Spiegel historiael. Voortzetting vierde partie [alleen brontekst]

[Fragment 6]

[p. 3,402]

 

Een goet leven al haren tijt.

 

Doe Cenomamius in dat abijt

 

Hadde geweist wel een jaer,

 

So dedem menighe pine zwaer

5

Die quade gheest; want hi

 

Was hem gherne altoes bi,

 

Om dat hi hadde, haddi gemoghen,

 

Gherne yewer in bedroghen.

 

Hi dreghedenne snachts menichwerven

10

Ende seide, hine dade gene bederven,

 

Hine soude daer niet moghen bliven,

 

Hi soudene van danen verdriven.

 

Alse dit langhe hadde geduurt,

 

Ende hijt dicke hadde sere besuurt,

15

So liep hi altoes ter bede;

 

Ende als hi yet anders dede,

 

So was hi hem altoes jegen,

 

Als die gene altoes pleghen

 

Die dandre gherne verdriven,

20

Hoe dat sine moghen ontliven.

 

Nu geviel up ene ure,

 

Daer hi jegen die quade figure

 

Sat ende street met worden,

 

Dat hi ene stemme secgen horde:

25

‘Di sout gedinken vort, hoet gaet,

 

Een vers dat in den zouter staet:

 

‘Deus, in nomine tuo salvum me fac.’’

 

Doe die stemme dit verskin sprac,

 

Horet die gene ende seit altenen,

30

Alsene die viant wilde ontspenen;

 

Ende altoes als hi dit seide,

 

Sone was daer geen langer beide,

 

Die duvel en vlo van hem daer;

 

Ende hi was gewapent oec, vorwaer,

35

Met desen worden in diere gedane,

 

Als of hi hadde enen hellem ane.

[p. 3,403]

 

Doe die duvel dat gesach,

 

Dat hier ane so grote cracht lach,

 

Ende hi so wel den versekine

40

Getrauwede, seide hi dit in scine:

 

‘O zot, dat wi di in scerne

 

Hebben geleert, secghestu so gherne!

 

Hets wel gedaen! sech dese word,

 

Die du van ons heves gehort;

45

Wi bidden di, hout di daer an!’

 

Doe dit horde ghene goede man,

 

Twifeldi sere wat hi mochte

 

Hier mede doen, want hi dochte

 

Dat niet goet was dat hi seide.

50

Hine was geen clerc, maer in simpelheide

 

Was hi sere; daer omme hi peinsde,

 

Oftie duvel dit yet veinsde.

 

Doe vraghedi enen clerc na desen,

 

Wat dit versekin mochte wesen:

55

Dit hordi ere stemmen tellen.

 

Die clerc ginc hem dat vers spellen,

 

Wat in Dietsch te secgne ware,

 

Entie broeder leerde daer nare

 

Den psallem vort altemale,

60

So dat hine conde wale,

 

Ende hier mede warti bewacht

 

Vanden viant, diere dicke jegen vacht.

 

In enen winter up ene nacht

 

Na die vigilien so worden bedacht

65

Some die broedere, datsi daer naer

 

Met kersen bleven lesende daer,

 

Ende dese bleef in den cloester allene

 

In sine bedinghe algemene.

 

Ende doe hi sat ende bat,

70

Hordi ene stemme ter stat

 

Vanden hemele neder geweghet.

 

- ‘Die goede liede,’ heift soe geseghet,

 

‘Die du sies in die capelle daren,

 

Dat sijn Gods martelaren.’

75

Int selve jaer recht na desen

 

Dochte den genen inden cloester wesen

 

So menich duvel up ene tijt,

 

Datsi aldie werelt wijt

 

Mochten vervullen, ende dese quadijen

80

Hadden ommeringhet met haere partijen

 

Alden cloester in deser maniere,

 

Als of sine souden destrueren sciere.

 

Ende als die gene dit gesach,

 

Sprac hi: ‘God! wat dit wesen mach,

85

Ende wie mach deser vresen ontgaen!’

 

Doe hordi ene stemme zaen,

 

Die seide: ‘Die in omoedichede

 

Wille leeden sijn leven mede,

 

Hi wart verlost van alre pine.’

