Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

Hoe die camp gevochten ward. xxx.

Doent was so verre comen
Dattie tijt was genomen
Alse datmen den camp vechten soude,
Quam die hertoge alse houde
Met sinen kempe te Ludeke ward;⁺
Entie biscop mede ter vard
Quam jegen met sinen kempe saen.
Daer sijn die heren te rade gegaen
Om dese dinc, oftmen conde
Af gelecgen metten monde⁺
Datmen den camp en vochte niet.
Die biscop hem wieken niene liet.²¹⁸⁵
Doen die hertoge dit heeft verstaen,
Ginc hi tsinen kempe ward saen,
Die hem vragede alte hant:⁺
‘Wat eest, here! hoe gaet in hant?’
- ‘Harde wel, dat secgic u,
Gelaet vaste coenleec nu,

+ (5)

+ (10)

2185 hem = den hertog.

+ (15)

[p. 138]

 

Ic sal hier hebben al mijn gevoegen.’

 

- ‘Of ghi wilt, here! laet u genoegen!⁺

 

Bi mire trouwen, in vechts niet,

2195

Wat u oec daer ave mesciet.’

 

- ‘Neen gi niet, en es geen noet!

 

Op dat ghi aldus vorward doet

 

Ende hout u stoutelike int gebare,⁺

 

Si selen mi geven dat ic begare.’

2200

Dus es hi weder ten heren comen

 

Die den camp gerne benomen

 

Hadden daer, haddense geconnen.

 

Mar neen, hets om niet begonnen.⁺

 

Die corden waren ginder geslagen

2205

Entie setele worden gedragen

 

Binnen den crite, daer men mede

 

Die kempen saen op sitten dede.

 

Die hertoge quam doen weder gegaen⁺

 

Tsinen kempe, die hem saen

2210

Vragede, hoe die saken gingen?

 

- ‘Si gaen mi af al mire dingen

 

Die si mi geloefden ere.’

 

- ‘Bi trouwen ic sculdich ben onsen Here,’⁺

 

Sprac die gene, ‘maect pays saen,

2215

Oft ic sal uten crite gaen;

+ (20)

+ (25)

+ (30)

+ (35)

+ (40)

[p. 139]

 

Want in vechte in gere sake’

 

- ‘Helpt, vrient! wat wildi maken?

 

Gindi enen voet uten crite,⁺

 

Ghi word dan uwes lives quite;

2220

⁺ Want men sloege u hier ter stont

 

Dat hoeft af, dat si u cont.

 

Sit hier noch, ende ic sal gaen

 

Besien wat si hebben gedaen⁺

 

Die ic over die effeninge liet!

2225

Ic saelt effenen, wats gesciet:

 

Ende saelt over mi laten gaen.’

 

Dus es hi vandaer gegaen.

 

Ende alsoe vollijc es op gestaen⁺

 

Des biscop kempe, ende nam saen

2230

Scilt om hals ende cloppel in hant,

 

Ende ginc ten andren ward te hant,

 

Ende gaf hem op[t] hoeft enen slach,

 

Daert menich toe gesach;⁺

 

Ende die gene sat stille noch doe,

2235

Ende sprac den genen aldus toe:

 

‘Siet, goede liede! ende wat meinstu,

 

Dattu mi dus slaes hier nu?

 

Wat hebbic di mesdaen hier ter stede?⁺

 

Ende in seide di heden lede

+ (45)

+ bl. 8 f.

+ (50)

+ (55)

+ (60)

+ (65)

[p. 140]

2240

Noch en mesdede noyt [...] man.’

 

Die gene quam noch vorward an,^{2241, 2250, 2253}

 

Ende gaf den genen noch enen slach.^{2242, 2244, 2248, 2262}

 

‘Ay mi! God geve u quaden dach!’⁺

 

Sprac die gene, ende greep sijn hoeft

2245

Met beiden handen, des geloeft.

 

Entie ander spranc achter ward,

 

Alse noch te verhalen daer sine vard.

 

Die gene sprac: ‘Bi mire trouwen,⁺

 

Sladi mi meer, het sal u rouwen!’

2250

Der[de]werf comt die gene gegaen;

 

Entie ander sprinct op saen,

 

Ende laet cloppel ende scilt vallen,

 

Ende nemt den genen daer met allen,⁺

 

Ende worpen onder hem ter neder,

2255

Ende slaten metten vusten weder

 

So grote slage, dat hine saen

 

Vanden live hevet gedaen.

 

Doe riep men daer ins hertogen side,⁺

 

Die des waren harde blide:

2241, 2250, 2253 Die gene = sbisscops kempe.

2242, 2244, 2248, 2262 die gene = shertogen kempe.

+ (70)

+ (75)

+ (80)

+ (85)

[p. 141]

2260

‘Werpt[en] over die corden uten crite,

 

So sidi dies altemale quite!’

 

Dit dede die gene; ende daer naer

 

Sloech men hem dat hoeft af daer;⁺²²⁶³

 

Entie hertoge bleef in die ere.

2265

Ende van desen dage vord mere

 

Alse lange alse leefde dese man,

 

Sone was niemen so coene dan,

 

Die hem yet hadde mesdaen,⁺

 

Hine wildene vloechs te camp bestaen.

