Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 280]

Cap. IV.

Van xj gheconfisquierde husen, die te Ghendt verhuert werden; van eenen man van Meenen, die te Ghendt ghehanghen was; vande scheerpe justicie tYpre ghedaen; hoe zeker vrauwen uut onsen legher quamen; en wat men al zeijde van een schoon victorie vande onse up de vijanden; ende wat men zeijde vander hulpe, die ons toequam; ende welc een schoon tijtel die vijanden haer voorghaven; ende hoe den Duuck in zijn ruteren behaghen hadde ende die prijsende was; ende ooc die ghetrauwicheijt van die van Vlaenderen ende van Ghendt.

Up den xxvj^en der maent octobris voornoemt, zoo werden in de vierschare vander Auderburch, bij Jan Vanden Poele, ten bijzijne van die heeren vander Auderburch, verhuert, uuten name vanden Coninc, eenen termijn van drij jaren inghaende up den j^en novembris xv^clxviij, xj gheconfisquierde husen, waer onder dat was thuus van Lievin Brakelman schoon wesende van husaige ende eerve en watere, hebbende een eetcamere zeer schoone ende excellent; ooc thuus van Joos Seijs, up den Nieuwen-Aert bij de Nieubrugghe; thuus van Martins Dierkins, duer de Pasteerne, beede schoon husen; ende de planterie van Lievin Henricx up tZant; thuus van Abraham Rossaert ende meer andere. Thuus van Brakelman voornoemd, up tPas, was ghegheven in hueren om vij ponden grooten tsjaers, ende thuus van Joos Seijs om iij ponden xij schellinghen grooten tsjaers, ende alzoo naer advenant. Daer werden ooc metten stocke vercocht zeker rente brieven van bastaerden ende andere, daer gheen hoirs hem en presenteerden, ooc uuten name

[p. 281]

vanden Prince, die noch redelicken wel de weerde gholden, naer den tijt, als brieven van ij ponden grooten tsjaers, den pennijnc xvj^e, xxxj ponden grooten ende tverloop binnen, van ontrent eenen jare, ende van j pont groote tsjaers xv ponden x schellingen grooten, met een jaer verloops, etc.

Up den xxix^en der maent voornoemd, vrindach wesende, was up Sente Pharahilden plaetse, een rijcke man van Meenen (pachter vande Watermuelenen ende ander muelenen daer ontrent) ghehanghen, ende als men hem executeerde, hij en sprack een woort niet, en was ooc terstont doot, zoo dat achter een zijn beenen slap waren ende slijngherden. Men zeijde, dat hij noch te Ghendt pugnicie gheleden hadde ende ghegheesselt hadde gheweest, en hadde ooc in x jaren lettel zonder vanghenesse oft parlot(?) gheweest, een man niet weerdich te leven onder tghoede gheslachte der meinschen. Hij hadde hem duer de ghiericheijt te zeere ontghaen, als was hij rijcke; want men zecht: tghoet vander weerelt en verzaet gheen ghiericheijt; want hij hadde valsche munte tzijnen huijse ghesleghen oft laten slaen, te weten testons, dat welcke haddet gheweest munte van onsen Coninc, alzoo wel alst was munte vanden coninc van Vrancrijcke, hij zouder om ghezoden gheweest hebben; want den ketel ende tfornaeijs metten schavotte stont daer noch, daer den valschen muntenare in ghezoden hadde gheweest, maer wart tsanderdaechs gheweert, mits dat den juge niet en wiste te voren, of hij den ketel zoude moghen verdient hebben. Zoo dattet scheen, dat die stadt van Ghendt gheworden was een slachhuus der meinschen; want up Sente Pharahilden plaetse stont noch een dobbel potente, ende noch een alf potente, ende up den Coorenaert een dobbel potente ende den vleeschblock

[p. 282]

daer up die twee Spaengiaerts ghequartiert hadden gheweest, ende up de Vrindachmaerct stont ooc noch die dobbel potente.

