Alexis en Iwan, of de overwintering op Spitsbergen

Nº 72. – De walvischvangst.

Door de walvischvangst werd in vroegere dagen Nederland onberekenbare schatten aangebragt, en verschafte duizende menschen arbeid, en daardoor dagelijksch brood.

In het jaar 1611 werd voor het eerst door eenige burgers van Hoorn en Amsterdam, eene vereeniging gevormd, die schepen voor de walvischvangst uitrustten, welke onder den naam van Groenlandsche compagnie bekend, en drie jaren later door een octrooi der Staten van Nederland begunstigd werd. In het jaar 1701 bragten de Hollanders meer dan 2000 walvisschen binnen.

In 1794 liepen nog 58 schepen ter walvischvangst uit de Ned. havens, die met 113 visschen terug kwamen, en te zamen 4730 vaten spek opleverden; maar sedert dien tijd is de walvischvisscherij aanmerkelijk gedaald, of liever bijna geheel te niet geloopen, zoo dat zij thans voor ons Vaderland haast niet meer noemenswaardig is.

[p. 108]

Tot de walvischvangst worden sterk gebouwde schepen en kloeke zeelieden vereischt, die vooral tegen de koude gehard zijn, en groote gevaren durven trotseren.

Zoodra de walvischvangers in de zee eenen walvisch bespeuren, dien men op een grooten afstand kan waarnemen, doordien hij het water als fonteinen in de hoogte blaast, begeven zich zes of zeven matrozen in de sloep, en roeijen naar hem heen, De harpoenier staat voor in de sloep, zijnde de matroos, die met een harpoen of puntig ijzer, met weerhaken gewapend is, aan hetwelk eene steel met een lang touw verbonden is.

Wanneer zij nu den walvisch genoegzaam genaderd zijn, werpt de harpoenier hem het ijzer met alle kracht in den rug. Daarop schiet de visch met eene onbegrijpelijke snelheid naar de diepte. Men laat dan het touw vieren, daar anders de sloep mede naar de diepte getrokken zoude worden.

Wanneer het touw geheel is afgeloopen, wordt de sloep door het zeedier voortgetrokken, en zoo mat hij zich meer en meer af. En daar hij door longen ademt, moet hij van tijd tot tijd met den kop boven water komen, om adem te scheppen. Alsdan wordt hij op nieuw met harpoenen en lansen begroet, tot dat hij van vermoeijenis en bloedverlies eindelijk geheel afgemat is, en sterft.

Het gebeurt echter ook wel, dat een walvisch onder het ijs schiet; als dit het geval is, moet het touw dadelijk gekapt worden, want anders zoude de sloep mede onder het ijs getrokken worden, en de zeelieden eenen wissen dood te gemoet gaan.

Wanneer nu de walvisch dood is, komt hij op den rug op het water drijven. Dan wordt hij aan de sloep vastgemaakt, en elk spant zijne krachten in, om hem naar het schip te slepen. Vervolgens wordt hij aan het schip vastgemaakt.

Nu wordt hem de tong uitgesneden, die niet zelden ettelijke duizende ponden weegt, en waaruit men van tien tot 20 tonnen traan kookt. Dan snijdt men de baarden uit, waarvan men de baleinen heeft. Daarna wordt hem het spek in stukken van een’ vierkante voet van zijn ligchaam gesneden, en hetgene er vervolgens

[p. 109]

nog over blijft, wordt ten prooi der beeren, vogels en andere dieren gelaten.

Wanneer de vangst geëindigd is, tracht men eene haven te bereiken, hetzij op Spitsbergen of Nova-Zembla, en daar wordt het walvischspek uitgekookt, en de traan bereid. Ook kookt men het spek wel aan boord uit, maar dat is meer gevaarlijk, daar men dan ligt gevaar loopt om brand te krijgen.

Nog eene bijzonderheid, en dan zullen wij verder zien, hoe het met onze arme zeelieden ging. Men verzekert, dat men aan de kusten van Japan walvisschen gevangen heeft, die de harpoenen nog in den rug hadden, door welke zij in de Noordzee getroffen waren. Indien dit berigt waarheid zij, dan hebben deze visschen het groote vraagstuk opgelost, dat zoolang de zeevarenden heeft bezig gehouden, en tot welker ontdekking men zoo vele vruchtelooze pogingen heeft aangewend, namelijk dat er, om het noorden van Azië, een doortogt bestaat naar de Zuidzee. Men kan echter zeker zijn, dat die weg steeds voor de scheepvaart van weinig belang zal zijn, daar de zee, die Noord-Azie bespoelt, door het menigvuldige ijs, wel altijd onbevaarbaar zal zijn.