Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

(1906)–Lodewijk van Velthem– rechtenstatus


Noch van siere bedinghen. xxij. Ic kinne ende overwaer dat weet, Ende uwer doget belie ict gereet, 1455[regelnummer] Dat ic niet werdech bem te gane Tal sulken groten here tontfane,
[pagina 98]
Vrese comt in mi nu saen Met pure herten, daer menich traen 1475[regelnummer] Met bevene ute werden gesent. Com in mi, maec mi bekent Die bliscap van der godlijcheden!Ga naar margenoot+ Ay Here! mi gedinet nu meden Dire heyliger passien groet, 1480[regelnummer] Daer du om ontfines die doet. Ende alsic dan pense, ende mi verboude Ga naar margenoot+ Ende ga alse ene comen soudeGa naar margenoot+ Tot dinen outare om di tontfane, Ende alsic dit dan pense ane 1485[regelnummer] Wat ie daer dan soude ontfaen. So treckic weder achter saen, Ende werde versaget optie stondeGa naar margenoot+ Om mine vule quade sonde. Lieve Here! dit niene wreet, 1490[regelnummer] Al eest dat in mi dus steet Die quaetheit; ie beveelt di nu Ende sal, opden troest van u,Ga naar margenoot+ Ende op dine grote ontfermichede, Ende op dine grote genade mede, 1495[regelnummer] Ende op dine grote caritate, Daer af te secgene es gene mate; Ende op desen troest comic nare,Ga naar margenoot+ Ende ga weder toten outare Here, nu so biddie di vord, 1500[regelnummer] Dat gi mine bede hord!
[pagina 99]
1485[regelnummer] Ga naar margenoot+ Wat ic dar dan soude ontfaen, So treckic weder achter saen, Ende werde versaghet opter stonden Om mine vule quade sonden. Lieve Here, dit niene wrectt, 1490[regelnummer] Al eist dat in mi daer stectt Die quaetheit; ic beveelt di nu Ende sal, upten troost van u, Ende up dine grote ontfermechede, Ende up dine grote ghenade mede, 1495[regelnummer] Ende up dine grote caritate, Daer af te segne es ghene mate; Up desen troost so comic nare Ende ga weder toten outare. Here, nu so biddic di vort, 1500[regelnummer] Dat ghi mine bede hort!
[pagina 100]
Al benic werdic[h] niet van dien, Dat ic di niet en can gesien,Ga naar margenoot+ Com onversienlijc, Here, in mi, Ende maec mine ziele siende di. 1505[regelnummer] Here! bi dinen sacramente groet, Datmen in dine kerke doet, Ende dat wi priesters daer ontfaenGa naar margenoot+ In die messe die wi anegaen; Here! bi dien virtuten groet, 1510[regelnummer] Dat daer wijn, born ende broet Verwandelt werde[n] in bloede, in vleesch[e], Ende dit dan, alsict vereesche,Ga naar margenoot+ Biden Heyligen Geest groet, Die[t] een persoen wesen doet; 1515[regelnummer] Alse waerlijc, Here, alse dit es waer, So maec mi suver ende claer, Here, gef mi dine stonden,Ga naar margenoot+ Dat ic dit mach gegronden! Here! du sprakes selve dat 1520[regelnummer] Aldus in dies persoens stat:
[pagina 101]
Al bem ie werdech niet van dien, Dat ie di niet ne can gesien, Com onversienlic, Here, in mi, Ende mac mine ziele siende di. 1505[regelnummer] Here! bi dinen sacramente groot, 1510[regelnummer] Dat daer wijn, borne ende broot Verwande[l]t werden in bloede, in vlesche, Ende dit dan, alsict veresche, Biden Helegen Gheest goed Diet een persoen wesen doet; 1515[regelnummer] Alse waerlike, Here, als dit es waer, So mac mi, Here, zuver ende claer. Here, ghef mi dine stonden, Dat ie dit mach ghegronden. Here! du spraecs selve dat 1520[regelnummer] Aldus in dies persoens stat:
[pagina 102]
Die mi et ende ontfaet,Ga naar voetnoot1521-1523 Hi leeft om mi, dat verstaet,Ga naar margenoot+ Ende woent in mi ende ic in heme, Op dat hijt neme alsem beteme. 1525[regelnummer] Ie ben, spreet onse Here weder,Ga naar voetnoot1525-1528 Dlevende broet dat quam hier neder, Ende wie van desen brode et,Ga naar margenoot+ Hi leefter oec ewelike met. Ic ben broet der suetechede, 1530[regelnummer] Ic ben broet [der] payselijchede, Ic ben broet der minnen groet, Ga naar margenoot+ Dat alle smerte verdriven doet,Ga naar margenoot+ Ic ben broet van allen smake Dat alle siecheit gesont can maken!	[tekstkritische noot]1488 vule hs.: wle 1489 here aanvankelijk overgeslagen, maar toch door den kopiïst zelf boven den regel, tusschen Lieve en dit in, bijgeschreven. 