gestelec hof. verstaet.

3685

Te Bruege binnen. Dus te gaet

 

Haer dinc ten archsten, alse ghi hort.

 

Nu seldi van Edewarde horen vort.⁺

3670 tgeestelec hof. In de Heilig-Geeststraat te Brugge staat een gebouw, het ‘Geestelijk Hof’ genaamd, waarvan de voorgevel voor eenige jaren hersteld werd.

+ (55)

+ (60)

+ (65)

+ (70)

3624 haren: har- in het hs. voluit. 3627 ge[se]ten hs.: geten het is echter duidelijk dat hier geen sprake zijn kan van eten, maar dat vs. 3627 een met het volgende analoge gedachte dient uit te drukken. 3632 hare in het hs. voluit. 3637 Ward in het hs. voluit. 3642 Het is mogelijk dat in dit vers een werkwoord, b.v. vloe is overgeslagen, maar we kunnen hier even goed te doen hebben met een ellips van het werkwoord (verg. Stoett, Middenederl. Syntaxis, § 455). - uter: Lelong's verkeerde lezing ute werd verbeterd door Verdam, Middelnederl. Woordenb. 2, 875.

3644 strede[n]: het verkortingsteeken boven de slot -e is den kopiïst in de pen gebleven. 3646 sere in het hs. voluit. 3648 grote: de r in het hs. op staanden voet verbeterd uit e 3658 stare in het hs. voluit. 3665 naer in het hs. voluit. 3667 [..]te hs.: tote reeds verbeterd door C. van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 43 noot, die de oorzaak van de fout terecht zoekt in tote in het voorafgaande vers.

3673 edeward in het hs. voluit. 3679 Wat metten in het hs. aaneen.