Spiegel historiael. Voortzetting vierde partie [alleen brontekst]

(1998)–Lodewijk van Velthem– rechtenstatus


[Fragment 5]
[pagina 3,392]

I. ........ doe Marien ane, Al suchtende met drover herten, Bitterlike weenende ende met groter smerten: ‘Ic sondare, die in mier joncheit 5[regelnummer] Dese fiertere hadde bereit, Den bisscoppe Helinande teeren, Daer hi in leide van desen heren, Thovet van sente Waleri, Ende oec van sente Montani, 10[regelnummer] Die monc was ende oec voerseide Van sente Remijs geborenicheide, Ende vander melc Celinen mede, Sire moeder, onfinc ter stede Sijn sien, alse hi selve voerseide:
[pagina 3,393]
15[regelnummer] Dat ghi dese ontfermicheide In mi daet nu, ghenadige moeder! Die naest Gode sijt behoeder, Uutnemende boven hem allen! Ende of mi mochte bi u gevallen, 20[regelnummer] Ghelijc dat dede dese voerseit, Soe datic sien mochte ghereit Enich der fiertere, die ic eere Maecte!’ Al wenende harde seere, Dede hi hem maken daer ter stat 25[regelnummer] Heylech water, ende dranc na dat, Ende waecte dien nacht den fierter bi, Ende vaste ende dede soe dat hi Siende wart ter morgenstont. Ene ander mieracle wart cont: 30[regelnummer] Ene joncfrouwe hadde van hare gebort Ene hant, die was al versmort; Die es ghenesen, al sonder blame, Van algader hare mesquame.
Vanden selven mieracle. XXXV. In sente Mercs dage daer na Voren si voort, alsic versta, Te Wisant. Doe si te scepe Quamen met haren geselscepe, 5[regelnummer] Ghingen vele liede met hem in, Die in Inglant omme gewin Voeren ende omme wolle copen, Ende si waren daer in hopen, Om datsi metten fiertere varen. 10[regelnummer] Si hadden wel in gelde, twaren, Meer dan III waerf C merke In ene bisaetse harde sterke. Die meester scipman die hiet Coldesan. Daer na hi siet, 15[regelnummer] Alsi quamen ter middewaerde Vander zee, dat hem vervaerde; Want rovere al gewapent quamen, In haren handen met glavien tsamen, Die op die ghene te stridene dare. 20[regelnummer] Die ghene, die in grooten vare Sijn, spraken hare biechte saen Jeghen den pape, die hiet Bosaen. Daer na die pape hem biechte mede Jegens enen leeken daer ter stede. 25[regelnummer] Nu hadden die coepmans den anxt so groot, Datsi daer gaven dor vreese vander doot Hare bisaetse tonser Vrouwen werke, Ende gheloveden met tranen scerpe Ende met begaerten, datsise dare 30[regelnummer] Verloste van haren grooten vare Ende vanden rove quite make, Datsi willen om die sake Alle die penninge den fiertere geven. Doen quamen die rovers hem beneven, 35[regelnummer] Ende die meester scipman daer naer Stont op ende sprac ten pape daer: ‘Nemet uwe reliquien saen, Ende gaet opt boert ten scepe staen, Ende gebiet bider macht onser Vrouwen, 40[regelnummer] Ons niet te doene.’ Saen met trouwen Die pape nam die phylatrien, Daer dat haer van sente Marien In was besloten; met vreesen groot Ende met devocien, in grooter noot,
[pagina 3,394]
