Die ridderlycke reyse van heer Lodewijck Vertimans van Bolonien

Dat derde capittel spreeckt hoe dat ick een medecijn meester werdt.

HEt gebuerde op een tijt datter een rijck heydensch coopman seer cranc was tot Calcoeten, ende inder seluer crancheyt en cost hi gheenen camerganc hebben, die seynde tot mijnen mede geselle die sijn goede vrient was, ende liet hem clagen sijn crancheyt, ende vraechde oft daer yemant ware die sijn crancheyt helpen ende genesen mochte. Also ginghen wy beyde in des crancken huys, ende vraechden hem na sijn crancheit. Doe sprack hi. Alle mijn crancheyt beuinde ic dat si mi leyt inder magen ende om die borst ben ick seer hert besloten. Jck vraechde hem oock, oft hi oock couwe hadde doen hem die siecte aen quam, Doen sprack die crancke. Jck en weet van gheender couwen te spreken, ofte wat coude te segghen is. Mijn geselle

[fol. 68r]

quam tot mi ende sprac. O inmis weest ghy sijn medecijn, daer mede dat ghy desen mijnen vrient helpen moecht, dat doet mi toch te dienste. Also seyde ic dat mijn vader thuys een groot medecijn gheweest was, daer af ic vele van sijn practijcken gesien hadde, des mi noch eensdeels in ghedachte was, doe sprac mijn gheselle. Dat hoore ick gheerne, ende wi willen besien oft dese mijn goede vrient door v gheholpen mach worden. Ende ick sprac totten crancken. Bitzmilei erechman erathin, ende nam sijne hant, ende begreep hem den pols, so beuant ick dat hi een heete herde coortse hadde. Also vraechde ic hem oft hi ooc hootsweer hadde, doe seyde hi. Ja seer vele, soo vraechde ick hem, oft hi oock stoelganc oft ter cameren gaen conde So seyde hi mi dat hi in drie dagen niet ter cameren geweest en was. Terstont dachte ick, dese mensche is noot te hebben camerghanck, ende ick onderwont mi om hem te helpen ende ick maeckte hem een medecijne, dye ick nochtans weynich kende, wt yeren, suycker, ende sout , met sommighe cruyden daer ick die natuere niet af en kende, ende ick liet hem maken tusschen dach ende nacht vijf drancken, mer het en woude nyet wercken. Doen wast mi leet dat ic my des crancken onderwonden hadde. Doen ick sach dat hi noch geenen stoelganck crijghen en mochte, doen nam ick een busken van purgatien, daer wt maecte ick ontrent een pinte nats, ende daer dede ick in also vele olien, een deel souts ende suyckers, dat roerde ic onder malcanderen, ende maecte daer wt een clisterie, die soude ick ghewarmt hebben, maer ick nam die also cout als si was, ende beschikte met eenen knecht dat si hem een coorde aen byde die voeten bonden. Ende trocken hem alsoo op ende lieten hem also hanghen een vierendeel van een vre. Dye crancke mensce riep van pijnen luyde. Matile, matile gnancia, tupoi gnancia, dat is. Nyedt meer, niet meer, ick ben doodt, ick ben doot. Mijn gheselle sprac, O Junus, is dat also die maniere in ws vaders lant Doen sprack ick, Jae, als een cranc mensche also in nooden leyt. Doen sprac hy tot mi. Het is een goede meyninge also te hangen, alst die crancke lijden mochte. Jck stont altijt bi hem ende trooste hem tot dat ic sach dat hem die doot naecte, alder eerst liet ick hem af met den voeten der aerden, van stonden aen wracht die medecijne oft dye natuere, dattet van hem schoot, ghelijc een vat dat den bodem in geslagen wort, bi na een halue cuyp vol. Niet en weete ic wiens scult dat was. Maer den nauolgenden dach doen en hadde hi niedt meer die cortse, noch hooftsweer, maer hi hadde noch altemet stoelganck. Den derden dach was die sake seer goet, dan dat hi claechde dat hem die lendenen wee deden. Ende ick ordineerde dat hi soude nemen melc boter die ongesouten was, buffels vet onder malcanderen gemengt, ende daer mede smeeren, ende seyde hem dat hy maer tweemael des daechs en soude eten, ende daer en tusschen gaen wandelen Doen sprack hi. O nonal irami biria, biria gnancia tupoi, dat is so vele gheseyt, Wilt ghi dat ick maer tweemael des daechs ete, ende daer en tusschen gaen spaceren, so sal ic haest steruen, ende dat en woude hi niet consenteren, want hare gewoonte is .viij. oft x. mael des daghes te eten. Metten cortsten hi werde ghesont, ende dat brocht mijn geueynstheyt ende ypocrisije int ghelooue, want hi woude mi gegeuen .x. ducaten, doen en woude ic gheen ghelt van hem nemen Daerom seyden veel menscen dat ic was een

[fol. 68v]

vrient Gods, ende een yeghelick die my daer na in sijn huys brenghen mochte met hem te eten, die dachten dat si salich waren, iae die meynden oock heylich te sijne die mijn handen ende voeten cussen mochten, dat liet ic al gheschieden, Maer van allen desen was mijn gheselle een grote oorsake, die mi een ghelooue ende eenen goeden roep maecte, want hy ghaf mijnder gheestelijcheyt ooc groot gelooue, ende seyde openbaer, dat ic by dat graf Machomets ende ooc tot Mecha gheweest was, ende hoe dat ic gheen vleesch en adt, ende dat hi mi op die verre reyse, ende die langen tijt also gekent hadde, dat ick sonder alle twijfel een heylich man was. Hi seyde ooc hoe hi my sijn lieue vriendinne tot eenen wijue toegheseyt hadde, dye seer schoon ende ryck was, die ick nv ter tijt om Godts wille verlaten woude, ende also gheloofden my alle menschen dattet waer was, dies ic mi heymelic in mijn herte verblijde, mer gemeynlick alle nacht ghinc ick heymelick tot den twee christenen, ende dede aldaer met henluyden soo veel alst my noot was tot goet gheselscap. Op een tijt seyden si mi dat si vanden coninck verstaen hadden datter .xij. scepen poortegaloseren comen waren tot Canonor, dat my ooc een hertelike vruecht ende bliscap was, ende dachte nv salt tijt sijn dat ic vlieden mach wt die handen der honden, ende nacht ende dach dachte ick hoe dat gheschieden mocht acht dagen lanc, si gauen mi raet dat ic mi te lande van daer soude maken na Canonor, mer dat en woude also niet bi comen, ick dachte ic sal vanden heydenen achterhaelt ende doot gheslaghen worden, bisonderlinghe om dat ic wit ende si swert sijn.