90

Niet langhe daer na sachi in scine

 

Ene clareit so groot comen,

 

Dat hi des gelijcs niet heift vernomen.

 

Maer doe die duvle die clarede

 

Vernamen, vloen si alle mede.

95

In dese clareit quamen scaren

 

Van helighen santen menich gevaren,

 

Ende ommeringheden die helighe stede,

 

Daer die moneke woenden mede;

 

Ende met deser heligher scaren

100

Quam onse zoete Vrouwe gevaren.

 

Doe dese broeder dit hadde gesien,

 

Sprac hi them selven mettien:

 

‘O goede God! waer gaet onse Vrouwe,

 

Onse vorsprekerse, onse getrouwe,

105

Behoudersse der werelt gemene?’

 

Onse Vrouwe andworde na tghene:

 

‘Ic come te hulpen derre stat,

 

Die mijns heift te doene ghehat.

 

Ic come der armer abdijen

110

Te hulpen met miere partien,

 

Ende andre goede aerme steden

 

Bescermic dicke van haere onvreden.

 

Die mijns behoeven ende mi getrauwen,

 

die comic nu aldus bescauwen.’

115

Ende recht na dese worde

 

Die gene ne sach no ne horde

 

Van ghere clareit, die hi sach te voren:

 

Aldus so haddise al verloren.

 

Die vijfte bouc ent hier mede.

120

Den sesten souckic hier nu ter stede,

 

Ende gherne soude vulmaken na desen.

 

Maria! nu moeti mijn hulpe wesen!

[p. 3,404]

........ I.

Doe men screef die jare ons Heren

M C ende LVI met eren,
So wart keyser gecoren saen
Derste Vrederic, hebbic verstaen,
Coenraets neve, sijns vorsaten.
Vrederic sat in skeysers staten
XXXVII jaer met gewelt.

In desen tiden, alsmen telt,

Regneerde in Vrankerike Lodewijc,
Philips vader, geweldelijc,
Die na hem coninc wart gecoren.
Ende onder coninc Lodewijc, als wijt [horen],
So was in sine beste vaert
Meester Pieter die Lombaert,
Die te Parijs biscop was,
Die tbouc van sentencien las
Ende maecte ende compileerde mede;
Ende oec die grote glose gerede
Vanden zoutre maecti dus,
Entie epystelen van Paulus
Translaetteerdi ute vele dinghen;
Ende tuschen die linien sonderlingen
Uptie worde heifti geset
Inden zoutre glose met;
Ende vele goeder orborlichede
Maecti vanden santen mede,
Ende goede sermoene wel geordineert
Heifti vele gecompileert.

In desen tiden oec omtrent

Was meester Pieter Comestor bekent,
Die Scolastica Hystorie mede
Maecte na die warede
Uter heligher scrifturen cortelike,
Wale ende orbarlike.
Uter hystorien van Joseppus,
Die Jode was, ende mede aldus
Van som den hedynen, die doe waren,
Moeste hire in openbaren.

[p. 3,405]

 

Maer gene dinghe seidire toe,

40

Die nie gescieden, hine wiste hoe.

 

Ende na desen gewerke met trauwen

 

Maecti verse van onser Vrouwen,

 

Die ic hier sal doen verstaen,

 

Eer ic vortwaert wille gaen:

45

‘Oft mogenlic ware dat mochte gescien,

 

Dat alle lande die wi sien,

 

Ende alle gestuve ende crude mede,

 

Ende alle drople waters te dien,

 

Rosen ende gemmen, getelt met drien,

50

Lylyen ende alle vierighe stede,

 

Alle hemelen, die luchte tien,

 

Snee ende hagel ende al engien,

 

Ende elkerlijc man ende wijf mede

 

Van alrehande geslachtichede,

55

‘Ende alle wijnde, die wayen int jaer,

 

Ende alle vedren van voglen vorwaer,

 

Ende van beesten alle geslachten,

 

Ende alle risekine daer naer,

 

Gras ende bome vorwaer,

60

Ende hare loverkine met machten,

 

Glis ende bies ende sterren claer,

 

Ende alle vische ende alle aer,

 

Ende alle berghe ende alle stene van crachten,

 

Al dat es inder werelt achten, ...