De tragedie der werkwoordsvormen

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1053 C 33

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van het proefschrift De tragedie der werkwoordsvormen. Een taalhistorische en taaldidactische studie van Isaac van der Velde uit 1956.

 

redactionele ingrepen

kop ‘[Woord vooraf]’ toegevoegd.

Op een aantal pagina's zijn de tabellen te breed om digitaal weer te kunnen geven. De betreffende tabellen zijn in tweeën gedeeld. Het betreft de volgende pagina's: 185, 186, 235, 308 en 343.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II. VI, XIV, 2, 122, 354, 356 en 446) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

DE TRAGEDIE DER WERKWOORDSVORMEN

 

[pagina III]

RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN

DE TRAGEDIE DER WERKWOORDSVORMEN EEN TAALHISTORISCHE EN TAALDIDACTISCHE STUDIE

PROEFSCHRIFT

ter verkrijging van de graad van doctor in de letteren en wijsbegeerte aan de rijksuniversiteit te groningen, op gezag van de rector magnificus, dr. j. ariëns kappers, hoogleraar in de faculteit der geneeskunde, tegen de bedenkingen van de faculteit te verdedigen op maandag 26 november 1956, des namiddags te 4 uur

door

ISAAC VAN DER VELDE geboren te medemblik

J.B. WOLTERS - GRONINGEN, DJAKARTA - 1956

 

[pagina IV]

Promotor: Prof. Dr. H. NIEUWENHUIS

 

[pagina IX]

INHOUD

	Blz.
Verantwoording	xv

 

DEEL I. HISTORIE

 

De spelling der werkwoordelijke vormen sinds de late Middeleeuwen.

I.

Inleiding

3

 

Eerste periode:

 

De spelling der werkwoordelijke vormen in de voor-humanistische periode (tot aan het verschijnen van H.L. Spieghel's Twe-spraack (1584)).

II.

De werkwoordelijke spelling bij J. Franck en A.E. Lubach

12

 

Tweede periode:

 

De spelling der werkwoordelijke vormen in de humanistische grammatica's (van 1584 tot aan Siegenbeek - Weiland (1804/1805) en de totstandkoming der L.O. Wet-1806).

III.	De opkomst van de nationale taal	22
	§ 1. In Italië	22
	§ 2. In de Nederlanden	29

 

De werkwoordelijke spelling in:

IV.	H.L. Spieghel: Twe-Spraack vande Nederduitsche Letterkunst (1584)		41
	D.A. Valcooch: Regel der Duytsche Schoolmeesters (1597)		47
V.	Chr. van Heule: De Nederduytsche Spraec-konst ofte Taelbeschrijvinghe (1633)		48
VI.	A. Moonen: Nederduitsche Spraekkunst (1706)		55
VII.	§ 1. L. ten Kate: Aenleiding tot de Kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche Sprake (1723)		63
	§ 2. A. Kluit: Vertoog over de spelling der Nederduitsche taal (1763)		67
		Vertoog over de tegenwoordige spelling der Nederduitsche taal (1777)	67

 

 

[pagina X]

			Blz.
VIII.		K. van der Palm: Nederduitsche Spraekkunst voor de Jeugdt I (1769)	70
		E. Zeydelaar: Néderduitsche Spraakkonst, ten dienste der Néderlandsche taalbeminnaars (1781)	70
IX.	§ 1.	Justus van Effen: Studentenleven (1731) (Vertogen 19 en 20)	76
	§ 2.	Betje Wolff en Aagtje Deken: Brieven	77
		Betje Wolff: De menuet en de domineespruik (1772)	77
X.		Samenvatting	83

 

Derde periode:

 

De spelling der werkwoordelijke vormen van 1804/1805-1806 tot heden.

XI.	§ 1.	M. Siegenbeek: Verhandeling over de Nederduitsche spelling (1804)	91
	§ 2.	P. Weiland: Nederduitsche Spraakkunst (1805)	93

 

In de grammatica's der Lagere School:

XII.	§ 1.	Tot aan het verschijnen van C.H. den Hertog en J. Lohr: Onze Taal (1883)	97
	§ 2.	Van C.H. den Hertog en J. Lohr (1883) tot heden	107

 

DEEL II. RESEARCH

XIII.	Doel en organisatie van het onderzoek	123
§ 1.	Inleiding	123
§ 2.	Methodologische grondslagen	126
§ 3.	De indeling	128
a.	De herkenning	129
b.	De beheersing	132
c.	De motivering	134
d.	Het werkwoord in het vrije schriftelijk taalgebruik	138
e.	De samenhang tussen herkenning, beheersing, motivering en vrije aanwending	141

