Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 269]

Cap. II.

Van twee veendelen Walen, die duer Ghendt passeerden; hoe Lueven voor de vijanden in vreesen was, ende tvolck beghonde te vluchten; van een beroerte vande Spaengiaerts bij Ghendt; hoe men te Ghendt adviseerde om de stadt uut haer tachterheijt te helpen; hoe men vreesde, dat de vijanden veel volcx toevallen zoude; hoe datter noch volc ende ghelt tscepe uut Spaengien commen was; ende van beede de leghers, ende wat daer af dependeerde.

Up den xv^en octobris, tsavons ontrent den vj hueren, passeerde te Ghendt een veendel voetknechten, Walen, die up de frontieren van Inghelandt ende Vrancrijck gheleghen hadden, lichte mannen ende vele aude chrijschlien, ende mochten zijn in ghetale een hondert xlvj, ende logierden die nacht up Sente Baefs, daer tvolck aldaer niet zeer in verblijt en was. Ende tsanderdaechs snoenens passeerden weder den zelven wech, noch een veendel Walen, ende waren ghenouch van ghelijcken ghetale als voren, schijnende pover ghezellen, ende de vraukins, die den tros droughen, volchden te voete. Dit was al ghedaen om de Duijtsche te weeren, die niet boven iij mijlen van Lueven en waren, waerom die stede ghegharniert was van volcke, ende daer waren uutghevloden ontrent ij^c studenten.

Daer wart ooc ghezeijt van een ongheoorlooft stick van drij zoo vier Spaengiaerts uuten nieuwen casteele te Ghendt, tHuesden bedreven up den xiiij^en octobris; want zij wilden eenen pachter zijn braetveerckenen nemen, ende hebbender twee of drije doot ghesteken. Dat poochde hij te weeren,

[p. 270]

ende riep hulpe, maer wart van eenen bouve, met eenen rappier, den crop afghesteken. Terstont de boeren liepen thoope, wetende dat te Ghendt gheen gharnisoen van Spaengiaerden meer en lach, die haer zouden moghen wreken, indien zij de dese ghesleghen hadden. Aldus sloughen zij met stocken ende codden de voornoemde bouven wel ter kuere, ende daer wart eenen duer zijn been ghesteken ende een of ij ghevanghen. Die waren in tcasteel ghelevert, mits dat zij niet en willen, datter ander recht over doen dan zijlieden zelve.

Up den xvj^en der maent voornoemt hilt men bij schepenen vander Kuere informacie, daeraf schepenen, vander Kuere¹ waren ooc besich met tadviseren om ghelt te crijghen, om de stadt te zuveren van xx^m guldenen ende noch vij^c ponden grooten, ende proponeerden, of de gheghoedde niet hiertoe en zouden willen ghelt schijncken, elc ij of iij ponden grooten, naer dat hij ghestaet ware; maer daer was bij Ghedeele ghezeijt: waert dat tgheestelicke ende de raetsheeren noch een alf jaer wilden den stuver up den wijn continueren, men zoude de stadt uut haren last helpen, en zaghen voor tbeste an daeromme zeerte soluciteren; maer daer wart ghezeijt, dat sommighe collectuers vander stede assijsen hadden qualic ende incivilic jeghen sommighe gheleeft, waeromme dat zij daertoe niet en zoude te brijnghen zijn, zoot ooc en zoude de ghoede lieden om haer ghelt in dien drouven ende periculuesen tijt te gheven, thulpen der stede, om haer lasten thelpen quijten.

Men zeijde, dat die stadt van Tonghren des Princen volck ghelogiert hadden, willecomme gheheeten ende den wijn

1 Van Ghedeele.

[p. 271]

gheschoncken, ende datter de onse voren gheweest hadden, ende hadden die voorborghen verbrant. Dlaetste deel heeft men bevonden waerachtich; maer dander es twijffelachtich, ende ooc wast gheloghen, dat men zeijde, dat de onse Tongheren vechtender handt zouden inghenomen hebben, ende mans, vrauwen ende kinderen versleghen, hoewel dat vele wel presumeerden, dat die vanden lande van Ludick, ja, ende duijsentich duijst meer andere, metter herten meer ghezint ende gheneghen waren tot den prince van Oraingien dan tot den duuck Dalve, ende datte om veel redenen: eerst om dat al tvolcxkin, dat vander nieuwer religie was, bedect oft openbaer, al meest alzoo ghezint waren, omdat haer die nieuwicheijt zoo wel ghenouchde, ende ten anderen omdat zij zaghen, dat haer religie vanden duuck Dalve met zijnen volcke gheheel verstoort ende tot der doot toe vervolcht was, ende vanden prince van Oraingien met de zijne ghevoordert, ghefavoriseert ende toeghelaten. Maer die aerme blende ruijsschen en meercten niet, dat de eeuwighe doot in den wech van dees nieu religie gheleghen was, ende tleven ende die eeuwighe welvaert in de aude apostelijcke religie, zoo men die noch hedensdaechs onderhaut.

