De tragedie der werkwoordsvormen

Een taalhistorische en taaldidactische studie

[p. 355]

Deel III
Therapie?

‘Oserais-je exposer ici la plus grande, la plus importante, la plus utile règle de toute l'éducation? ce n'est pas de gagner du temps, c'est d'en perdre’.

J.J. Rousseau: Emile.
ed. Richard, p. 82.

[p. 357]

XVIII. Inleiding: ‘een Hollands drama’

In Deel II Research hebben we moeten constateren dat de huidige werkwoordsdidactiek bij een zeer groot gedeelte der leerlingen faalt. We memoreren de meest centrale feiten:

Hoofdstuk XIV: De herkenning.

Proefpersonen l.l. van klasse VI.
Niet-opleidingsgroep	voldoende^1)	20 %
a.s. leerlingen U.L.O.	voldoende	73%
a.s. leerlingen V.H.M.O.	voldoende	90,7%

Hoofdstuk XV: De beheersing.

Proefpersonen l.l. van Ie klassen V.G.L.O., N.O., U.L.O., V.H.M.O.

Leerlingen	V.G.L.O.	voldoende	19%
Leerlingen	N.O.	voldoende	23%
Leerlingen	U.L.O.	voldoende	59%
Leerlingen	V.H.M.O.	voldoende	97%^2)

Hoofdstuk XVI: De motivering.

Proefpersonen als in hoofdstuk XV.

Leerlingen	V.G.L.O.	voldoende	25,-%
Leerlingen	N.O.	voldoende	33,3%
Leerlingen	U.L.O.	voldoende	38,9%
Leerlingen	V.H.M.O.	voldoende	100,-%^3)

Het is mogelijk, bij ruwe benadering, deze resultaten in concrete cijfers landelijk vast te leggen⁴⁾. We gaan hierbij uit van de gedachte, dat de gevonden resultaten voldoende representatief zijn voor de gehele schoolbevolking.

1) Voor de ‘normen’ zie Tabel 16, blz. 188.

2) Idem Tabel 7, blz. 224.

3) Idem Tabel 7, blz. 262.

4) De gegevens zijn ontleend aan: Statistiek van het gewoon- en voortgezet gewoon lager onderwijs 1955 (Centraal Bureau voor de Statistiek) Utrecht 1955, Tabel 6.

[p. 358]

In 1954 vertrokken uit de leerjaren VI, VII (Ie klas V.G.L.O.) en VIII (IIe klas V.G.L.O.) 168.360 leerlingen. Hiervan gingen rechtstreeks naar het:

U.L.O.	30,6% = 51.518 l.l.
dag-V.H.M.O.	12,3% = 20.708 l.l.
dag-N.O.	34,1% = 57.411 l.l.
De overigen	23,-% = 38.723 l.l.

volgden part-time onderwijs dan wel ontvingen geen (nog geen) verder onderwijs. Dit zijn vn. V.G.L.O.-l.l. en l.l. die aan het eind van het VIe leerjaar aan de leerplicht hadden voldaan.

Uit de eigen gegevens en de gegevens van het C.B.S. valt nu het volgende te berekenen:

Hoofdstuk XIV: De herkenning.

De percentages van het C.B.S. worden nu overgebracht op de l.l. van het VIe leerjaar 1954, in totaal 167.512 l.l.¹⁾, een handelwijze die niet geheel juist is, maar toch geen belangrijke afwijkingen veroorzaakt. De opleidingspercentages zullen wat hoger liggen, de niet-opleidingspercentages wat lager, omdat nu de V.G.L.O.-klassen en -scholen zijn uitgeschakeld. We vinden dan:

	van het totaal (167.512)	voldoende:
U.L.O. l.l.	30,6% = 51.259 l.l.	73,-% = 37.419 l.l.
V.H.M.O. l.l.	12,3% = 20.604 l.l.	90,7% = 18,688 l.l.
Niet-opl. l.l.	57,1% = 95.649 l.l.	20,-% = 19.130 l.l.
		-----
	In totaal voldoende	75.237 l.l.	= 44,9%

Hoofdstuk XV: De beheersing.

	van het totaal (168.360)	voldoende:
U.L.O. l.l.	30,6% = 51.518 l.l.	59,-% = 30.396 l.l.
V.H.M.O. l.l.	12,3% = 20.708 l.l.	97,-% = 20.087 l.l.
N.O. + overigen	57,1% = 96.134 l.l.	21,-%^2) = 20.188 l.l.
		-----
	In totaal voldoende	70.671 l.l.	= 42,-%

1) Deze gegevens zijn ontleend aan Tabel 3.

2) Het gemiddelde % N.O. + V.G.L.O. is 19 + 23/2 = 21. Zie Tabel 7 blz. 224.

[p. 359]

Hoofdstuk XVI: De motivering.

	van het totaal (168.360)	voldoende:
U.L.O. l.l.	30,6% = 51.518 l.l.	38,9% = 20.041 l.l.
V.H.M.O. l.l.	12,3% = 20.708 l.l.	100,-% = 20.708 l.l.
N.O. + overigen	57,1% = 96.134 l.l.	29,2%^1) = 28.071 l.l.
		-----
	In totaal voldoende	68.820 l.l.	= 40,9%

De groep V.H.M.O. baart geen zorg. Het aantal onvoldoenden is klein, voor herkenning, beheersing, motivering: 1916, 621, practisch nihil.

Bij de groep U.L.O. ligt de situatie reeds ongunstiger. We komen resp. tot 13840, 21122, 31477 onvoldoenden.

Benauwend is de situatie bij de niet-opleidingsgroepen. De onvoldoenden bedragen resp.: 76519, 75946, 68063.

Zelfs als onze uitkomsten niet in alle opzichten representatief zijn, wat we willen aanvaarden, met name door onbekende of verwaarloosde factoren met tegengestelde werking te zeer in ongunstige richting zouden tenderen, dan nog bevatten zij een nadrukkelijk waarschuwing:

Onze werkwoordsdidactiek faalt voor vele tienduizenden leerlingen van L.O., V.G.L.O., N.O. en U.L.O., vermoedelijk 80.000-100.000 per jaarklasse. Naar Van Schendels roman: ‘Een Hollands drama’²⁾!

Is het mogelijk een verklaring te vinden voor deze mislukking?

Deze verklaring zal v.n. in taaldidactische richting worden gezocht. Gelukt het een taaldidactische verklaring te vinden, dan is daarmede de weg geopend voor een mogelijke therapie.

Deze overwegingen bepalen opbouw en inhoud van het derde deel. We zoeken eerst naar de principiële verantwoording, in hoofdstuk XIX: De taaltheoretische basis en hoofdstuk XX: De taaldidactische basis. In hoofdstuk XXI volgt de technische uitwerking van de (mogelijke) therapie.

1) Het gemiddelde % N.O. + V.G.L.O. is 25 + 33,3/2 = 29,2. Zie Tabel 7, blz. 262.

2) Doordat de resultaten bij de motivering, ondanks het kleinere aantal p.p., ongeveer in dezelfde orde van grootte liggen als bij herkenning en motivering, hebben zij toch zeker ondersteunende bewijskracht.