Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

⁺ Van Ebron, entie principael steden van Palestine. xi.⁺

Ebroen es die principaelste stede
Van Palestinen, ende oec mede
Der giganten woeninge geraect.
Hier bi was Adaem gemaect⁶⁶⁰
Ende oec ontfinc hi daer die doet.⁺
Die sarrasine heten dese stat groet
In hare tale Cariatarbe,
Dats te secgen min no mee^664-665
Dan virestede. Ende om die saken
Datter waren .iiij. patriarken⁺
Begraven met haren wiven daer,
So hieten si die stat daer naer.⁶⁶⁸

+ [Vinc. B. xxxii, c. 59.]

+ Cap. 11, opschrift. Verg. de noot hierboven.

660 Vinc.: in campo sita est, in quo fuit adam formatus. et tandem mortuus.

+ (5)

664-665 Vinc.: id est civitas quatuor.

+ (10)

668 Herhaling van Lodewijk van Velthem.

[p. 43]

 

Dat was Adaem, Abraham, Ysac

670

Ende Jacob; dat was daer men af sprac⁶⁷⁰

 

In die bibele, daer mer vele in brochte^+671-672

 

Toter tweevoudeger hagedochte.

 

Ende in dit [dal] bekinde Adaem

 

Sijn wijf, aldaer hi gaende quam;

675

Ende wan daer Sette an hare,

 

Daer Jhesus Cristus af quam daer nare.⁺⁶⁷⁶

 

Van Ebron .ij. milen clene^677-682

 

Eest dlant roet algemene,

 

Ende daer in greftmen pole sciere,

680

Ende vercopen die eerde diere

 

Dien van Egipten. gelijc men doet⁺

 

Diere specie ende goet.

 

Neven Ebroen staet Manbree,^683-684

 

Daer Abraem woende lange ee.

685

Hier sach hi oec drie ingele mede,

 

Daer hi ane betde den enen ter stede.⁺

670 dat was daer men af sprac in die bibele: toevoegsel van Velthem. Zie Gen. I, 29-33.

+ (15)

671-672 daer mer vele in brochte Toter tweevoudeger hagedochte. Vinc. spreekt wel van een in tweeën gedeelde spelonk, maar zegt er van dat in de eene helft de aartsvaders, in de andere hunne vrouwen begraven werden: ibi sepulti fuerunt cum uxoribus suis quatuor patriarche...et hoc in duplici spelunca quia virorum est una. mulierum altera. In plaats van zijn voorbeeld op den voet te volgen, vertelt Velthem blijkbaar uit zijn eigen geheugen wat hij uit den bijbel wist, nl. dat het de spelonk was, waar vele personen in begraven zijn. Verg. C.J.M. van Gelder-van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 12, 163.

+ (20)

676 Vinc.: de cuius semine christus natus est.

677-682 Vinc.: Ab ebron ad duo miliaria. campus est plenus terra rubea quam incole effodientes. care vendunt egipciis ut aromaticas species. Daarna volgt nog iets, dat Velthem heeft weggelaten.

+ (25)

683-684 Vinc.: Juxta ebron est manbre ad cuius pedem est quercus. sub qua habitavit abraam longo tempore. Velthem laat dus den eik wegvallen, evenals alles wat Vincentius er verder nog over zegt.

+ (30)

[p. 44]

 

.x. milen van Ebroen met,^687-692

 

Rechte torienten ward geset,

 

Staet rechte min no mee

690

Datmen heet die dode zee.

 

Bedie heetmense dus ter uren,⁺

 

Om datter niet in mach geduren.

 

Daer worden verdronken die vier steden

 

Daer men in die bibele gewach af dede:⁶⁹⁴

695

Dat was om die sonden entie ongenaden^695-696

 

Die daer in die liede daden.⁺

 

Ende Segoram, die vifte stat,^697-700

 

Staet noch, om datse Loeth verbat,

 

⁺ Bi derre zee, en[de] heet daer na

700

Nu ter wilen Balesona.

 

Neven dese zee recht nu vort^+701-707

 

TArabien ward, ane dander bort,

 

Staet dat dal van Carnaym met

 

Onder den berch van Moab geset,

705

Daer op Balach, Sephors sone,

 

Balam hadde geleit, die gone,⁺

 

Om dat hi Israel [soude] vermaledien daer.

 

Van Aspaltus die lake vorwaer^708-710

687-692 Vinc.: Ab ebron usque ad .x. miliaria versus orientem est lacus asphaltidis. quod et mortuum mare dicitur. quia nichil in eo vivit.

+ (35)

694 Niet bij Vinc.

695-696 Vinc: pro peccato populi.

+ (40)

697-700 Vinc.: Segor autem que est quinta civitas. prece loth adhuc apparet. juxta mare predictum. et nunc balezona dicitur et castrum palmarum.

+ bl. 3 e.

+ (45)

701-707 Vinc.: Supra lacum illum est a parte arabie. vallis carnaym sub monte moab.

+ (50)

708-710 Lacus autem asphalti separat judeam ab arabia. Hier blijkt ten overvloede dat Velthem eerst lacus asphaltidis, dat hij onvertaald liet, en nu lacus asphalti niet begreep.

[p. 45]

 

Staet daer bi tArabien ward,

710

Daer men van Judee vard.

669 adaem in het hs. voluit, met een punt er achter bij wijze van leesteeken. 671 mer in het hs. voluit. 673 in dit [dal] Zonder de invoeging van dal heeft het vers geen zin. Vinc.: In valle illa enz. De verbetering is reeds aangewezen door C.J.M. van Gelder-van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 12, 163. - adaem in het hs. voluit. 684 abraem hs.: abraem en dit verbeterd door den kop. uit abaem; de r is boven het oog van de b bijgeschreven.

699 en[de] het verkortingstecken boven de n ontbreekt. 700 Nu ter wilen hs.: Nuter wilen 702 TArabien hs.: M arabien 707 [soude] vermaledien Zonder de invoeging van soude heeft het vers geen zin; Vinc.: ut malediceret israel. C.J.M. van Gelder-van de Water heeft het eerst op de noodzakelijkheid om het vers aan te vullen, gewezen en wil lezen vermaledien sou (zie Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 12, 163), maar metri causa schijnt soude vermaledien beter. Men zou natuurlijk ook wel kunnen lezen vermaledie

709 tArabien hs.: iarabien zonder streepje boven die eerste i. 710 vard in het hs. voluit. 711 niet el Er behoeft geen twijfel te bestaan of er in het hs. al of niet niet el staat (zie C.J.M. van Gelder-van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 12, 164, maar daartegenover Verdam, Mnl. Wdb. op Metel). Alleenlijk staan de beide woordjes aaneen, doordien de kopiïst de afschrijving zijner kolom reeds overschreden had en blijkbaar vreesde in die der volgende terecht te komen. De lezing van Lelong is reeds in 1874 verbeterd door P. Leendertz in den Navorscher 24, 295 vlg., die het hs. niet gezien had. Zie verder hieronder de aanteekening. 718 Moyses de y op ratuur. 722 daer in het hs. voluit.