Ten anderen waren die landen van Hollandt, Vrieslandt, Ghelre, Ghulic, Cleve, zeer beloopen ende duerwurtelt van ketterien, van overlanck, zoo dat zij lettel weercx maecten van die Roomsche Keercke, ende alle die haer anhanghen te verachten ende te versmane.

Ten derden, zoo was veel volcx zoo moede ende walghelic den last ende overwillicheijt vande Spaengiaerden te lijden ende ander ons crijschvolc, die zoo onredelic met die lieden leefden, dat zij schicten die steden te rumen ende elders te vertrecken, haddet haer moghelic gheweest.

Ten vierden, ziende veel ghoede catholijcke meinschen

[p. 272]

den onverlast ende tgroote onghelijc, dat men haer dede, al droughen zij totden Coninc een ghoet herte, haerlier ghoedtwillicheijt ende hertelicheijt wart hier duere ghecranct ende ghecorumpeert.

Ten vijfsten, zoo dochten hemlien de Spaengiaerts een vremt volck zijnde, die zij niet en conden verstaen ende die haer verheeren wilden, niet considererende, dat zij van onsen ghoedertieren Conincx weghe ghezonden waren, maer niet om zoo rigourues te zijne, als zij waren, als die veel meer deden dan des Conincx wille was, de welcke niet anders en begheerde dan de paisificacie van zijne landen, ende dat die uproerders ende sectarissen, die dlandt beroert hadden, naer haer verdienste ghecorrigiert werden ende die ghoedtwillighe ghepreserveert ende bescheermt, van welcke quaetwillighe ende beroertmakers den prince van Oraingie eene vande principale ghenoteert was, duer vele informacien ende secreten, die onsen edelen Coninc ende zijnen Raet wel kenlic waren. Niet min, omdat den voornoemden Prince zeker steden hadde in Brabant ende elders, zoo droughen hem die zelve landtheeren veel te meer faveurs, niet anziende de cleenicheijt van zijnen persoon, in comparacien vanden Coninc ende die zeer ghoede ende redelicke cause van sConincx actie, ende dat groot onrecht ende onghelijc van des Princen quereel ende actie, dan dat hij nu zoude moghen naer zijn ghoet tenderen, dat om zijne welverdiende schulden gheconfisquert es, ende meer andere, diet met hem hauden oft ghehauden hebben.

Ontrent dees tijt waren noch zeker schepen anghecommen met Spaenschen crijschvolcke ende couffers met ghelde, uut Spaengien, waeraf datter een schip gheladen bijsonderlic met crijschvolcke, ontrent Blanckenbeerghe verdroncken es, van die blende zantbancken, die daer vele

[p. 273]

zijn, ende tgheweste daer ontrent zeer perijculues maken voor de ghene die gheen condtschap van dit gheweste en hebben, ende daer en zijn maer xj crijschlieden daer af ghecommen.

Up den xxj^en ende xvij^en octobris quam de mare te Ghendt, als dat den heirtocht vande ghuen, die over de Mase ghecommen waren, niet boven vij^m peerden steerck en waren, ende lettel voetvolck, ooc gheen lancen, maer alle de peerderuters ghestoffeert met gheschut; ende hadde ooc haren legher lettel oft gheen groot gheschut, zoo dat den duuck Dalve veel steercker van volcke was dan zijlieden, ende veel beter voorzien van groot gheschut. Den Duuck was hemlien ooc naer ghetrocken ende volchdese up de hielen, zoo dat zij waer uut en wisten om fictaillie ende foeraigie om haer peerden. Dlandt daer alomme wart afgheknaecht ende schoon ghemaect, dat jammerlic om hooren was. Die vijanden roofdent al dat zij conden crijghen, meer van noots weghen dan andersins, ende der vrienden leghere was hare vrienden ooc lastich, waeromme dlandt daer ontrent veel mijlen int ronde al bedorven ende ghedestrueert wart. Men zeijde ooc, dat de vijanden in de piere ghecommen waren, niet connende wederom over de Mase gheraken, mits dat den heirtocht vanden Duuck haer zoo dapper volchde, ende omdat de Mase sindert zeer ghewassen was: daer zij duer ghecommen waren lettel waters vindende, was zij wel een spijsse waters diepe bevonden.

Die stede van Ludick was bevreest voor den prince van Oraingien ende zijn crijschvolck, die daer ontrent draeijde ende zweermde, en men zeijde, dat die ander vier hooftsteden van dlandt van Ludick gheen Spaensch gharnisoen in en hadden noch en wilden nemen, als Tongren, Sente

[p. 274]

Truijen, Maesheijck ende Stockem. Den Duuck hadde die stadt van Ludick gheschat van hondert duijsent ghuldenen, alzoo men zeijde; want zij es veel rijcker ende gheweldigher alleene dan die ander viere ghenoumde tsamen; want dlandt van Ludick es een aerm landt, daer gheen anthieringhe van butenlandtschen volcke en es, maer moeten bij melcanderen leven. Zij en gheven ooc gheen zettinghen; want zij en vermoghens niet. Dat es ooc de principale cause, dat zij den Duuck met zijnen volcke qualic wilden ontfaen in haer steden, vreesende alsdan gheschat te zijne ende een ander jock te moeten draghen.