Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 256]

Cap. XXV.

Van xij capiteijnen in dWestquartier ghevanghen, ende tquaet dat zij bedreven zouden hebben, hadt moghen vulcommen; waer men zeijde, dat den legher der ghuesen lach; dat die coninghinne van Spaengien overleden es; ende wat men zeijde vander vijanden legher, ende hoe die stadt van Ludick benaut was, ende hoe zij haer hadden jeghen haer gharnisoen; ende wat preparacie den duuck Dalve dede maken in dlandt van Breda.

Up den eersten octobris 1568 was ghezeijt, hoe dat in tWestquartier ghevanghen waren xij capiteijnen, (den xiij^en ontliep), waeraf den principalen eenen was Camerlijnck ghenaemt, ende waren uut Inghelandt ghecommen, om hier int landt volck up te nemen ende eenen troubel te maken; want twas vanden ghevluchten desperaten volcke van desen landen, zoo men meende. Daer wart ghezeijt vande quade conspiracie, die zij ghemaect hadden ende zouden bedreven hebben int Westquartier ende elder, hadden zij tharen vermete connen gheraken, waertoe zij seer ghetendeert hadden, te weten al tgheestelicke doot te smijten, ende voort, alzoo verre alst haer moghelic gheweest hadde, al de wethauders ende haerlier huusen verbrant ende ghoeden gherooft. Dit zoude men uut der exame van hare capiteijnen vernomen hebben, als Camerlijnck ende meer andere. Ooc zeijde men, dat Lievin Hijnghelbijn, die te Ghendt costelicke creemerie plach te vercoopen, (up de Vischmaerct in de Ghauden Huve, naest de ghalleije, welcx ghezelnede van hier rumende, ten quaden lijcteeken vander kerre, daer zij up reet, ghevallen es, ende heeft den

[p. 257]

hals ghebroken) ghecommen zijnde in seker besoengie der ghuesen int Westquartier, te peerde, anreest es gheweest van eenen baliu, hem vraghende wie hij ware? Hij sprack: hij was een Franchoijs. Dat en dochte den baliu niet aen zijn sprake, ende hoorende dat hij van Ghendt was, heeft hem ghevanghen ghenomen.

Men zeijde, dat ontrent dees tijt die vijanden steerck laghen in dees zijde Aken, in een plaetse Carpe ghenaemt, hoewel dat sommighe zeijden, dat zij ghecranct waren, anghezien datter een groot machtich personaige of twee, die haer uut de Duijtsche landen met een groote macht van peerdevolcke ter hulpe ghecommen was, wederomme met zijnen volcke afghetrocken was, als wel met drij duijsent peerden; want den Duijtschen Keijsere hadde hem met brieven ghedreecht, indien hij niet af en hilde ende wederomme en keerde, hij zoude hem terwijlen in zijn landt vallen ende dat doen afloopen. Men zeijde, dat den Duuck met onsen legher lach ter zijden Maestricht, ende dat hij een brugghe over de Mase doen maken hadde, ende dat die Spaengiaerden, die te Ghendt gheleghen hadden, daer over gheghaen waren, als de voorweere haudende.

Up den vierden dach van octobre es die edel coninghinne van Spaengien deser weerelt overleden, wesende de wettighe huijsvrauwe van onsen edelen coninc Phelips, ende de zuster van Carolus, nu jeghenwoordich coninc van Vrancrijcke, de dochter vanden franschen coninc Henricus was. Godt wille haerlier zielen ghenadich wesen!

Daer wart ooc ghezeijt, dat uut der vijanden legher sommighe verliepen, ende datter betalijnghe beghonde te ghebreken. Nochtans was ghezeijt, up den viij^en octobris, vrindach ende den eersten staeckdach wesende, alsdat beede de leghers waren commen ligghen bij de stadt van

[p. 258]

Ludick: den eenen legher over deen zijde ende den anderen over dander zijde, zoo naer melcanderen, dat zij wel deen dander beschieten mochten; ende den bisschop was in de stadt met een deel veendelen knechten, ter bewaernesse van diere. Maer nochtans hadden beede de overste vande leghers wel ghewilt in de stadt commen, als den duuck Dalve ende den prince van Oraingie; maer die vander stadt en wilden gheen van beeden in laten commen. Tes wel te dijncken, dat in de stadt qualic conde fictaillie ghecommen, om dat zij van beede zijden beleghert was. Men hadde groote vreese voor die stadt van Ludick, dat zij in der vijanden handen commen zoude, daerom was zij doen bezetten vanden duuck Dalve met Spaengiaerden, Walen ende Duijtschen, wel tot xxx veendelen, zoo men zecht; want die Luckenaers hadden eerst gheweijghert gharnisoen in te nemen, maer begheerde haer stadt zelve te bewaren, zoo voorseijt es. Maer emmer den Duuck en wildes alzoo niet toelaten, ende hadder een deel veendelen Spaengiaerts inghecreghen, die leefden zoo hoveerdelic ende onredelic jeghen de inzetenen, dat zijt niet verdraghen en wilden; want zij wilden haer som doen dienen vande lieden metten blooten hoofde, ende deden haers ghevouch in der lieden cameren, smeten een vrauwe, die kindt drouch, omdat zij haer niet halen en wilde zuucker ende dierghelijcke leckernije, tharen coste, dwelc zij niet en hadde, dwelck haer man niet ghelijden en conde, maer stelder hem jeghen met eenen stocke, die wart van hemlien zeer ghewont. Desen roup van zulck overlast quam onder de burghers, die ooc zeer crudeel¹ zijn ende ghewone den crijch tanthieren, die liepen te hoope van alle canten, met haer gheweere,

1 Wreed.

[p. 259]

stocken ende staven, ende sloughen vi of vij Spaengiaerts doot. Dander namen alle de vlucht, som buten ende som binnen der stadt, dar zij haer verbeerghen conden. Hier uute screef den bisscop an den hertoghe van Alve, die creech een ooghe up haer, ende dede zoo vele, dat de stadt vul gharnesoens ghesteken wart.

Ende tAndtweerpen roerden de walsche trommelen up den 7^en octobris zeer vrouch, zoo dat men meende datter een deel Walen uut Andtweerpen vertrecken zouden naer dlandt ontrent Breda, om die landtslieden te doen affecteren tghene dat haer vanden duuck Dalve bevolen was, dwelc zij qualic doen wilden; want dlast was vanden Duuck voornoemt, dat men over al dlandt, ontrent die stadt van Breda, zoude de cooren ende even-schueren¹ uutdesschen, ende dat dlandtvolc met haren vruchten ende bestuailgen dan vertrecken zoude. Den waeromme en wist men niet. Eenighe meenden, datse den duuck Dalve in gloede stellen wilde, anghezien dattet meest den prince van Orainge toebehoort hadde; maer dit was een quade presumptie, verre verscheeden van tvoornemen vanden voornoemden Duuck, zoo naermaels de weercken wel ghetuucht hebben; want daermede zouden zeer qualic ende onschuldich toeghecommen hebben die aerme pachters ende huijslieden aldaer, die daer thare laten zouden zonder haer schult. Ander presumeerden, dattet ghedaen was om die landtslieden te waerschuwen van niet gherooft te zijne vanden prince van Oraingie, om hem metter victaillie oft foeraigie te steercken of te voeden; maer dat ghaf cleene apparencie, dat hij zijns zelfs landt ofte landt zaten alzoo vexeren ende berooven zoude, ende niet lieverandere, die hem niet an en ghijnghen, zoo wanneer hijt up een rooven stellen wilde.

1 Haverschuren.