45[regelnummer] Soe dede hi dit al sonder beide, Ende swoer dit ende seide Toten rovers in deser gelike: ‘Vander macht Gods van hemelrike Ende sijnre Moeder bemanic u, 50[regelnummer] Dat ghi niet nare en comt nu, Mi te deerne noch den minen, Noch te bringene in geere pinen! Dat ghebiedic u, sonder waen!’ Daer na maecte hi een cruce saen 55[regelnummer] Metten heilechdome jegen die gone, Na den name Marien Sone. Doen al dit was gedaen, Soe quam een wint daer na saen Jeghen tscip ende staect ter vaert 60[regelnummer] Metten seile achterwaert, Soe dattie mast te stucken brac, Ende een stic quam ende stac Enen vanden rovers doot, Alsoe alst daer neder scoet. 65[regelnummer] Die gene viel daer over boert. Over onlange daer na voort Quam dat scip met onser Vrouwen, Ghesont, blide ende sonder rouwe, Ter stat, ende al datter in was. 70[regelnummer] Doen quamen die coemans na das Ende namen hare besaetse gereet, Daer si te voren af daden beheet Onser Vrouwen te haren gewerke, Mede te doene maken hare kerke, 75[regelnummer] Ende cochten wolle hier ende daer Ende bewaerden alle daer naer, Want si planteit van wollen vonden. Daer na quamen si ten stonden, Ende voren met haren wollen over, 80[regelnummer] Ende ter havene die men heet Dover Versaemden si met haren gewande. Si brochten so vele wollen te lande, Datsire mede vulden een huus groot. Doen, als al was haer conroot 85[regelnummer] Versament ende al hare goet, Ende tsander daghes metter spoet Wech souden varen te lande, Soe quam des nachts te hare scande Een vier ende verbornde die stede, 90[regelnummer] Thuus ende alle die wolle mede.
Noch vanden selven. XXXVI. Daer na die fiertere voer bet voort Tote Cantelberch in die poort, Daer die van Lodine sijn eerlike Vanden bisscop vanden rike 5[regelnummer] Ontfaen, diemen Willem hiet. Hine hadde oec vergeten niet, Dat te voren totem seide Vanden fiertere die waerheide Meester Ancelijn, die wilen eere 10[regelnummer] In sbisscops huus hadde ter leere Radolfs kindere, die cancelere Des conincs was van Engeltere. Dese Ancelijn was van Lodine geboren, Ende hadde dicke daer te voren 15[regelnummer] Den bisscop getelt van onser Vrouwen. Daer omme wilde hijs te bet getrouwen, Ende ontfincse wel lieflike. Ene vrouwe, die herde rike Was van goede, die hadde VIII dage 20[regelnummer] Ghelegen in arbeide met groter plagen. Doen soe vernam den fierter daer, Sende soe haren man daer naer, Die van Lodine te spreken an,
[pagina 3,395]
Of daer ware enich selc man, 25[regelnummer] Die haer iet goets conde geraden. Bose die pape sprac met staden Te genen man, die raets vraget: ‘Gaet, segget ende ghewaget, Dat soe haer biechte spreke met trouwen, 30[regelnummer] Ende danne int beelde van onser Vrouwen Water make ende drinke ter stat: Soe sal ghenesen, gelovet dat.’ Die vrouwe, die van grooter siechede Cume mochte spreken mede 35[regelnummer] Ende hare memorie na hadde verloren, Men brochte haer enen pape te voren, Ende soe sprac getrouwelike Hare biechte, ende daer na cortelike Des selfs nachts quam haer te voren 40[regelnummer] Ene scone vrouwe uutvercoren (Van Vrankerike dochte so har comen), Ende sprac dus te haren vromen: ‘Omme dattu met ghewrachticheiden Dine biechte sprakest heden, 45[regelnummer] Ghelovic di te nesene saen.’ Daer na te hant ende dit gedaen Dranc soe des waters, ender ter stont Wart soe van enen kinde gesont, Die welke van dieren ornamente 50[regelnummer] Ende van gifte dede prosente Onser Vrouwen. Ende daer na voort, Wie daer quam die niet behort Te desen bisscopdome, daer so was in, Die en mochte meer no min 55[regelnummer] Ghenesen, ende oec moste hi wesen Ghebiecht, tote al desen Berouwenisse hebben, hen ware alsoe Dat hi berouwenisse hebbe daer toe. Tote Wincestere es oec genesen 60[regelnummer] Een ridder, die lanc hadde gewesen Des conincs scinke, ende blent was VIII jaer; ende oec na das Ghenas daer een die Wouter hiet, Een rijc man, die groot verdriet 65[regelnummer] Hadde vanden menisoene, Ende altoes te bedde lach die gone. III clerken, die hem theilechdoem Van onser Vrouwen droegen som, Gaf hi III goudine vingerline, 70[regelnummer] Ende III nappe zilverine Gaf hi den fiertere daer gereet, Ende ornamente vele, godweet, Ende gelt vele offerdi daer. Doen seiden die liede openbaer, 75[regelnummer] Diene sagen in die strate gaen, Dat hi te lettel hadde gedaen Ende ghegeven onser Vrouwen, Want hi hadde in rechter trouwen Meer dan M marc in scatte, 80[regelnummer] Ingelscher monten; ende na datte Antwordem die rike te jegenworden, Alse hi die sprake horde: ‘In wille nimmeer geven, godweet, Tote dat ic weet dondersceet 85[regelnummer] Van minen goede nu een deel. Dan willic weder geven geheel, Dat ic met perseme hebbe gewonnen.’ Dus heeft die rike man begonnen Te gevene ende te keerne weder, 90[regelnummer] Ende dede ghebieden op ende neder: Waer iement die hem hadde gegeven Persemen oit in sijn leven, Hi come, hi wilt hem geven saen;
[pagina 3,396]
Dies haddi Gode gelof gedaen. 95[regelnummer] Daer na XII andere mede Sijn daer genesen ter selver stede: Crepel, blende, dove ter stont Ende stomme worden daer gesont.
Vanden selven. XXXVII. Na desen doene so voer vort Dese fiertere, alsic hebbe verhoort, Teere stat, alse wijt weten, Cristus-kerke was si gheheten. 5[regelnummer] Dit was in die octave, godweet, Datmen Pentecoste heet. Ende daer was groote sameninge Van coopmans van menegen dingen. Daer was een deken in die stede 10[regelnummer] Ende oec XII canonke mede, Die niet wouden ontfaen aldaer Den fiertere, om dat si hadden vaer, Dat vanden coepmans die offerande Comen soude ter fiertere hande, 15[regelnummer] Ende daer bi oec scade gewinnen. Doen geviel oec daer binnen Dat het reinde, soe dattie gone Die deken in liet comen na tgone, Ende met pinen georlovede das, 20[regelnummer] Dat hem daer geleent was Een outaer [dat] besiden stoet, Daer men den heilegen fiertere moet Up setten, salse daer binnen staen. Ende die coepmans quamen gegaen 25[regelnummer] Some, die oec hadden gewesen Te Wincestere, daer si sagen van desen Fierter mieracle harde scone. Deser quamer vele na tgone Ende offerden onser Vrouwen Marien: 30[regelnummer] Dus volgden hem vele van dien. Ende doe die deken dit heeft vernomen, Es hi te ghenen lieden comen, Die metten fiertere waren comen daer, Ende dreefse uter kerke daer naer, 35[regelnummer] Daer si haer paerde ende hare gewaden Jammerlike moesten begaden, Want het reinde ende was quaet weder. Dus voren si voort ende weder, Daer si nieuwer en conden gewinnen 40[regelnummer] Herberge, soe vol was die stat binnen Van coepmans die daer vergadert waren. Dus quamen si teenre vrouwen gevaren, Die hars ontfaermde, ende seide saen Tote haren man: ‘Laet ons ontfaen 45[regelnummer] Dese liede in onse woninge, Die wi gemaect hebben niewinge,’ Ende te hant coepman verhuert was II^C marc. Nochtan das Ontfingen si daer in die Moeder ons Heren 50[regelnummer] Ende haer clerke met grooter eeren, In manieren dat si daer na Des anders dages, alsic versta, Ene ander herberge zoeken gaen. Dus sijn si daer in ontfaen, 55[regelnummer] Die van reine ende van couden groot Bina waren tote op die doot. Dat goede wijf hare cleeder wiesch Vander moodere, ende na dies Deedsoe droegen ende wel begaden; 60[regelnummer] Ende daer na deedsoe met staden Ghehangenmet cleeden den fiertere scone Van onser Vrouwen; daer na die gone Opende den heren har herberge al, Ende hiet mede ende beval