Men zeijde ooc, dat ontrent viij daghen hier te voren, tYpre, zeer scheerpe justicie ghedaen was over die capiteijnen der boschghuen, daer af int (ix^e boeck, viii^e?) capittel ghezeijt es, ende overandere, die groot quaet bedreven hadden; want daer wasser drije gheradebraect, twee verbrant ende ij ghehanghen, ende Camerlijnck voornoemd was eene onder dese gheradebraect.

Up den xxx^en der maent octobris, zaterdach zijnde ende vuul, smoorende reghenachtich wedere, zoo quamen te Ghendt inneghesmact twee waghenen met vrauwen, die uuten legher ghecommen waren, waer duere sommighe lieden van Ghendt bevreest waren, dat men daer weder de Spaenjaerts hebben zoude, ende verhuerden som daeromme haer husen, ende ghijnghen haer cameren ende in cleen huijskins wonen, of zij twee of drije in een huus.

Men zeijde ooc up denzelven dach, dat de vijanden achterwaert ghedeinst oft ghereculeert waren. Ten wart ooc doe voort an gheen weder om te velde te ligghen, om de reghenen, smuucken ende tcaude, dat doe beghonde te opereren.

Up den Alderhelighenavont, den laetsten octobris, zondach wesende, was nieumare ghecommen te Ghendt ende ooc an den president ghescreven, hoe dat up den xxviij^en octobris, sdonderdaechs, naer der noene, te Thielmont, of daer ontrent, tusschen die steden van Thienen ende Landen, in Brabant, de vijanden vande onse zulcke meerckelicke schade gheleden hadden, dat men meende, dat zij haer niet lichtelic en zouden connen verhalen hebben, ende dat met haer ghedaen was ende de oorloghe uut; want alzoo des Princen

[p. 283]

volck wel meende in die stede van Thienen metter macht gheraect thebben, zoo zijn zij daerwaert ghetrocken; maer zij vonden die stede van weghe den duuck Dalve al wel bezet ende bewaert; want men meende, dat den Prince met zijnen volcke nemmermeer en zoude over de Mase ghecommen hebben, of ten hadde gheweest, dat hij vastelic ghehoopt hadde, dat hem zeker steden over dees zijde bij zouden ghevallen hebben, hoewel dat ander (haer an den crijch verstaende) zeijden, dat groote onwijsheijt vanden Prince zoude gheweest hebben, hem in eenighe stede te begheven; want alzoo doende, zoude hij ommeleghert ende vermeestert gheweest hebben, als eene die in de piere ghecommen es.

Daer wart ooc ghezeijt, dat den Duuck wel considererende (als een wijs prince), dat de vijanden eenighe steden zouden moghen bijghevallen hebben, dezelve al te voren hadde doen bezetten met volcke, zoo dat de vijanden nu in de fuucke oft piere ghecommen waren, zoo dat zij ziende de faute beghonden te murmurreren jeghen haer capiteijnen ende hooptlieden, als dat zijse up een vleeschbanck ghebrocht hadden; want zij wisten wel, dat zij achter over de Mase niet en conden, omdat die zoo zeer ghewassen was, ende dat zij gheenen troost vande toeghezeijde steden en conden crijghen; dat haer de victaillie ooc niet en volchde, ende dat dweder zeer nat, caut ende onghezont wart om langher int velt te ligghen; dat ooc de onse haer met eenen machtighen heirtocht haer up de hielen volchden, vreesende alle hueren van hemlien assaut te lijden; dat ooc dees strijden niet en gheleken ander strijden, maer dat desen strijt gheleeck den strijt die de Romeinen ende Cimbren jeghen melcanderen hadden, die oorloochden om melcanderen teenighaer uut te roijen, zoo Cicero wel te kennen gheeft int