1493 ontfermichede in het hs. voluit. margenoot+ (25) margenoot+ bl. 6 c. margenoot+ (30) margenoot+ (35) margenoot+ (40) margenoot+ (45) [tekstkritische noot]1485 dar in het afschr. voluit. 1489 wrectt in het afschr. boven -ctt twee vraagteekens; wellicht heeft het oorspronkelijke wreect zie echter de noot bij het volgende rijmwoord. 1490 Al eist afschr.: Aleist - daer: zelfde opmerking als bij vs. 1386. - steett het afschr. heeft, strikt genomen: stettt met dien verstande dat de twee eerste t 's naar 't oorspronkelijke nageteekend zijn; op zijn minst staat daar dus stectt niet steect margenoot+ Fragment B, kol. d. [tekstkritische noot]1501 werdic[h] hs.: werdic 1506-1509 worden door De Vries, in zijn uitgave van het Budinger fragment, blz. 16, en door C.J.M. van Gelder-van de Water (Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 29) beschouwd als geïnterpoleerd door den priester die het werk afschreef. Het is mogelijk, maar - Velthem was immers zelf priester? en aangezien vs. 1509 hetzelfde rijmwoord heeft als vs. 1505, kan het ook wel zijn dat de schrijver van het andere handschrift zich op het tweede groet miszien heeft en de bij hem ontbrekende verzen bij vergissing heeft overgeslagen, een vergissing waarvan immers voorbeelden genoeg bestaan. De bewuste verzen zijn trouwens ook niet beneden Velthem's talent! 1511 werde[n] hs.: werde verbeterd in overeenstemming met het Budinger fragment. - vleesch[e] hs.: vleesch het rijm vereischt de verbetering, die daarenboven in overeenstemming is met de lezing van het Budinger fragment. 1513 groet hs.: g^oet de lezing goet van het Budinger fragment schijnt wel beter, maar daarom is emendeeren nog niet volstrekt noodzakelijk: de rijmen ō: oe zijn bij Velthem zeer talrijk; verg. beneden vs. 1531. 1514 Die[t] hs.: Die verbeterd in overeenstemming met het Budinger fragment, dat een onberispelijken zin oplevert: de H. Geest doet het brood en den wijn een persoon, d.w.z. een goddelijk wezen worden. Doen is hier dus een bedrijvend werkwoord en niet een omschrijvend hulpwerkwoord, zooals Verdam (Middelnederl. Woordenb. 2, 235) en Franck (Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 2, 29) meenen, zoodat er volstrekt geen reden is om met dezen laatsten dit vers als ‘eine verdorbene stelle’ te beschouwen. 1516 claer in het hs. voluit. 1517 mi hs.: nu verbeterd in overeenstemming met het Budinger fragment. margenoot+ (50) margenoot+ (55) margenoot+ (60) margenoot+ (65) [tekstkritische noot]1501 bem in het afschr. voluit. 1506 tot en met 1509 ontbreken in het afschr., resp. in het oorspronkelijke (zie de beschrijving van het fragment in de inleiding): verg. de noot bij de lezing van het Leidsche handschrift. 1510 daer in het hs. voluit. 1511 Verwande[l]t afschr.: Verwandet 1516 claer in het afschr. voluit. 1518 dit afschr.: dir 1519 spraecs afschr.: spraets [tekstkritische noot]1521 et de t door den kopiïst zelf verbeterd uit e 1524 alsem in het hs. voluit. 1525 en 1529 ben in het hs. voluit. 1530 broet [der] paysolijchede: het lidwoord is natuurlijk onmisbaar. 1531 der minnen groet Verdam wil lezen der minnen goet (zie Middelnederl. Woordenb. 2, 235, waar het zelfs zonder meer aldus aangehaald wordt, en 6, 47), maar dat is toch niet volstrekt noodzakelijk: verg. de noot bij vs. 1513. Ook Franck haalt in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 2, 29 aan: broet der minnen goet maar wellicht is dat niet meer dan een onachtzaamheid. 1532 smerte in het hs. voluit. - verdriven doet ‘liesse sich leicht änderen in verdwinen (verdvinen) statt verdriven’ zegt Franck, t.a.p.; maar de spelling v = w is in gevallen als verdvinen in de Middelnederlandsche handschriften buitengewoon zeldzaam. 1533 ben in het hs. voluit. 1536 utnemende hs.: ut nemende voetnoot1521-1523 Joh. 6, 56. margenoot+ (70) voetnoot1525-1528 Joh. 6, 51. margenoot+ (75) margenoot+ bl. 6 d. margenoot+ (80)

Vorige Volgende

Noch van siere bedinghen. xxij.