[pagina 3,397]
65[regelnummer] Hem te dienen ende eere te doene. Nu wasser een, na des lants gewone, Vanden coepmans, die hadde daer bi III clocken gehangen, omdat hi Daer die vercopen soude alsoe, 70[regelnummer] Ane ene solre, vaste, hoe, In een huus daer bi teere stede. Dese ginc luden wel gerede; Ende alse sine gesellen vernamen Die clocken luden, quamen si te samen ........
II. Up den selven dach te hant, Daer ic dat boec hadde in die hant, Quam mi ene ommacht ghinder an. Enen met sente Jacoppe dan 5[regelnummer] Vertoende mi, ende tote mi spraken, Ende hiet mi datic soude vulmaken Dit boec, ende soude corrigeren ‘Die ghene die wilden beweren Minen wech, ende die oec helden 10[regelnummer] Quade herberge, saltu scelden.’ Ende ic rade wel van nu voort, Die dit boec siet ende hoort, Daer jegen en seggen, want al es Gheauctoriseert, sijt seker des. 15[regelnummer] Ende dese mieracle, die volgen hier aen, Sullen elc wel verstaen, Want sente Jacop selve woude, Datmense te sijnre kerken lesen soude. Oec waren si in Karles geeste geset 20[regelnummer] Van bisscop Tulpine met.
Van sente Jacops mieraclen. L. Te dien tiden dat Adolf was In Spaengien coninc, alsic las, Soe ghingen XX man besonder
[pagina 3,398]
Te sente Jacops, ende daer was onder 5[regelnummer] Een pape; ende doe si quamen In Cesar Augusta bi namen, Worden si vanden Sarrasinen gevaen Ende in enen donker kerker gedaen In die stat ende vaste gebonden. 10[regelnummer] Doen sprac die pape hem an ter stonde: ‘Ghesellen, ropen wi Gode an Ende sente Jacoppe, den goeden man!’ Ende si daden alle alsoe. Een groot licht quam hem toe, 15[regelnummer] Ende sente Jacop quam al ghinder Ende seide: ‘Ghi roept mi, kinder. Besiet mi, ic ben nu hier.’ Den ghenen wart dat herte fier, Ende vielen alle biddende hem te voeten, 20[regelnummer] Ende hi nam met goeder moeten Die bande al ende bracse ontween. Die daer laghen gevaen int ween, Nam hi metten handen, godweet, Ende leedese uten kerker gereet 25[regelnummer] Toter poorten vander stat. Doen dit ghedaen was, nadat Seinden si hem ende gingen voort Metten apostele uter port, Ende hi leedse tenen castele, 30[regelnummer] Die de kerstine hilden te dele, Daer si seker mochten wesen, Ende daer soe sciet hi oec van desen Ende voer henen, daert elc sach an. Doen riepen seere die kerstine man, 35[regelnummer] Wat sente Jacop hadde gedaen: Daer warense ghinder wel ontfaen. Voort seeget die priester Beda, Dat inden tiden, alsict versta, Dat bisscop was te Compostelle 40[regelnummer] Godebalt, quam een geselle, Die ene sonde hadde gedragen Langhe, die hi niet ghewagen En dorste; doch seide hise met pinen Den goeden bisscop Theobaldine, 45[regelnummer] Die hem en dorste vander sonden Niet absolveren, mar hi screeften stonden Die sonde in een brievekijn saen, Ende hiet hem dathi soude gaen Te sente Jacops. Doe hi daer quam, 50[regelnummer] Waest heilech dach: die gene daer nam Dat brievekijn, ende heeft gereit Up sente Jacops outaer geleit. Al wenende bat hi den groten heere, Dat hi die sonde dor sijn eere 55[regelnummer] Hem doe af; ende saen daer naer Quam die bisscop tote dien outaer, Messe te singen, ende hi sach Waer die brief daer op lach, Ende vraegde waeromme ende alse hoe 60[regelnummer] Dattie brief daer lage alsoe. Die man quam voert, wenende seere. - ‘Dit es die brief,’ seit hi, ‘here, Daer mine sonde in es gescreven.’ Alse die bisscop dit heeft beseven, 65[regelnummer] Ontploec hi den brief na das, Daer niet in ghescreven en was. - ‘Dese sonde,’ seide die bisscop saen, ‘Heeft sente Jacop afgedaen.’
Vanden selven mieraclen. LI. Doen men screef ons Heren jaer M ende LXXX, vorwaer, Soe geloefden si XXX te samen Vaste geselscap, tote datsi quamen 5[regelnummer] Te sente Jacops; maer daer was een Onder hem, die haer ne geen Geselscap geloven en woude: Sonder gelof hijt houden soude,
[pagina 3,399]
Alsoe lange alst hem wel bequam. 10[regelnummer] Elc die desen wech annam, Was ute Lottrike geboren. Doen dese quamen soe verre voren Dat si Portegaste vernamen, Vanden ghenen die zworen tsamen 15[regelnummer] Wart een soe siec, dat hine conde Niet gegaen, maer op die stonde Bleven ware; maer sine gesellen Droegen voerder met grooten quellen XV dachvaert; maer mijn waen 20[regelnummer] Seghet mi ende doet mi verstaen, Dat sijt hadden in V dagen Ghegaen, daer sire XV lagen. Doen lieten si den zieken daer Ende ontghingen hem alle naer, 25[regelnummer] Sonder alleene den genen dan, Die niet gelovede den man. Hi bleef metten zieken gheselle Onder den berch, dat ic u telle, Diemen sente Michiels kerke heet. 30[regelnummer] - ‘Ay! lieve geselle, hoe dat gheet,’ Sprac die sieke, ‘wildijt weten, Ic ware gaerne nu gheseten Up ghenen berch;’ ende daer naer Droeghen sijn geselle daer. 35[regelnummer] Ende omtrent vespertijt voert an Soe starf daer boven die zieke man; Ende alse die ander dat gesach, Dat sijn gheselle daer doot lach, Wart hi seerich ende vervaert, 40[regelnummer] Want hem die nacht openbaert, Ende hi was in vreemden lande Onder der wreeder barberien hande. Dus viel hi saen in gebede, Ende weende op sente Jacoppe mede. 45[regelnummer] Ende thant sente Jacop daer an Quam op een paert, gelijc enen man, Ende vraegde den genen, twi hi weent. Die gene seide: ‘Mi vereent Hier te sine, want hets nacht, 50[regelnummer] Ende ic en hebbe oec niet die macht Desen dooden te graven, godweet.’ - ‘Ghef her den dooden vore mi gereet, Ende sprinct achter op mijn paert.’ Dus voerde hine henen met snelre vaert 55[regelnummer] Binnen der nacht XII dachvaert. Eer hem die dach openbaert, Was hi in eere halven milen na Sente Jacops, alsic versta. Daer sette hi af beide die man, 60[regelnummer] Ende den levenden beval hi dan, Dat hi dien canonken vander steden Seide, dat sine ter aerden besteden, Den dooden; ‘alse du heefst gedaen Dine hedevaert, soe keere ende doe verstaen 65[regelnummer] Dinen ghesellen, dat niet en diet Haren wech, ende dat hem gebiet Sente Jacop, ende omme die saken Datsi hare trouwe braken.’ Ende doe hi dit gheseit hadde daer, 70[regelnummer] Verloes hine, en wiste waer.
[pagina 3,400]
........ ene keerde aldaer hi vant ........ weghe ende teldem te hant ........ sente Jacops woort ........ e wonderde daer na voort ........ enen bisscop ........ ........ ........ ........
