Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

⁺ Van alden geslechten van over zee, ende waer af datsi quamen. v.

Twee gebroeder die hieten aldus:
Saladijn ende Sapha[di]nus,
Die edel waren ende rike sere,
Ende boven al sarrasinen here,

+ [Vinc. B. xxxii, c. 54, vervolg.]

[p. 21]

 

Ende daer al dat geslechte af quam⁺

 

Ende al dat heerscap, alsiet vernam,

 

Dat oyt sint geregneert heeft;

 

Na dat ons die waerheit geeft

245

So regneerd oec nu ter stont.²⁴⁵

 

Saladijn, ic doet u cont,⁺

 

Had .ix. sonen ende here groet,²⁴⁷

 

Eer hi selve quam ter doet.

 

Ende Saphadijn die levede langer,²⁴⁹

250

Alne was hi niet so tanger

 

Alse sijn broeder was Saladijn.⁺

 

Ende na die doet des broeder sijn

 

So doetdi alle sine kinder saen,²⁵³

 

Sonder enen, die hadde ontfaen^254-258

255

Die soudaen van Ycone,

 

Ende Moradijn so hiet die gone,⁺

 

Ende dien onthilt hi [jeghen] Saphadine

 

Dat hine niet ter doet ne pine.^258-261

 

Caliphus hadden bevolen heme

260

⁺ Dat hijs harde wel waer neme,

+ (5)

245 regneerd, d.i. regneert + ⋆t.

+ (10)

247 Vinc. eenvoudig: ix. filios genuit.

249 Saphadijn = Melik el-Adhel, of Malec el-A'del = Seïf ed-Dîn of ‘het zwaard van den godsdienst’, broeder van Saladijn, vorst van Cairo in 1201.

+ (15)

253 sine kinder, nl. de kinderen zijns broeders Saladijn. Vinc.: omnesque fratrueles suos interfici feeit.

254-258 Men lette er op dat die in vs. 254 accusatief is. Vinc.: preter unum nomine noradinum halapie soldanum. Quem manu tenuit soldanus yeonii contra saphadinum. Deze plaats is ontleend aan Jac. de Vitry, die zegt (op. cit., p. 1125): praeter unum, qui vocatur Naradinus, qui tenet terram illam videlicet Halapiam, cum omnibus confinibus suis, civitatibus, villis, castris et aliis munitionibus, quae sunt plures ducentis. - Noradin of Naradin = Melik el-Afdhal of Malee el-Afdel (of el-Afdal) = Nour ed-Din Ali, zoon van Saladijn.

+ (20)

258-261 zijn een uitbreiding van slechts enkele woorden bij Vincentius: quantum permisit caliphus eorum. Velthem heeft caliphus blijkbaar voor een eigennaam aangezien: zie ook vs. 276 enz.

+ bl. 2 b.

[p. 22]

 

Alse hi oec dede in alre tijt.⁺

 

Caliphus, dat wel seker sijt,

 

Es te secgen min no mere

 

Dan haer paus ende haer here,

265

Ende dien die sarrasine algader

 

Eren, gelijc wi onsen vader⁺

 

Den paus eren ende onderhorech sijn.

 

Gelijc so doen sijt hem in scijn

 

Ende houdene over haren paus met,

270

Gelije dat gedraget haer wet.

 

Ende Baldach es oec die hofstede⁺²⁷¹

 

Van alden sarrasinen mede,

 

Gelijc dat Rome es dat hoft

 

Van al kerstenheide, dies geloft.

275

Ende in Baldach, die rike stat,

 

Es Caliphus stoel gesat,⁺

 

Ende daer staet Mamet, haer afgod.²⁷⁷

 

Gelijc dat sente Peters gebod^278-286

 

Van Rome der stede ward uut gesent,

280

Ende al kerstenhede es bekent,

 

In dier gelike so es Mamet⁺

 

In Baldach die stat geset

+ (25)

+ (30)

+ (35)

271 Vinc.: Itaque baldach est caput paganorum sicut roma caput nostrum. Er wordt natuurlijk mede bedoeld Bagdad. In de kronick van Willem van Tyr wordt de vorm Baldac gebruikt (Recueil des histor. des Croisades, éd. Acad. des Inscriptions, II, 2^o p., pp. 903, 1135. - Jac. de Vitry, op. cit., blz. 1125: Baudas.

+ (40)

277 Vinc.: Ibi colitur machometus et a propinquis et a remotis.

278-286 niet bij Vinc.

+ (45)

[p. 23]

 

Ende houtmen van hem sijn geboden,

 

Alse van haren oversten goden.

285

Ende daer besochtene menech man

 

Die waent dat daer gewin leit an.⁺

+ (50)

C. 5, opschrift. waer in het hs. voluit. 237 Sapha[di]nus De emendatie is gerechtvaardigd door Saphadijn in vss. 249 en 257, en door Vinc.: nomen primogeniti salahadinus et nomen alterius saphadinus. Verg. ook C.J.M. van Gelder-van de Water in Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 12, 154. 240 sarrasinen in het hs. voluit.

256 Moradijn Bij Vincentius: Noradinus. Daar ook in vss. 326 en 329 Moradinus staat, en de fout allicht van Velthem zelf afkomstig is, schijnt het niet geraden de lezing van het hs. te veranderen. 257 [jeghen] saladine Vinc.: quem manu tenuit ... contra saphadinum. Verg. Verdam, Mnl. Woordenb. op jegen, vooral de bet. 7).

264 Het tweede haer in het hs. voluit. 265 sarrasine in het hs. voluit. 268 doen verbeterd uit doet 271 es in cursieve hand boven den regel geschreven tusschen baldach en oec in. - hofstede Het schijnt niet noodig dit te veranderen in hooftstede (zie Verdam, Mnl. Woordenb. op *Hofstat en op Hovetstede, Aanm.): voor -s(t) is de t van hooft weggevallen, of er is, zoo men wil, assimilatie (verg. hoofsonde uit hooftsonde); wat hof- betreft, men bedenke dat in dit hs. lange klinkers vaak door één letterteeken worden voorgesteld (zie daarover de inleiding); zie b.v. hoft en geloft in vs. 273 en 274 enz. 272 sarrasinen in het hs. voluit. 277 afgod hs.: af god 278 sente in het hs. voluit.

286 die uit diē: het afkortingstecken boven de e is uitgekrast. 291 thuus in het hs. voluit. 301 naer in het hs. voluit. 302 sarrasijn in het hs. voluit.