 

 

[pagina XI]

				Blz.
XIV.	De herkenning			143
	§ 1.	Het klassikale onderzoek		143
			a. Het materiaal	143
		b. De proefpersonen	147
			c. De werkwijze	149
			d. De resultaten	153
			1. De resultaten der afzonderlijke scholen	153
			2. Specimina van leerlingenwerk	170
			3. De resultaten der indelingsgroepen	184
	§ 2. De klassikale besprekingen			190
		a. Enkele numerieke gegevens		190
		b. De doelstelling		191
		c. De werkwijze		192
		d. De resultaten		193
	§ 3. Algemene tendenties in de herkenning			203
	§ 4. Conclusies			208
XV.	De beheersing			212
	§ 1.	Het hoofdonderzoek		212
		a. Het materiaal		212
		b. De proefpersonen		214
		c. Het tijdstip waarop het onderzoek plaats vond		215
		d. De werkwijze		217
		e. De resultaten		217
		§ 2.	De na-onderzoekingen		229
		Het werkwoorddictee uitsluitend bestemd voor de IIIe klasse		230
		Het werkwoorddictee bestemd voor de IIIe en VIe klasse beide		240
	§ 3.	Conclusies		246
XVI.	De motivering			248
	§ 1.	Inleiding		248
	§ 2.	Het hoofdonderzoek		249
		a. De proefpersonen		249
		b. De werkwijze		251
		c. De waarderingscategorieën		255
		d. De resultaten		257
			1. De kwantitatieve analyse	257
			2. De grammaticale analyse	263

 

 

[pagina XII]

					Blz.
	§ 3. Het onderzoek naar de motiveringsconstantie en de spellingconstantie				291
		a. De proefpersonen			292
		b. De resultaten			293
			1. De motiveringsconstantie		296
			2. De spellingconstantie		299
			3. Motiveringsconstantie en spellingconstantie		300
	§ 4. Conclusies				301
XVII. Het werkwoord in het vrije schriftelijk taalgebruik					303
	§ 1. Het onderzoek				303
		a. Het materiaal			303
		b. De proefklassen			307
		c. De indeling der werkwoorden			307
		d. De resultaten			310
			1. Welke werkwoorden gebruikt het L.S.-kind in de vrije schriftelijke expressie en in welke frequentie gebruikt het ze?		310
				A. De uitkomsten der tellingen	310
				B. De frequentie-tabellen betreffende de werkwoorden van de categorieën I-II-III	311
				C. Specimina van leerlingenwerk	317
			2. Welke is de verhouding tussen het werkwoordelijk gebruik in de vrije schriftelijke expressie en in de werkwoordsoefeningen van de gangbare schoolse leerstof?		331
			3. De grammaticale categorieën onbepaalde wijs -t.t. - v.t. - deelwoord in hun kwantitatieve verhoudingen		339
			4. De foutenanalyse		342
				A. Kwantitatief	342
				B. Kwalitatief	346
	§ 2. Conclusies				350

 

 

[pagina XIII]

DEEL III. THERAPIE?

				Blz.
XVIII.	Inleiding: ‘Een Hollands drama’			357
XIX.	De taaltheoretische basis			360
	§ 1.	De benadering van het verschijnsel taal		360
	§ 2.	Bühler's functie-theorie en het moment der Darstellung		364
	§ 3.	Het begrip situatie		369
	§ 4.	Samenvatting		376
XX.	De taaldidactische basis			377
	§ 1.	Het lagere-school-kind belèeft de taal		377
	§ 2.	Naar ‘vertrouwdheid met taal’		381
	§ 3.	De L.S. geeft te vroeg en te veel grammatica-onderwijs		386
	§ 4.	Bezwaren tegen de huidige werkwoordelijke grammatica		391
	§ 5.	Basis is de gebruiksnotie		399
XXI.	De technische uitwerking		402
	§ 1.	Handhaving der huidige verbale spelling om redenen van opportuniteit		402
	§ 2.	Beperking van de omvang der leerstof		403
		a.	Selectie op grond van frequentie	404
		b.	Eliminering van niet-specifiek werkwoordelijke moeilijkheden	406
	§ 3.	De instructie		409
		a.	Algemeen	409
		b.	Klasse I t/m IV	412
		c.	Klasse V	417
			Het eerste halfjaar	421
			Het tweede halfjaar	422
		d.	Klasse VI	426
	Literatuur:
	Deel I.	Historie		438
		Deel II.	Research	442
		Deel III.	Therapie?	443