[p. 284]

tbouck de officiis alzoo men zeijde, dat gheschiet was up den voornoemden dach ter voorseijder plaetsen, want mons^r De Beavoes ende mons^r De Lijcques, die te Ghendt int eerste lach ende met de ghuesche nobilisten ghehandteekent hadde, om haer schande ende perijckel te repareren, wesende twee Heneghausche capiteijnen met haer Walsche crijschknechten, eenen moet oft couraige ghrijpende, zijn van achter in der vijanden heir ghevallen, ende hebben hemlien zoo vromelic ghehadt, ende niet eer afghehauden voor datter drije duijsent peerderuteren versleghen ende vernielt waren, zoo de mare ghijnck, ende daer onder twee graven, ghroote vijanden van onsen Coninc, als den grave van Hoochstraten ende den ghrave vanden Beerghe, ende onder veel edelen mons^r De Louverval, een heere uut Namur ghetraut hebbende een dochter vande Warous uut Ludick, ghevanghen. Men zeijde ooc, dat uut den legher ghevlucht was een capiteijn met twee duijsent peerden, zoo dat scheen dat gheheel den legher der vijanden verschuert ende bedorven was; de vluchtighe zouden naerghejaecht zijn van eenen grooten hoop Spaengiaerden ende Walen met lichte peerden.

Daer werden noch veel schoon nieumaren ghestroijt tonsen voordeele, alsdat ontrent zes mijlen van Bruesse (sic) ghecommen waren twee duijsent mannen te peerde, Florentijnen ende Italianen, daer den hertoghe van Florenchen zelve capiteijn af zoude gheweest zijn. Dese zouden vanden Paus ghezonden gheweest hebben, ende eenen langhen toecommenden tijt betaelt vanden Paus; zouden hier ooc al eer gheweest hebben, ten hadden sommighe beletselen ghedaen, die zij onder weghe gheleden hadden.

Daer wart ooc gheloghen, dat den Duijtschen Keijser, thulpen van onsen Coninc ofte den duuck Dalve, zijnen

[p. 285]

ghecommitteerden, bereet ghemaect hadde xij capiteijnen met eenen grooten hoop volcx, om teenighare die vijanden des Conincx te nieten te brijnghen, hoewel nochtans die vander zijde van Oraingie haer screven vrienden des Conincx, ende dat zij oorloochden jeghen den duuck Dalve, als die vanden Paus ende niet vanden Coninc ghezonden was, maer dat zij zelve vanden Coninc commissie hadden om desen pauselicken tijran ende bloethondt te wederstane oft te crancken, ja, te nieten te brijnghen, waert haer moghelic. Ziet hoe men an eenen leelicken vingher wel een schoon doucxkin weet te doene! Alzoo paeijde men des Princen volck met lueghenen ende fabelen; want de dwasen ende verloopen desperate heretijcquen ende apostaten hilden alzoo melcanderen thooft in den wint.

En up Alderhelighendach, den j^en van november, zeijde men, als dat de vijanden al wech naer haer zeerste verschoijt waren, ende datse den gheheelen legher vanden Duuck ghevolcht was; zoo dat men in die steden daer perijckel scheen te zijne vande vijanden, als Lueven, Bruessel, Andtweerpen, etc., nu uut ende in ghijnck zonder eenich dangier. Ghode lof! Maer dlandt was daer ontrent zeer bedorven ende gheschonden.

Men zeijde, dat den Duuck van deser victorie zeer verblijt was, prijsende de cloucheijt, bijstandicheijt ende ghetrauwicheijt van desen volcke; want alle die vaillante victorien ende veltslaghen in desen crijch waren bij hemlien gheluckelic vulbrocht, beloofdet te verdienen ende ooc jeghen die van Vlaenderen, daer zij groote trauwe tot haren Coninc in bevonden hadde, veel meer dan hij ghehoopt hadde. Den prijs van die van Ghendt ghijnck daer onder die Spaengiaerden, al den legher duere, zegghende, dat zij nieuwers zoo ghoet, redelic ende minlic volck vonden

[p. 286]

hadden als daer; noch te Mechelen, noch te Lueven, noch te Liere, noch te Maestricht, noch sHertoghenbosch, noch in dlandt van Ludick, noch in Hollandt oft Vrieslandt, oft waer zij henen ghetoghen waren.