(Titel onleesbaar). (LII). Doen men screef ons Heren jaer M ende XC, vorwaer, Waren Duutsche liede in wane Te sente Jacops waert te gane. 5[regelnummer] Ende doe si quamen, hebbic verhoort, Te Tolosen in die poort, (vijf regels onleesbaar). Den ........ Enen nap ........ Enen tsmorgens ........ 15[regelnummer] ‘Dit sijn dieve, doet wech ........ Doer sijn ........ soe ........ Dats ........ daer men vonde ........ die stonde ........ 20[regelnummer] Doen vantmen den nap ........ In des vaders ende des zoens male. Haer goet nam hi altemale, Ende levertse den rechtre saen. Die rechtere wilde laten gaen 25[regelnummer] Den enen, want hem genoech dochte. Doe seide die vader, dat hi wel mochte Sterven voerden sone daer. -‘Neen,’ sprac die sone daer naer, Die waert ........ mede. 31[regelnummer] ‘Hets beter, vader, dat ic vor u Nu sterve, dan ghi vor mi nu.’ Int leste was die zone ghehangen. Ende die vader heeft bevangen 35[regelnummer] Den wech te gane vore hem beden; Maer seere met jammer es hi gesceden, Ende heeft sinen wech gedaen. Des XXXVI dages, sonder waen, Quam hi daer sijn sone hinc, 40[regelnummer] Ende begonde weenen omme die dinc, Ende keerde hem omme. Doe sprac die gone: ‘Vader, sich her dinen sone! Ic leve, vader, en weene nemmee! In was nie in vrouden mee. 45[regelnummer] Al tote noch heeft mi ghehouden Sente Jacop in hemelscher vrouden. ........ hoo ........ ........ hi in die ........ (drie regels onleesbaar). S ........ hingen daer jegen Den waert, die daer liede mede, Hoe hi dese verradenesse dede. 55[regelnummer] Doe men screef M ende hondert Ons Heren jaer al beson ........ zeven regels onleesbar). ........ drage bleven ........ 65[regelnummer] Nochtan en liet hi niet die ........ Hine nam sine kinderen ........ Den wech want hi wilde w ........ Sine kindere moeste hi ........ Up sinen hals een ........ 70[regelnummer] Alse hi dus was in desen ........
[pagina 3,401]
........ re quam hem daer (vijf regels onleesbaar). Sente Jacop ........ - ‘Kinstu mi yet?’ sprac hi ........ - ‘Nenic,’ sprac die ander ........ 80[regelnummer] - ‘Ic was, die di ende d ........ Den esel leende buten der ........ Te Panpelune ........ nat Ende noch so ........ ort D ........ 85[regelnummer] D ........ Die u rovede van ........ Want hi sal vallen d ........ Van sinen huse dus ........ Sente Jacop alse hine ........ 90[regelnummer] Ende die ghene ........ Ende vant aldus ........ Dus quam hi blide ende sond ........ Tsinen lande ende als ........ (drie regels onleesbaar)
(Titel onleesbaar). (LIII). ........ Dat een scipman die liede Plach te voerne over die zee In pelgrimagien daer quamen g ........ (tien regels, op enkele letters na, onleesbaar). 15[regelnummer] Soe viel hi al ghewap ........ Neder al tote op der zee gront Ende bider voer hi ........ W ........ in ghe ........ Sente Jacop ende riep ........ 20[regelnummer] Ende daer opten gront ........ na Doe namene die apost ........ ........ er hant ende sond ........ ........ Doen sprac hi daer ........ (twee regels onleesbaar).

Vorige Volgende

Spiegel historiael. Voortzetting vierde partie [alleen brontekst]

[Fragment 5]

I.

Vanden selven mieracle. XXXV.

Noch vanden selven. XXXVI.

Vanden selven. XXXVII.

II.

Van sente Jacops mieraclen. L.

Vanden selven mieraclen. LI.

(Titel onleesbaar). (LII).

(Titel onleesbaar). (LIII).