Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

Van broede[r] Alebrechte noch van onser Vrouwen een saluut. xxiii.

Boven alle verdiente vrouwe,
Ende utnemende boven alle trouwe
Ende boven alle exempel allene,
Moeder ende maget, die sonder rouwe^1538-1539

1538-1539 Het is niet zeer duidelijk wat hier bedoeld wordt met de woorden die sonder rouwe Gode werd al even neuwe. Het rijm bewijst dat neuwe hier de bekende bijvorm is van nauwe, en niet van nieuwe. Misschien is de zin dus: Moeder en maagd, die zonder smart (nl. zonder barenssmart) zoo dicht bij God gekomen zijt, zoo nauw met God verbonden, zoo vertrouwelijk met God geworden zijt. Daar staat tegenover, dat, zoover we uit Verdam's Middelnederl. Woordenb. kunnen nagaan, nauwe in die beteekenis niet praedicatief voorkomt.

[p. 103]

1546

⁺ quamen uten wene.

 

Dit hadden wi, Vrouwe, van u te lene.

 

Onse Here hadde u so sere vercoren,

 

Om dat ghi hem alle ghinct te voren;

1550

Maer nochtan es onse verstaen,

 

Al wilde hi sijn van u ghehoren

 

Om die ghene die waren verloren,

 

Dat an heme al moeste gaen:

 

Alle uwe dogheden, als wijt horen,

1555

Alne verstaent niet die doren,

 

Die quamen ute hem, sonder waen.

 

Niene quam u ane die toren

 

Daer ghi iet bi hadt gesworen,

 

Maer lietet al te nieute saen.

1560

Dit heeft u eren vele ghedaen.

 

Nu biddic u, edele coninghinne,

 

Gods moeder, Gods vriendinne,

 

Ende moeder van alre ontfermecheit,

+ Fragment B, kol. e.

[p. 104]

 

Gode werd al even neuwe⁺

1540

Met herten ende in gedachten al rene;

 

U reinicheit diet al bescouwe,

 

Daer comen ons af so soete douwe

 

Dat die werelt vervult gemene.

 

Met uwen gewerken, met uwen getouwe,⁺

1545

Brachti den Gods sone tonser gebouwe,

 

Daer wi bi quamen uten wene.

 

Dit hadde wi, Vrouwe, van u te lene.

 

Onse Here hadde u so sere vercoren,

 

Om dat gi hem allen ginet te voren;⁺

1550

Mar nochtan es onse verstaen,

 

Al wildi sijn van u geboren

 

Om die gene die waren verloren,

 

Dat ane hem al moeste gaen:

 

Alle uwe dogede, als wijt horen,⁺

1555

Al en verstaent niet die doren,

 

Die quamen ute hem, sonder waen.

 

Niet en quam u ane die toren

 

Daer gijt bi hadt gesworen,

 

Mar lietet al te niewete saen.⁺

1560

Dit heeft u eren vele gedaen.

 

Nu biddie u, edele coninginne,

 

Gods moeder, Gods vriendinne,

 

Ende moeder van alre ontfermecheit,

+ (5)

+ (10)

+ (15)

+ (20)

+ (25)

[p. 105]

 

Die mi

[p. 106]

 

Troestersse van allen goeden beginne,⁺

1565

Der werelt vroude, der werelt minne,

 

Fonteine van alre doechdelijcheit!

 

Want gi alle dinge bracht inne

 

Die te voren buten sinne

 

Ende buten maten waren geleit,⁺

1570

Dor uwe doget, die ic wel kinne.

 

Moeder ende maget, ende elkes waerdinne!

 

Dies begeert, sidi gereit.

 

Na uwer genaden mijn leven beit.

 

Edele vrouwe van al gemene!⁺

1575

Mijn herte die es alte clene

 

Van u te seegen dat si begard.

 

Den wille hebbie groet allene,

 

Met volmaecter gedachten rene,

 

Ware dat ies mochte werden ward.⁺

1580

Mar nenic niet; en es ne gene,

 

⁺ Noch nie en ward so groten ene

 

Persone, en waer hem te hard

 

U doget te seegen, die ghi te lene

 

Hebt van Jhesum Nazarene.⁺

1585

Vrouwe! ie bid u dat ghi mi spard,

 

Want mi dit van herten dard.

+ (30)

+ (35)

+ (40)

+ (45)

+ bl. 6 e.

+ (50)

[p. 107]

 

Troostersse van allen goeden beghinne,

1565

Der wereld vroude, der wereld minne,

 

Fonteine van alre doghetlicheit!

 

Want ghi alle dinghe bracht inne

 

Die te voren buten sinne

 

Ende buten maten waren gheleyt,

1570

Dor uwe doget, die ic wel kinne.

 

Moeder ende maghet, ende eles waerdinne!

 

Dies beghert, sidi ghereit.

 

Na uwer ghenaden mijn leven beit.

 

Edele vrouwe van al ghemene!

1575

Mijn herte die es a[l te] clene

 

Van u te segne dat soe beghaert.

 

Den wille hebbic goed allene,

1578

Met vulmaecter ghedochten rene.

1546 In het afschr. staan vóór quamen eenige puntjes. 1549 ghinet afschr.: ghniet 1551 wilde afschr.: wil de 1553 an heme afschr.: anheme 1554 wijt afschr.: w..

1539 neuwe de w op ratuur maar toch duidelijk. 1545 tonser gebouwe Verdam wil lezen tonsen gebouwe daar gebouw ‘nergens vrouwelijk is’ (zie Middelnederl. Woordenb. 2, 995), maar uit de twee aldaar aangehaalde voorbeelden kan men moeilijk een besluit trekken. 1563 ontfermecheit: -fer- in het hs. voluit.

1521 Na mi een viertal puntjes.

1564 Troestersse in het hs. voluit. - beginne hs.: beginnē verbeterd in overeenstemming met het Budinger fragment en met de overige rijmen. 1565 vroude hs.: vrouwe verbeterd in overeenstemming met het Budinger fragment; de verbetering is reeds voorgesteld door C. van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 30. 1572 begeert in het hs. voluit. 1576 begard in het hs. voluit. 1582 Persone in het hs. voluit. - waer hs.: w' en daarachter één letter (waarschijnlijk een s) uitgekrast. - hard in het hs. voluit. 1584 Jhesum hs.: ihrl'm d.i. Jherusalem De noodzakelijkheid der verbetering is reeds betoogd door C. van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 29. 1585 spard in het hs. voluit. 1586 van herten dard: her- en dard in het hs. voluit.

1575 a[l te] clene afschr.: a. - elene met een vraagteeken boven de e, die verbeterd schijnt uit c 1576 beghaert afschr.: begh't gelezen als beghaert vanwege het rijm.