2270

⁺ Hi was so coene worden hier af,

 

Dat hi niemen te voren gaf.

 

Van desen es noch tgeslechte comen

 

Te Loven, dat ic u wel soude noemen.⁺

+ (90)

2263 hem = sbisscops kempe.

+ (95)

+ bl. 9 a.

+ (100)

2192 Ic sal hebben mijn g. 2193 Heere of ghij w. 2194 Bij mijnre tr. en vechs n. 2195 W.u ooc daer na gesciet 2196 Neen ghij n. ten es g. noot 2197 Op dat ghij dus vordaen doet 2198 stoutelijc int geberen 2199 So salics hebben mijn begeren 2200 hij 2201 Die den campe gherne b. 2202 Ja hadden sij gec. 2203 Maer neensij 2204 D.c. worden daer gesl. 2205 Gene setelen waren daer gedr. 2206 daermen gerede 2207 Die cempen (sic) sitten in dede 2208 quam doe geg. 2209 die doen saen 2210 Vraechde 2211 Sij gaen my af al mine dingen 2212 Die sij my beloofden eere 2213 Trouwe ben sculdich o. heere 2214 peis

2194 vechts Verdam, Middelnederl. Woordenb. 2, 1440 stelt voor te lezen vechte zeker ten onrechte. Verg. vss. 2164 var.; 2173 tekst en var.

2216 W. en v. in geenen saken 2217 Help v.w. wildij m. 2218 Gingdij 2219 Ghij soud worden u. lijfs q. 2221 U hooft af d. sij u c. 2223 sij 2225 Ic salt pointen 2226 ontbreekt. 2227 Dus es hij wech gegaen 2228 Mettien stont op herde saen - B Ende mettien es op ghestaen⁺ 2229 Sbisscops kemp e. nam te hant 2230 ‖ Scilt omden hals cluppel in hant 2231 ontbreekt. 2232 opt hooft e. sclach 2233 Daer die menege toe sach 2234 noch ontbreekt. 2235 E.s. den anderen dus toe 2236 ende ontbreekt. 2237 Dattů my dus slaets nu 2238 W.h. dy gedaen ter st. 2239 Ic en seide dy h.l.

2229 Des biscop kempe: het schijnt niet noodig te lezen biscops zooals Verdam, Middelnederl. Woordenb. 3, 1585 voorstelt, daar een genitief biscop niet alleen bij Velthem, b.v. boven vs. 2073 en beneden 111, 792, maar ook elders herhaaldelijk voorkomt: zie V. Helten, Middelnederl. Spraakk. § 245 d (blz. 311). 2232 op[t] hoeft: het lidwoord is onmisbaar. 2233 Daert in het hs. voluit.

+ bl. 28 d.

+ bl. 28 d.

2240 noit man 2241 D. ghene q.n. bat an 2242 E.g. hem n.e.s. 2243 Ay my 2244 Sprac hij ten genen e.g.s. hooft 2245 gelooft 2246 Ende dander spr. a. waert 2247 Om te verhalen sine vaert - B Als noch te haelne sine vaert 2248 bij mijnder tr. 2249 Sladij my m.h.s. dy r. 2250 Derdewerf quam d.g.g. 2251 Ende dander 2252 cluppel 2254 werpen - B worpten 2255 E. sloegen met vuisten (sic) w. 2256 dat hij s. 2257 heeft 2256 en 2257 B Soe grote slaghe gaf hi hem daer saen Datti van den live saen hadde gedaen 2258 Doe riepen sij in shertogen sijde 2259 Die doe w. herde blijde - B Want si waren alle blide

2240 noyt [...] man hs.: noyt den man Het lidwoord is overbodig, of men zou behooren aan te nemen dat ‘sbisscops kempe’ zich plotseling weer tot de omstanders wendt en ván zijn tegenstander gaat spreken, in plaats van voort tót hem te spreken, wat zeker niet waarschijnlijk is. Trouwens ook de tekst van de Brabantsche Yeesten mist het lidwoord. 2250 D[erde]werf hs.: D'w'd verbeterd in overeenstemming met den tekst van de Brabantsche Yeesten, die zeker de goede lezing heeft. 2255 vusten hs.: wsten

2260 Worpten over die coorde 2261 So sijdijs a.q. 2263 Seloech hij h. thooft af d. - B dat hooft af saen daer 2264 Ende die h. bleef in deere 2265 voort meere 2266 ontbreekt. - B Alsoe l. als l. 2267 So en was niemant so coen voerdaen - B Soe en was niement soe coene voert an 2269 Hine wilden vlus te campe b. - B Hi en wilde vluchts te campe gaen 2270 en 2271 ontbreken. 2272 geslechte 2273 dat ic wel soud noemen

2260 Werpt[en] in overeenstemming met den tekst van de Brabantsche Yeesten: het pronomen kan moeilijk gemist worden. Verg. Verdam, Middelnederl. Woordenb. 3, 1893. 2262 naer in het hs. voluit. 2276 Ysewijn hs.: yse wijn 2277 clerc in het hs. voluit. 2279 hi seide hs.: ic seide wat geen zin heeft, aangezien Velthem nog niets gezegd heeft.